Λέξη γνωστή κυρίως από ρεμπέτικα τραγούδια - αναφέρεται και σε άνδρες και γυναίκες και, όπως λέει κι ο hodjas, σημαίνει αγαπητικός, αγαπητικιά. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι ο επίσημος γκόμενος, ή η επίσημη αγαπημένη, κατα πως τραγουδούσε κι ο μακαρίτης ο Μπιθικώτσης.
Είναι, βέβαια, τούρκικη λέξη, yavuklu και στα τούρκικα έχει ακόμα πιο συγκεκριμένη σημασία - είναι ο αρραβωνιαστικός, η αρραβωνιαστικιά, ο μνηστήρ και η μνηστή. Yavuklanmak είναι το ρήμα - αρραβωνιάζομαι.
Είναι ίσως η μόνη (;) λέξη που έχει περάσει στα Ελληνικά ως γένους αρσενικού αλλά με την κατάληξη -ου. Στο γνωστό φόρουμ rembetiko.gr είχε ανοίξει ένα φεγγάρι μια κουβέντα αν η λέξη είναι γένους αρσενικού η θηλυκού ή και τα δύο - τελικά, είναι και τα δύο όπως φαίνεται χαρακτηριστικά από το κάτωθι παραδοσιακό Χιώτικο ανέκδοτο - για την καταγραφή, δες εδώ:
«Μια γιαβουκλού (αρραβωνιασμένη) ήγραψεν του γιαβουκλού της, που ήλειπε στη ξενιτειά: «Εις υγείες και χαιρετίσματα εις ελόγου σου, Κωνσταντάρα μου. Και μάθε πως εψόφησεν η αγελάα μας τσ’ ο γάραός μας. Μα εμ πειράντζει Κωνσταντάρα μου, εσύ να ‘σαι καλά. Εσύ ‘σαι η’ η αγελάα μας τα’ ο γάραός μας».
Υπάρχει, τέλος, και το ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου με τον τίτλο «Γιαβουκλού» - δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Λέξη» το 1981.
Δες και σχετική αναφορά και το σχόλιο στο λήμμα ντερβίσης.
(Παλαμήδι, του Ρούκουνα)
Όποιον κι' αν έχεις γιαβουκλού αμάν αμάν
μωρή σουρτούκα κουρελού
θα πάθετε δουλειές κακές, αμάν αμάν,
κι' ας έμπω στις αγροτικές.
(Στου Συγγρού, του Τούντα)
Ααααχ, μ’ αυτά τα κάλλη όμορφη τσαχπίνα μου
δεν τα 'χει άλλη στο ντουνιά, καλέ μπομπίνα μου,
γι’ αυτό κι εγώ εσένα θέλω να 'χω γιαβουκλού,
να μας ζηλεύουν όλοι μέσα στου Συγγρού.
(Σμυρνιά καμωματού, του Σκαρβέλη)
Μη θαρρείς πως θα σ' αφήσω, να 'χεις άλλον γιαβουκλού
και τον κόσμο θα χαλάσω, ρε Σμυρνιά καμωματού,
ξεύρε, το 'χω αποφασίσει, όταν δω να του μιλείς,
αυτό θα 'ναι η αιτία, ρε Σμυρνιά μου, να χαθείς,
ρε Σμυρνιά μου, να χαθείς.
14 comments
Vrastaman
ΡΤΠ μού έλυσες μια πολύ παλιά απορία για την gender-neutral φύση του γιαβουκλού.
Η λέξη yavuklanmak μου προκαλεί πλειάδα μη σοβαρών σεφερλικών συνειρμών με πρωταγωνιστή τον acg :P
HODJAS
Μπράβο! Σπέσιαλ ανάλυση!
Ο ΑΛΛΟΣ
Στα ελληνικά έχουμε συνηθίσει λέξεις με το τουρκογενές επίθημα -λής να τις έχουμε ως αρσενικές, π.χ. χασικλής, σοϊλής (από καλό σόι), παραλής (με παράδες, πλούσιος), και με το -λού ως θηλυκές, π.χ. τζιβιτζιλού (λεσβία), χασικλού, τσιμπουκλού.
Όμως αυτό συμβαίνει κυρίως με λέξεις που σχηματίστηκαν εντός της ελληνικής γλώσσας. Αν είναι αυτούσιες τουρκικά δάνεια, τότε αυτή η αντιστοιχία φωνήεντος - γένους δεν ισχύει, παρά μόνο συμπτωματικά.
Στα τούρκικα, κάθε παραγωγική ή κλιτική κατάληξη -κάθε επίθημα γενικώς- υπάρχει σε δύο εναλλακτικές μορφές, με διαφορετικά φωνήεντα. Το κριτήριο για το αν θα χρησιμοποιηθεί σε μία συγκεκριμένη λέξη το ένα ή το άλλο φωνήεν δεν είναι το γένος, αλλά τα υπόλοιπα φωνήεντα της κυρίως λέξης. Η τάση της γλώσσας είναι να έχει κάθε λέξη είτε μόνο ανοιχτά φωνήεντα (a, ι χωρίς τελίτσα, ο, u) είτε μόνο κλειστά (e, i, o με δύο τελίτσες, u με δύο τελίτσες- δεν μπορώ να τα πληκτρολογήσω).
Έτσι, το yavuk (που δεν ξέρω τι σημαίνει) παίρνει επίθημα -lu, επειδή έτσι ταιριάζει με τα φωνήεντα της λέξης. Οι ελληνικοί πληθυσμοί που είχαν στενή επαφή με τους Τούρκους, π.χ. Πολίτες, διέθεταν «γλωσσικό αίσθημα» της τουρκικής. Οι άλλοι, που δεν έχουν, μεταπλάθουν αυτές τις λέξεις σύμφωνα με το ελληνικό «γλωσικό αίσθημα», όπου η κατάληξη -ού ταιριάζει μάλλον για θηλυκό.
Ωστόσο, ο γιαβουκλούς δεν είναι μοναδική περίπτωση. Έχω ακούσει τη λέξη Σταμπουλούς (αρσ.) = Κωνσταντινουπολίτης, και όχι Σταμπουλής (κατά το Δράμαλης, Κόνιαλης, Βάρναλης, Τεπελενλής, Βελεστινλής κ.ά.), ενώ η λέξη μαστουρλούκι (και όχι μαστουρλίκι) είναι γνωστή από τα ρεμπέτικα.
poniroskylo
Ναι, το ζήτημα εδώ είναι αν πέρασε στα Ελληνικά μεταλλαγμένο ως ο γιαβουκλούς, που όντως δεν ξενίζει, ή αυτούσιο ως ο γιαβουκλού - που είναι αξιοσημείωτο.
Vrastaman
Γκουγκλάρωντας την λέξη διαπίστωσα και το εξής ψυχαγωγικό: e-λληνάρες αποδίδουν την λέξη σε Ελληνικό αντιδάνειο!
Γιαβουκλού, η = μνηστή, ερωμένη < ηδύς + κλέος,
-> γιηβυκλής-> γιαβουκλής και το θηλυκό γιαβουκλού = πολύ όμορφη, πολύ γλυκιά. Επίσης ηδύς-> γιαβύς-> γιαβάς - γιαβάς = γλυκά - γλυκά.Από εδώ.
Τυφλωμένος από Απολλώνιο φώς διαπιστώνω ότι το δεύτερο έτυμο του τσιμπουκλού είναι επίσης το κλέος. Για το πρώτο, δέχομαι προτάσεις.
Ο ΑΛΛΟΣ
Undoubtedly (για να θυμηθούμε και τον Όμηρο)!
Galadriel
Και το χασικλού και το μερακλού και το Θεμιστοκλού. Όλα κλέος.
HODJAS
Έχω ρίξει το γέλιο της αρκούδας με τα σχόλια!
Khan
Χαχαχαχαχαχαχα
Της απολλώνιας μυστικής ευωχίας κοινωνών προτείνω το εξής:
τσιμπουκλού < τσιμπούσι & κλέος < (τουρκικό) cumbus < (αντιδάνειο από αρχαίο) συμπόσιον.
Η τσιμπουκλού είναι το κλέος των αρχαίων συμποσίων, όπου οι αρχαίοι ημών πρόγονοι φιλοσοφούσαν εν μέσω αυλητρίδων και ανασεισιφάλλων. Κι όταν λέμε συμπόσιο, εννοούμε συμπόσιο.
Μιτζνούρ
Το επίθεμα -li σημαίνει ιδιότητα και κατ' επέκταση προέλευση, οπότε χρησιμοποιείται για εθνικά κάθε είδους. Ακολουθεί σε την 'μείζονα φωνητική αρμονία' δηλαδή έχει τις μορφές: li, lı, lu και lü. Το ποια μορφή θα πάρει εξαρτάται από το προηγούμενο φωνήεν (τουλάχιστο) και όχι από το γραμματικό γένος της λέξης. έτσι yavuklu (μνηστήρας/μνηστή), istambulu (πολίτης/πολίτισσα), ενώ ismirli (σμυρνιός/ά), evli (παντρεμένος/η), sürtüklü (κουτσομπόλης/α), kadlınlı (συνοδευόμενος από γυναίκα)
HODJAS
Ωραίοστ!
deinosavros
Η άχρηστη πληροφορία της ημέρας (περασμένες μία τη νύχτα είναι αλλά σταρχίδιαμας) : Η χρήση της φωνηεντικής αρμονίας, που παρατηρείται κυρίως στις ουραλοαλταϊκές γλώσσες, βασίζεται στην αρχή της ελάσσονος προσπάθειας. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι για την εκφορά μιάς λέξης, εφόσον αυτή περιέχει φωνήεντα της ίδιας ομάδας, όπως εξήγησαν παραπάνω ο Μιτζνούρ και Ο ΑΛΛΟΣ (κακώς έφυγε αυτός, ήταν πολύ καλός...), κινητοποιείται κάθε φορά η ίδια ομάδα μυών του προσώπου, ώστε να μην εμπλέκονται διαφορετικοί μύες για να προφέρουν φωνήεντα που δεν ανήκουν στην ίδια ομάδα. Αν οι μη τουρκομαθείς ξέρετε τουλάχιστον πώς προφέρονται τα διάφορα -ι-, -ü-, -ö- κλπ της τουρκικής, για να καταλάβετε τι εννοώ σταθείτε μπροστά σε έναν καθρέφτη και παρατηρείστε ποιοί μύες του προσώπου κινούνται όταν προφέρετε τις λέξεις:
Avrupalılaştıramadıklarımızdan mısınız ; =Είστε από αυτούς που δεν μπορέσαμε να εξευρωπαΐσουμε ;
Türkleştiremediklerimizden misiniz ; = Είστε από αυτούς που δεν μπορέσαμε να εκτουρκίσουμε ;
(Ακραία παραδείγματα που χρησιμοποιούνται και ως καλαμπούρι μεταξύ των σπουδαστών της τουρκικής.
Οι σιδηρόδρομοι οφείλονται στην συγκολλητικότητα, τον δεύτερο βασικό άξονα της τουρκικής και όχι μόνο γλώσσας).
Τα παραπάνω έχουν ως ηχητικό αποτέλεσμα ένα διαρκή χορό από τις πιό σκοτεινές στις πιό φωτεινές περιοχές του λόγου, δλδ πολλά -ο- και -u- ή αντίστοιχα πολλά -e- και -i- μαζεμένα σε μία λέξη. Πχ okulumuzu = το σχολείο μας (αιτ. πτώση), ή ellerimizi = τα χέρια μας (πάλι αιτ. πτώση). Από τη φωνηεντική αρμονία ωστόσο πολλές φορές εξαιρούνται ξένες, μη τουρκικής αρχής λέξεις.
Το ξέρω, σας τα 'πρηξα. Καλό ξημέρωμα.
Khan
Τραγουδάρα!
ΣτοΔγιαλοΧτηνος
Τι σε μέλει εσένανε κι όλο με ρωτάς / ποιός είναι ο γιαβουκλούς μου αφού δεν μ' αγαπάς