Αγγλισμός. Έκφραση ή λέξη η οποία έχει μεταφερθεί στα ελληνικά από τα αγγλικά έτσι όπως ακριβώς χρησιμοποιείται εκεί -ενώ δεν έχει καμία θέση στα ελληνικά έτσι, παρά μόνο μεταφρασμένη σωστά, ει δυνατόν...
Ακολούθως έχουμε και γαλλιά, γερμανιά, κλπ.
Προσοχή: οι αγγλιές κλπ δεν είναι δάνεια, δεν είναι frangrec ή greeklish, ούτε λογοπαίγνια όπως τα we have not seen him yet, and we have removed him John.
Οι αγγλισμοί κλπ είναι κυρίως λάθη (και συναντώνται σε σοβαρά περιβάλλοντα, όπως πχ σε μια λογοτεχνική μετάφραση) ή είναι μεταφραστικές αδυναμίες οι οποίες έγιναν με τον καιρό δόκιμες ελληνικές εκφράσεις / λέξεις.
Στην καθομιλουμένη πολλά συγχωρούνται και όλοι μας πια χρησιμοποιούμε κατά κόρον, δεκαετίες τώρα, άπειρες τέτοιες αγγλογαλλιές (βλ. πχ εδώ).
Μεγάλη ζημιά σε αυτό έχουν κάνει οι υποτιτλιστές και οι δημοσιογράφοι, κατά την ταπεινή μου. Οι δε μεταφραστές θα έπρεπε να είναι απολύτως ευσυνείδητοι ως προς το θέμα αυτό. Αλλά πού τσάρος...
Παραδείγματα από αγλλιές και γαλλιές:
Κλασικό παράδειγμα αγγλιάς που περνάει πια απαρατήρητη: η αγγλική λέξη typical . Ενώ σημαίνει «χαρακτηριστικός», λέγεται και στα ελληνικά με την σημασία των αγγλικών (ενώ κανονικά η δική μας λέξη «τυπικός» είναι το αγγλικό formal).
Τα «κάνω ναρκωτικά» και «πάρε τον χρόνο σου» έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται και άρα είναι αγγλισμοί (αν θέλετε γουγκλίστε).
Ακόμα και το «ευχαριστώ για το τίποτα» βγάζει μια δεκαπενταριά γουγκλιές.
(από το ίδιο)βλ. στο σλανγκρ το λήμμα συγγνώμη ή λυπάμαι γι' αυτό / ευχαριστώ γι' αυτό
Στα γαλλικά, το αλεύρι είναι farine. Στα ελληνικά, φαρίνα δεν είναι το οποιοδήποτε αλεύρι, είναι μάλιστα και μια παιδική κρέμα. Επομένως, είναι γαλλισμός να λέμε «να προμηθευτεί κανείς φαρίνα, βούτυρο ή κρέας» (σ. 178).
Ο Ζινόβιεφ δεν έκανε τίποτε άλλο από το να εκχυδαΐζει τις ιδέες του Λένιν (203), αλλά στα γαλλικά vulgariser σημαίνει «εκλαϊκεύει» και αυτό έκανε ο Ζινόβιεφ.
Σελ. 262, η κυβέρνηση βρέθηκε ενωμένη στην κηδεία του Τάδε. Στα γαλλικά se trouva réuni αλλά ‘συγκεντρώθηκε’ στα ελληνικά.
Σελ. 381, το diatribe μεταφράζεται ‘διατριβή’ ελληνοπρεπώς, ενώ η σημασία της λέξης έχει αλλάξει στα γαλλικά και σημαίνει ‘επιθετική κριτική, λίβελλος’.
Σελ. 392, το Hydrocentrale μεταφράζεται ‘Υδροκεντρικός σταθμός’, αλλά στα ελληνικά λέμε «Υδροηλεκτρικός σταθμός»¨
Σελ. 478 δεν δημοσίευε ποτέ τα ντοκουμέντα μας. Στα γαλλικά nos documents, στα ελληνικά ‘τα κείμενά μας’.
Σελ. 706, μιλώντας για κάποια εφημερίδα: εμφανίστηκε από τον Νοέμβριο του 1913 μέχρι τον Ιούλιο του 1917. Στα γαλλικά a paru, αλλά στα ελληνικά ‘κυκλοφόρησε’.
Σελ. 713, λέγεται για κάποιον ότι εξασφάλισε τα πρώτα πέντε τεύχη του τάδε περιοδικού. Στα γαλλικά a assuré, άρα ανέλαβε, επιμελήθηκε, ήταν υπεύθυνος
Σελ. 743, υπουργός των εξωτερικών υποθέσεων. Στα γαλλικά affaires étrangères αλλά στα ελληνικά Υπουργός Εξωτερικών
Και το καλύτερο, σελ. 761: τις ατάκες ενάντια στον Τρότσκι. Όμως στα ελληνικά, ατάκα είναι η πνευματώδης απάντηση, άρα «επιθέσεις».
από εδώ
- Το «θα σε πάρω πίσω» είναι ένας αγγλισμός, που τον βρίσκω πολύ χιουμοριστικό. Μπορεί να το έχω χρησιμοποιήσει μια - δυο φορές, πάντα με ένα ύφος όλο υπονοούμενο, για να εισπράξω, φυσικά, την ανάλογη απάντηση:))))
Χρησιμοποιείται όμως και στα σοβαρά μια χαρά.
από εδώ
- Για γκραν φινάλε, σας έχω το εξής (οκ, δεν είναι γαλλιά, είναι όμως ένα αγαπημένο μου μεταφραστικό λάθος, δεν άντεξα να μην το βάλω):
Ξέρατε ότι ο Αλφόνς Ντωντέ έχει γράψει το βιβλίο «Τα γράμματα από την Μουλίν»; Ω ναι, σύμφωνα με την εμπνευσμένη μετάφραση της κυρίας Ευηνέλλας Αλεξοπούλου ή του κυρίου Νίκου Λαζαρίδη (2 μεταφραστές) και παρά την επιμέλεια των Έλενα Παπαθανασοπούλου και Νίκου Στασινόπουλου (2 επιμελητές...), στις εκδόσεις Ροές, το σωτήριον έτος 2003, στο βιβλίο με τίτλο «Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας» (μάπα, μην το πάρετε), στην σελίδα 59, σας περιμένει πρώτη-πρώτη αυτή η μετάφραση του γαλλικού τίτλου «Lettres de mon moulin» του καημένου του Ντωντέ.
Moulin στα γαλλικά είναι ο μύλος. Μύλος.
13 comments
Mr. Cadmus
Υποθέτω πως αναφέρεσαι στις ψευδόφιλες λέξεις. Εδώ υπάρχει ένα ενδιαφέρον νήμα.
Σωστή εν μέρει η επισήμανση για τους μεταφραστές, αλλά από προσωπική πείρα μπορώ να σου πω πως πολλές φορές το ίδιο το συγκείμενο μπορεί να σε ξεγελάσει ως προς την σωστή απόδοση μίας λέξης, π.χ. με το typical. Απο'κει και πέρα είναι θέμα καθαρά φιλολογικού ελέγχου για να διαπιστωθεί το λάθος -δηλαδή το κατά πόσο η απόδοση ως «τυπικός» κολλάει στα συμφραζόμενα του μεταφράσματος ή παραποιεί την έννοια.
το Λιοντάρι
Καλώς την μας, καλώς την μας, κι ας άργησε λίγο :-)
Καλή μας κι όμορφη iro... πού να δεις τι γινόταν παλιά μ' αυτές τις μεταφράσεις λέξεων κι ονομάτων στα Ελληνικά.
Χαμός, χαμός, και αναστεναγμός :-)
salina
Μου θύμησες ντοκιμαντέρ στο κανάλι της βουλής, ή για τον Τσόρτσιλ ή για τον 2ο ΠΠ, δεν είμαι σίγουρη, εκτός ότι έσπαζε αρχίδια ήταν και πολύ δύσκολο να το παρακολουθήσεις. Μέχρι να μεταφράσεις το «θησαυροφυλάκιο» σε treasury και από εκεί σε Υπουργείο Οικονομικών έχανες 3-4 μήνες από την διήγηση. Αν θυμηθώ άλλη αγγλιά θα επανέλθω.
Mr. Cadmus
Επίσης, διευκρίνιση γλωσσολογικής/μεταφρασιολογικής φύσεως: Αν μιλάμε για εκφράσεις που έχουν μεταφερθεί από μία γλώσσα χ σε μία άλλη ψ με μετάφραση των συστατικών τους, χωρίς να στέκουν συντακτικά στη γλώσσα-στόχο, τότε κάνουμε λόγο για έκτυπα -σε αντιδιαστολή με τις μεμονωμένες ψευδόφιλες λέξεις.
Επισκέπτης
@Mr. Cadmus
Αγαπητέ Κάδμε ομολογώ ότι έχασα και τον ειρμό τής σκέψης σου αλλά και τη μπάλλα μου.
¨Εκτυπο λέμε αυτό που κατά κάποιον τρόπο έχει γραφτεί ή χαραχτεί κι έχει μιαν ανάγλυφη επιφάνεια.
Με το «ψευδόφιλες» δεν ξέρω τι εννοείς.
Δεν υπάρχει τέτοια λέξη στα σωστά Ελληνικά.
Είναι αυτό κάποια δική σου αδόκιμη λέξη;
Απλή ερώτηξις κι άλλο τίποτα.
Mr. Cadmus
Αγαπητέ Κωστή, μη μπλέκεις τις έννοιες. Γι' αυτό και αναφέρω ευθύς εξαρχής πως η παρατήρηση είναι γλωσσολογικής και μεταφρασιολογικής φύσεως: Οι ψευδόφιλες λέξεις είναι οι αντίστοιχες false friends (στ' αγγλικά) και faux amis (στα γαλλικά), απολύτως δόκιμος όρος σε όλα τα φιλολογικά πεδία. Το 2005 η Ακαδημία Αθηνών έφτιαξε και ένα λεξικό που περιλαμβάνει τις λέξεις αυτές που έχουν περάσει στην Ελληνική. Καταλαβαίνω την απροθυμία σου να χρησιμοποιήσεις τα λινκαρίσματα, αλλά ρίξε μια ματιά στον σύνδεσμο που παραθέτω στο πρώτο σχόλιο και δεν θα χάσεις, εξηγούν το γλωσσικό αυτό φαινόμενο πολύ καλά και με πολλά παραδείγματα. Με άλλα λόγια, είναι απολύτως δόκιμη λέξη. Μια αναζήτηση στο γκουγκλ θα σε πείσει :)
Το έκτυπο είναι αυτό που αναφέρεις στην τεχνική ορολογία, αλλά ο ίδιος όρος υφίσταται και στη γλωσσολογία-μεταφρασιολογία με τη σημασία που παραθέτω στο τρίτο σχόλιο. Στην περίπτωση αυτή, μπορούμε να κάνουμε λόγο για πολυσημία του όρου (στην προκειμένη του έκτυπου): Μία λέξη που έχει την ίδια μορφή, αλλά με περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές έννοιες στα εκάστοτε γνωστικά πεδία. Εξίσου δόκιμο, και σε καμία περίπτωση δική μου εφεύρεση. Οι δικές μου ιδέες στο πεδίο αυτών των εννοιών θα αργήσει λιγουλάκι...
Χωρίς καμία διάθεση αντιπαράθεσης, αν έχεις άλλες απορίες με χαρά να προσπαθήσω να τις αποσαφηνίσω. Πάντα φιλικά.
Cunning Linguist
Αυτό το «θα σε πάρω πίσω» το σιχαίνομαι, ακόμα περισσότερο μάλιστα επειδή το λένε μορφωμένοι καριερίστες/-ιες με σπουδές στην Αγγλία!
«Καλύτερα μιαν ώρα χυδαίος σλανγκιστής
παρά σαράντα χρόνια σπουδαίος αγγλιστής»!!
patsis
Είναι όμως πολύ αποτελεσματικό. Αν και δεν το χρησιμοποιώ γιατί το θεωρώ αφύσικο για μένα προσωπικά, καταλαβαίνω απόλυτα τι εννοεί κάποιος που μου το λέει.
electron
μία ένσταση/απορία, κυρίως πάνω στο λjink.
Γιατί αφαιρούμε τον παράγοντα τύχη. Γιατί πρέπει να είναι ντε και καλά «δανεισμένες» οι εκφράσεις; Δλδ, στην περίπτωση αυτών που αναφέρονται στο aspripetraxexaspri, πολλά πιστεύω (χωρίς να ξέρω) ότι μπορεί να είναι τυχαία.
Και β) η γλώσσα σαν ζωντανός οργανισμός, λογικό είναι να αφομοιώνει πολλούς όρους. Στην αρχή μπορεί να ξενίζει, αλλά μετά την ενσωμάτωση γίνεται μέρος της γλώσσας και είναι αδύνατον να πας τόσο πίσω ώστε να αποδείξεις ότι κάτι προέρχεται από κάτι, ιδίως όταν δεν περιέχει την ρίζα κάποιας ξένης λέξης.
Μόνο οι νεκρές γλώσσες είναι κλειστές.
Και παρεμπιπτόντως κι εμένα μου την δίνει που αντί για «γειά» ή «αντίο» (και αυτό αντιδάνειο ή δάνειο, τα ΄χω χαμένα) οι μισός περίγυρος μου λέει τσάο ή μπάϊ. Αλλά θυμηθείτε και την γοητεία εκφράσεων του τύπου «στάκαμαν» . Καλώς (κττγ) ή κακώς, η τεχνολογία και η πρόοδος έχουν εκμηδενίσει αποστάσεις και χρόνο. Και αυτό έχει σίγουρα κάποιο αντίκτυπο στην γλώσσα.
Μας αρέσει δεν μας αρέσει, η ιστορία έχει αποδείξει, ότι δεν γίνεται αλλιώς...
iron
το λινκ πιστεύω ότι δεν τα κατακρίνει, απλώς τα καταγράφει.
όσο για το περί γλώσσας, μαζί σου 1000%, δεν το συζητώ.
Σε ένα πράμα μόνο είμαι απόλυτη: όταν είσαι εργάτης ή εκπρόσωπος της γλώσσας / του λόγου (μεταφραστής, διερμηνέας, δημοσιογράφος, αρθρογράφος, συγγραφέας κλπ) δεν σε παίρνει να μην ξέρεις τι σου γίνεται. Ούτε να πουλάς ως άποψη τα λάθη σου, όταν σε τσακώνουν.
electron
κάπου λέει ΄τι αυτός ο δανεισμός είναι μια μορφή δουλείας!! Αστεία σοβαρά βέβαια.
Όσο για το θέμα επαγγελματιών, είναι αυτονόητο.
Mr. Cadmus
Αυτονόητο δεν είναι τίποτε, πόσο μάλλον όταν πολλοί μεταφραστές έχουν γαλουχηθεί με την ιδέα πως από τη στιγμή που η εργασία τους συνδυάζει τις γλώσσες με τη φιλολογική έρευνα και παρατήρηση καθώς και τη μάχιμη γλωσσολογία (με άμεση εφαρμογή στο γνωστικό πεδίο της μετάφρασης), φτάνουν στο σημείο να θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους απ' οποιοδήποτε φιλόλογο ή γλωσσολόγο -επί της ουσίας μπλέκουν τα σώβρακα με τις γραβάτες και επιμένουν... εγώ το λέω και πάντα θα το λέω, ότι οι τρεις αυτοί τομείς αφορούν άλλου είδους εργασία, και ο ένας δεν υπερκαλύπτει, ούτε υπερκαλύπτεται από τον άλλο. Άλλο φιλόλογος, άλλο γλωσσολόγος, άλλο μεταφραστής.
Έλεκτρον, τα γλωσσικά δάνεια εξυπηρετούν είτε ανάγκες επικοινωνίας -υπό την εισαγωγή μίας νέας έννοιας στη γλώσσα-πηγή- είτε αφορούν γλωσσικές τάσεις της εκάστοτε περιόδου. Οι ψευδόφιλες λέξεις δεν προωθούν την επικοινωνία, αλλά μάλλον την αποπροσανατολίζουν, κττμγ πάντα. Τα έκτυπα πάλι είναι άλλη περίπτωση: Μία πολύ γνωστή σύναψη που πέρασε στα ελληνική ως έκτυπο ήταν το «έλαβε χώρα» που εισχώρησε από τα γαλλικά, κάπου στα τέλη του 19ου αιώνα νομίζω. Αν ο sarant διαβάσει αυτό το λήμμα μπορεί να μας διαφωτίσει περαιτέρω... τεσπά, είναι αλήθεια πως ενίοτε μπορεί να ενσωματώνονται στη γλώσσα-στόχο, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να τα καταπίνουμε και αμάσητα, πόσο μάλλον αν είναι ολοφάνερα δυσνόητα, ακατανόητα ή λανθασμένα συντακτικά. Η ταπεινή μου γνώμη είναι πως άλλο πράγμα η προσαρμογή, κι άλλο η αφομοίωση.
iron
να, ορίστε, το λέω και εγώ εδώ για τους δημοσιογράφους. αλλά και για άλλους. και τεσπα έχει πολλή συζήτα το θέμα
τόχει κανείς να κοπιάρει εδώ ό,τι έχει γραφτεί σχετικά chez Sarant και στους λοιπούς που αναφέρατε στις παπαχελληνικούρες; ή είναι άπειρα και ασυμμάζευτα; νταξ, εγώ πετάω ιδέες και το αν θα πραγματοποιηθούσι, άλλο.