μαργαριτάρια

Μετά τον σχετικά σύντομο, αλλά, όπως πιστεύω, περιεκτικό (οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ) διάλογο, που αναπτύχθηκε στο φόρουμ ("Συνεργατικά λήμματα"), κάνω την αρχή για ένα λήμμα αυτού του είδους με θέμα τα "μαργαριτάρια" που κόσμησαν, κοσμούν και θα κοσμούν τον προφορικό, γραπτό και "ηλεκτρονικό" μας λόγο. Το λήμμα αυτό θα είναι πάντα ανοιχτό σε προσθήκες, υπό μορφή σχολίων αρχικά, οι οποίες θα ενσωματώνονται στο λήμμα, ανά διαστήματα.

Σκοπός δεν είναι ο χλευασμός εκείνων που "περιέπεσαν" σε γλωσσικά "αμαρτήματα", ιδιαίτερα αν πρόκειται για απλούς ανθρώπους, που δεν είχαν την ευκαιρία να "μάθουν γράμματα". Βέβαια πολλοί απ' αυτούς τους ανθρώπους (ιδιαίτερα πιο παλιά, πριν υποστούν, όπως όλοι, την, σε μεγάλο βαθμό, ισοπεδωτική επίδραση της τηλεόρασης) αρθρώνουν ένα θαυμάσιο προφορικό λόγο και εκφράζονται με λιτότητα, σαφήνεια και αμεσότητα, που κάποιες φορές είναι αξιοθαύμαστες.

"ερήμην του λόγου": μια έκφραση που χρησιμοποιείται από κάποιους που θέλουν να τα πουν "περί δια γραμμάτου" αντί του σωστού "εν τη ρύμη του λόγου" που σημαίνει "στη ροή του λόγου". Προφανώς το "εν τη ρύμη" συγχέεται με το "ερήμην", που χρησιμοποιείται για κάποιον, που δικάζεται, ενώ απουσιάζει. Εδώ αυτό που πραγματικά απουσιάζει, είναι ο λόγος και ως ομιλία, αλλά και ως λογική.

"οι ευθύνοντες": εννοεί τους "ιθύνοντες" δηλ. αυτούς που καθοδηγούν, που διευθύνουν. Βέβαια με τον τρόπο που το είπε ο απλός άνθρωπος, απ' τον οποίο το "τσίμπησα", σαφέστατα υπονοείται, πως οι ιθύνοντες είναι και υπεύθυνοι, για ό,τι γίνεται υπό την καθοδήγησή τους.

"μετά βαϊων και Κυκλάδων" εννοεί "μετά βαϊων και κλάδων", δηλ. θριαμβευτική υποδοχή, όπως αυτή που επεφυλάχθη στο Χριστό, κατά την είσοδό του στα Ιεροσόλυμα (γνωστή ευαγγελική έκφραση).

τα Σκόδρα: (αντί του σωστού) η Σκόδρα (πόλη της Αλβανίας)

Κούδροι: (αντί του σωστού) Κούρδοι

Τα δύο προηγούμενα λάθη γίνονται (όχι σπάνια) από ανθρώπους των ΜΜΕ. Τά' βαλα μαζί, επειδή έτυχε να εκφωνηθούν στο ίδιο δελτίο ειδήσεων, που προκάλεσε και την τουκανιστική μου τηλεφωνική παρέμβαση:

λεωφόρος Σπατών αντί λεωφόρος Σπάτων (πολλοί το λένε και σκέτο "στη Σπατών")

δικτακτορία αντί δικτατορία και δικτακτορικό αντι διδακτορικό

έκτατο/έτακτο αντί για έκτα κτο

Εδώ γίνεται του "κάππα" "ταυ" το κάγκελο! Αυτό το πραγματικά δύσκολο σύμπλεγμα συμφώνων, δημιουργεί προβλήματα ακόμη και σε "γραμματιζούμενους" με αποτέλεσμα τα παραπάνω "μαργαριτάρια ν' ακούγονται συχνά κι από πολλούς.

τιμήμα αντί τμήμα

Άλλο ένα δύσκολο σύμπλεγμα συμφώνων: "ταυ" "μι"

Εδώ το πρόβλημα λύνεται βάζοντας ανάμεσα ένα ευφωνικό "ι"

Φήβα αντί Θήβα

Αυτή η αλλαγή γίνονταν παλιότερα. Έχω κάμποσα χρόνια να την ακούσω. Δεν έχω εξήγηση γι' αυτό. Μου θυμίζει την αλλαγή του "θ" σε "φ" στα ρωσικά.

καλό πρόοδο αντί καλή πρόοδο

Ο λαός δεν είχε συνηθίσει τα (δευτερόκλιτα καθαρευουσιάνικα) θηλυκά σε -ος. Έτσι αλλάζοντάς τα σε αρσενικά αποκαθιστά την τάξη!

οι σπεύσας αυθορμήτως

Μια έκφραση από το ανεξάντλητο "μποστάνι" του Μποστ. Αν δεν με απατά η μνήμη μου, προήλθε από την κατάθεση ενός υψηλά ιστάμενου αξιωματικού της Χωροφυλακής για τη δολοφονία του Λαμπράκη. Αυτός είχε πει, πως οι παρακρατικοί που έκαναν αντισυγκέντρωση εκεί, όπου θα γίνονταν η ομιλία του Λαμπράκη, είχαν "σπεύσει αυθορμήτως".

Αυτά προς το παρόν.

Διατελώ εν αναμονή των "σπεύσας αυθορμήτως" σλάνγκων για να συμπληρώσουμε το λήμμα.