Η ευγενής προσφορά συμπολιτών να βοηθήσουν τον ανήμπορο ή την χήρα σε δουλειές, κυρίως στο χωράφι αλλά και "για να κτιστεί σπίτι ή να ανοίξουν κάποιο δρόμο". Γίνεται πάντα χωρίς αμοιβή (βλ. παρ. 1). Κάποτε γινόταν με πρωτοβουλία του ιερέα μετά τη λειτουργία της Κυριακής.
Από το ρήμα εξ-ελαύνω, λέει εδώ (δηλ. Λεξικό του ΔΗΜ.Β.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ) και αλλού.
Μια δεύτερη όμως ετυμολογία, είναι από το ρήμα έλκω + έξω, δηλ. τραβάω έξω, βγάζω. Στο κείμενο όπου βρήκα αυτή την δεύτερη ετυμολογία, βρήκα ΚΑΙ την παραπάνω σημασία της λέξης, αλλά ΚΑΙ μια άλλη, που προφ σχετίζεται με την δεύτερη ετυμό: το καθάρισμα του καλαμποκιού από τα φύλλα του (βλ. παρ. 2).
Δηλαδή, όπως λέει αυτό το κείμενο, "αυτολεξεί είναι το ξεφλύτσισμα του αραποσιτιού. [στην] ουσία, σημαίνει συνεργασία, αλληλοβοήθεια, σύμπνοια, κατανόηση, αγάπη, προσφορά, ανιδιοτέλεια, ανυστεροβουλία."
Η πρακτική αυτή συνηθίζεται ακόμα (βλ. πάλι εδώ).
Απ' όσο κρίνω, είναι κυρίως πελοποννησιακής έμπνευσης: οι αναφορές (παρελθοντικές ή σημερινές) είναι από Κοπανάκι και Αυλώνα Μεσσηνίας, Σέρβο και Βέρβενα Αρκαδίας, Χάβαρι Ηλείας κά.
- Εκείνος που ήθελε να κάνει ξέλαση, πληροφορούσε για την εργασία που ήθελε στα μαγαζιά ή τους τόπους συγκέντρωσης τους κατοίκους ότι την τάδε Κυριακή ή αργία θα έχει ξέλαση, και παρακαλούσε όλους άνδρες και γυναίκες, να έλθουν και να βοηθήσουν με όποιο τρόπο μπορούσαν. (από εδώ)
- Ξέλαση λέγανε το ξεφλύτσισμα. Ήταν η δουλειά που σκοπό είχε να βγάλουν από το «τρουμπούκι» του καλαμποκιού τα «πούσια», δηλαδή τα φύλλα που κάλυπταν τον καρπό του. Και αυτή η δουλεία είχε την τεχνική της.
2 comments
Δημητράκης(Μητσάκος)
Σχετική παροιμία που ακούγεται στην Ηλεία:
''Η αλεπού είχε ξέλαση κι΄αυτή ακριδολόγαγε!''
Λέγεται μεταφορικώς όταν ο συγχωριανός,υπέρ του οποίου γίνεται η ξέλαση,δεν συμμετέχει αναλόγως η δεν δίνει την δέουσα σημασία,περιμένοντας από τους ευγενώς προσφερθέντες συγχωριανούς να ''βγάλουν'' τον κύριο όγκο της δουλειάς.
Βλέπετε,γίνονταν και τέτοια τα παλιότερα χρόνια,όταν ανθούσε ο θεσμός της ξέλασης.Και βέβαια, δεν νομίζω να γίνεται ξέλαση στις μέρες μας.Αν υπάρχει έστω και η στοιχειώδης αλληλεγγύη πρέπει να είμεθα ευχαριστημένοι!
Ορθογραφικό κατόπιν αιτήματος
iron
Ωραίο σχόλιο μητσάκο, ευχαριστώ!