Στὴν Κυπριακὴ διάλεκτο σημαίνει τὸ ἀντίστοιχο τῆς Κρητικῆς μαντινάδας, δηλαδὴ ἔξυπνα λυρικά, σκωπτικά, ἐγκωμιαστικά, ἀκόμη καὶ πατριωτικὰ δίστιχα ἢ τετράστιχα, τὰ ὁποῖα συντίθενται «ἐκ τοῦ προχείρου» σὲ παρέες, οἰνο-ρακο-τσικουδοποσίες, γάμους καὶ ἐν γένει χαρούμενες κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις.
Παρ' ὅτι συντίθενται ἐκ τοῦ προχείρου, ὁ συνθέτης δὲν ἔχει τὴν μορφὴν τοῦ χοίρου, τοὐλάχιστον ἐκ τοῦ λόγου αὐτοῦ, εἰδικῶς.
Ἡ ἀπόδοσις τῆς προφορᾶς θὰ ἔμοιαζε περίπου ὡς «τchαττιστά».
Ἡ κυριολεκτικὴ σημασία σὲ κοινὰ νεοελληνικὰ (τοῦ ἐπικρατήσαντος Πελοποννησιακοῦ ἰδιώματος) εἶναι ταιριαστά, αὐτὰ δηλαδὴ ποὺ δημιουργοῦν ὁμοιοκαταληξία.
Λέει ὁ νέος:
— Ἔεεεεε, ἐννάρττω τὸ πουρνὸ ποτschεῖ
νὰ σὲ ποchιαιρετήσω...
Καὶ ἀπαντᾷ ἡ καύκαν του (γκόμινα):
— Ἔεεεεε, μονάχαν ἡ καρκιά μου ἐμέν' ξέρ' ἴνταλως νὰ ζήσω!!!
10 comments
ο αυτοκτονημενος
μπραβισιμο αθηναιε
xalikoutis
Φαντάζομαι ότι βγαίνει από το τσακίζω - τσακιστά... Όχι στις μαντινάδες, αλλά στα ριζίτικα, στην Κρήτη τσακίσματα λένε αυτές τις στερεότυπες, επαναλαμβανόμενες φράσεις «επιφωνίες ή μικρές φράσεις σε κάθε ημιστίχιο» - πχ «αητέ και σταυραητέ», «λεμονιά μου και κιτριά» κλπ..
Στιχουργήματα στο μέτρο της μαντινάδας, αλλά όχι μόνο, που συνήθως είναι και πολύστιχα και έχουν σκωπτικό, κωμικό, πιπεράτο περιεχόμενο, λέγονται στην Κρήτη παρατσάφαρα. Ένα παρατσάφαρο έχω γράψει σε σχόλιο στο στην ξαδέρφη και τη θεία το γαμήσι πάει ευθεία
HODJAS
Τα έχω ακούσει και ως chattttt-ίσματα π.χ. ενας φίλος έλεγε:
Είδες τον πούτον κι άρκωσε
να φάει να πιεί αρνιέται
βάλτονε κάτω γάματον
να μη σου εκουνιέται!
(Πούτος/πουτί=μουνί, αρκώνω=ανίσταμαι)
Παφίτην αναγιώνεις
κα-cho-sheρον μερώνεις
(αναγιώνω=μεγαλώνω, κα-cho-sheρος=σκατζόχοιρος. Δηλαδή οι Παφίτες είναι τόσο ξεροκέφαλοι, ώστε η μάνα που τους μεγαλώνει δεν πρέπει να τρέφει αυταπάτες οτι θα εξημερωθούν ποτέ).
xalikoutis
Κατσόχοιρος και στην Κρήτη ο σκατζόχοιρος... βλ. μαντιναδάκι:
Τα μάτια σου είναι σαν αυγά τ'αυτιά σου σαν του χοίρου και το υπόλοιπο κορμί οσά του κατσοχοίρου.
Το «κα-cho-sheρον μερώνεις» μου εθύμισε το εγγλέζικο «to herd cats», που λέγεται γενικά για το μάταιο της προσπάθειας ελέγχου των φύσει ανήμερων, και γενικά για κάθε μάταιο εγχείρημα.
Vrastaman
έλα - έλα έλα Χαλικούτη
aias.ath
Εἶναι ἀπὸ τὸ ρῆμα τchαττίζω = ταιριάζω ἐννοεῖται τὴ ρίμα), τὸ ἔτυμον τοῦ ὁποίου καταζητεῖται.
Καὶ μιὰ πουτάνα φέραμε, ἡ ρίμα ἴσως νὰ ὀρθογραφῆται καλλίτερα μὲ -ει-, ἀφοῦ γερμανιστὶ εἶναι Reim. Ἔχει κανεὶς ἄποψι;
Μοῦ θύμησες καὶ τὸ ἀκόλουθο:
Τὰ μάθια σου εἶναι σὰν τ' αὐγά Τch' οἱ κῶλοι σου βαράλια·
Τch' ὄντε jυρίσω τchὲ σὲ ἰδῶ
ξεραίνομαι στὰ jέλια
poniroskylo
Στα γαλλικά η ρίμα είναι rime, στα ιταλικά rima, στα αγγλικά είναι rhyme και στα γερμανικά Reim . Οπότε, αν το πάμε έτσι, έχουμε επιλογή και το -ι και το -υ και το -ει.
Επισκέπτης
Εχει να κανει μηπως απο το Ελληνικο ρέω; Θα μπορούσε να είναι ρείμα ή ρήμα από το ρητορεύω ακόμα και ρύμα;
poniroskylo
Αντιδάνειο είναι, νομίζω. Από το ρυθμός πέρασε στα λατινικά ως rithmus και από κει στις διάφορες δυτικές γλώσσες που αναφέρθηκαν με διάφορες ορθογραφίες. Ο Τριανταφυλλίδης λέει ότι επέστρεψε στα Ελληνικά από το Ιταλικό rima.
HODJAS
Μια που πιάσαμε τα Κρητικά, μου θύμισε ο Αίας κι ο Χάλ το γνωστό Λασιθιώτη μαντιναδολόγο «Μπρόκα» κατά κόσμον Ρεϊζάκη, που τον κορόιδεψε κάποιος για το ύψος του λέγοντας:
Μπροκάκη μου, καλόγνωμε μικιά είν' η θωρή σου
Μήπως σαμε το μπόι σου να είναι κι η ψωλή σου;
κι ο Μπρόκας απάντησε καπάκια της:
Πολλά δεν είναι και μικιή
καλή 'ναι και στο μπόι,
την αδερφή σου ρώτηξε
όπου τη συχνοτρώει!