Κάποτε δεν υπήρχαν οικιακές συσκευές όπως πχ τα πλυντήρια πιάτων και ρούχων. Ως εκ τούτου χρειαζόντουσαν ανθρώπινα χέρια. Ακόμα κι ένα μικροαστικό σπίτι όπως αυτό του Κάφκα είχε υπηρετικό προσωπικό, ήτοι μια πλύστρα και μια μαγείρισσα οπωσδήποτε. Όσο πιο πλούσιος ήσουν, τόσο πιο πολλά άτομα είχες να σε υπηρετούν.
Όσο πιο παλιά πάμε στον χρόνο, τόσο πιο συνηθισμένο ήταν να αντιμετωπίζονται οι υπηρέτες σαν τα αντικείμενα με τα οποία αντικαταστάθηκαν στις μέρες μας... Ο υπηρέτης όφειλε να υπακούσει λες και του πάταγες το ον/οφ κουμπάκι του. Πολλοί νοικοκυραίοι ήταν καλοί και το υπηρετικό προσωπικό έβρισκε μια καλή δουλειά δίπλα τους. Όταν όμως δεν συνέβαινε αυτό (πράγμα όχι σπάνιο), ο υπηρέτης υφίστατο την κακομεταχείριση και τις προσβολές των κυρίων του.
Τότε ήταν που λογαριάζονταν ως δούλος, ακόμα πιο δούλος από αυτόν των αρχαίων χρόνων (όπου η λέξη δεν είχε τη σημερινή βαρύτητα, ήταν αυτό που ήταν χωρίς την κοινωνική κριτική που φέρει σήμερα).
Οι ελληνίδες κυρίες, αφότου έπαψαν να σκουπίζουν τον κώλο τους με πέτρες και φύλλα, αποφάσισαν ότι είναι ισάξιες των ευρωπαίων οικοδεσποινών, οι οποίες, παρά την αποτρόπαιη σνομπαρία τους, αν μη τι άλλο είχαν και μια παράδοση στην αριστοκρατοσύνη τους και δεν είχαν ανέβει απότομα αυτό το σκαλί (άσε που η αριστοκρατία της Δύσης έδωσε, εκτός από καταπίεση, και μια ώθηση προς το πολιτισμικότερον, ενθαρρύνοντας την τέχνη, το πνεύμα κλπκλπ: μην ξεχνάμε ότι ο γαλλικός Διαφωτισμός τράφηκε στους κόλπους της).
Όταν λοιπόν οι ελληνίδες κυρίες αποφάσισαν ότι είναι ανώτερες των υπηρετών τους, άρχισαν να εμφανίζονται στα ελληνικά οι προσβλητικές λέξεις: «το δουλικό», «το δουλί», «το λαδικό». Λέξεις σε ουδέτερο γένος άρα πιο προσβλητικές (φέρνει πιο πολύ σε αντικείμενο), καίτοι αναφερόμενες πάντα σε γυναίκες, πρώτον γιατί το γυναικείο μένος ξεσπά συνήθως ενάντια στο ίδιο φύλο, δεύτερον γιατί άντρες υπηρέτες δεν υπήρχαν πολλοί.
Εκτός από τους έτσι κι αλλιώς παλαιάς κοπής πλουσιέξ, η σημερινή πλουτοκρατία νέας κοπής, μεταξύ των οποίων και πολλά ψάθινα καπέλα που το παίζουν δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, πνεύμα, τέχνη, κλπκλπ αλλά μεγαλώνουν τα παιδιά τους με Φιλιππινέζες τις οποίες τραβολογούν και στις διακοπές μαζί τους, αυτή η φάρα ελλήνων που δεν πληρώνει το ΙΚΑ στην οικιακή βοηθό, που την έχει δει αριστοκρατία με πισίνες και βιλάρες, που καταξοδεύεται στα κομμωτήρια και στα μπουζούκια και στο θέατρο, που με το που μπαίνει η νέα σεζόν αδειάζει τα ράφια των καταστημάτων ένδυσης, που οδηγεί τσερόκι, που είναι μες την κομπίνα και τη λαμογιά, που που που που που, έχει αναπτύξει νέα καλολογικά επίθετα για το είδος: ξεκινάμε από το μαλακό «παραδουλεύτρα» (πάει εκείνο το παλιό «ψυχοκόρη») και μετά πάμε κατευθείαν στα «δουλάρα», «δούλα», Φιλίππα, «Αλβανό», ξεσκατώστρα, παραπουλεύτρα κλπ.
Οι λέξεις αυτές δεν υποτιμούν απλώς το επάγγελμα και την κοινωνική θέση των γυναικών αυτών, αλλά και τον χαρακτήρα τους σε σχέση με αυτά των κυριών τους πάντα... Έτσι πχ η λέξη «λαδικό» σημαίνει και την πονηρή, την πουτανόψυχη, την δευτεράντζα, την πρόστυχη, κλπ (παρ.4).
Τέλος, τα καλολογικά αυτά επίθετα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από κάποιον που δεν τα εννοεί, αλλά θέλει να δείξει τον τρόπο έκφρασης των νεόπλουτων αυτών οικογενειών (παρ.1)
Κατάλαβες η Αντωνία; Και καλά κουλτούρα να φύγουμε, αλλά να η αμαξάρα, να το γκαζόν στο εξοχικό της στο ξερονήσι, έχει και το δουλικό να της βαστάει το μωρό να μην ασχολείται, και το παίζει και κουρασμένη κι από πάνω, καλό ε;;;;
- Ωχ! Έριξα κάτι ψίχουλα στο πάτωμα... Κάτσε να τα μαζέψω μην τα πατήσουμε.
- Ε πάρε και συ μια δούλα καλέ να σε βοηθάει να κάνεις το σπίτι, χαζή είσαι;Δε φτάνει που μου την έσπασε τη τζαμαρία, αλλά μου την είπε κι από πάνω η δουλάρα κι έφυγε, κι έμεινα χωρίς βοήθεια!
- Καλό κοριτσάκι η Στέλλα.
- Είναι ένα λαδικό αυτή...
12 comments
betatzis
Μπράβο, το περιμέναμε.
xalikoutis
Ιρονίκ, στην Κρήτη πάντως λαδικό εσήμαινε κυρίως κουτσομπόλα, γλωσσοκοπάνα, σουχλιάστρα (προσεχώς το λήμμα), πιθανώς από το μαγειρικό σκεύος που καθώς περνά από χέρι σε χέρι «αφήνει τη λαδιά του», αυτή, δηλαδή, που τις αρέσει να προκαλεί ανακατωσούρες... Φυσικά πολλές υπηρέτριες ήταν λαδικά αλλά δεν υπάρχει αυτή η τόσο στενή και αποκλειστική συσχέτιση όπως την περιγράφεις (δάσκαλος μου στο δημοτικό είχε δώσει το παρατσούκλι σε συμμαθήτρια). Πάντως δεν αποκλείω να την έχει αυτή τη συσχέτιση αλλού...
BuBis
λαδικό ήταν και το εργαλείο (π.χ. όπως το μύδι) που λάδωνες μεντεσέδες σε πόρτες, παράθυρα και ντολάπες αλλά ενίοτε και την πανταχού παρούσα ραπτομηχανή... άρα για να πάρω την σκυτάλη από τον Χαλικούτη, ίσως να βγήκε από αυτή του την χρήση...
(εμείς στο σπίτι μας ποτέ δεν αποκαλούσαμε έτσι το προσωπικό φυσικά...)
iron
προφ τότε το «λαδικό», αναφερόμενο σε μια γυναίκα υπηρέτρια, ήταν η έχατη υποτίμηση, δηλ. ότι ήταν μεν χρήσιμη (= «χρησίμευε») όσο ένα λαδωτήρι, αλλά ήταν συγχρόνως και ευτελής και αντικείμενο και δανειστική. 'Ομορφα.
smoke
Μπράβο Ιρον,εξαιρετικό.
Λαδικά έλεγαν και τις καμπουριασμένες μάγισσες σε κάτι ξεχασμένα παραμύθια.Ίσως γιατί το κορμί τους έμοιαζε
με το τεθλασμένο εργαλείο που λέει ο Bubis,ε;
Vrastaman
Tour de force!
Vrastaman
Πολύ πριν από τα Αλβανά και τις Φιλιππινέζες, στα 50ς, 60ς και 70ς πολλοί μπαμπάδες της επαρχίας στέλνανε τις πλεονάζουσες ανήλικες θυγατέρες τους άνω των 12 στην Αθήνα και άλλα αστικά κέντρα ως «λαδικά». Τα άτυχα αυτά πλάσματα τις περισσότερες φορές δεν πληρώνονταν, και φυσικά ούτε λόγος για σχολείο. Είναι κοινό μυστικό ότι σχεδόν πάντα λειτουργούσαν και ως σεξουαλικά βοηθήματα του κύρη του σπιτιού. Οι κυράτσες τους συνήθως έκαναν τα στραβά μάτια δεδομένου ότι η μορφή αυτή απιστίας ήταν τουλάστιχον ελεγχόμενη. Εννοείται ότι και οι κανακάρηδες της οικογένειας εκάναν προφιτέ ντε λοκασιόν.
GATZMAN
Τζίμπα κι απο μένα τα δέοντα
Galadriel
Ουάου ιρον! Αργείς αλλά χτυπάς μελετημένα. Μόνη ένσταση (ο Θεός να την κάνει, λέμε τώρα) το τις οποίες τραβολογούν και στις διακοπές μαζί τους - με την απόλυτη δυνατότητα να παρεξηγηθώ αλλά τεσπά - η οικονομική μετανάστρια που μαζεύει ευρώ ευρώ να στείλει στα παιδιά της, έχει και την ευκαιρία μια φορά το χρόνο να περάσει δεκαήμερο σε σουίτα σε κανα χανδρή, γκρεκοτέλ κλπ με τα πρωινά της τα δείπνα της και τα γκαρσόνια στα πόδια της. Δεν είναι τόσο χάλια (αρκεί να μην της φέρονται και εκεί σαν να ναι «δούλα»)...
Vrastaman
Χθες καθώς μασουλούσα τις al dente παπαρδέλες μου, minding my own business, στο δίπλα τραπέζι κάθισε μια κυράτσα με την με την πουστομάνα της και δύο φιλιππινέζες οι οποίες κρατούσαν από ένα παιδάκι υπό μάλης. Για το υπόλοιπο δίωρο, η τύπισσα συνέχεια μιλούσε στο Blackberry και έστελνε μηνύματα, ενώ δεν αντάλλαξε ούτε κουβέντα με τα καθωσπρέπει ντυμένα πλην εντελώς κατατονικά της παϊδάκια, τα οποία τάιζαν οι ‘ππινέζες. Το σχολίασαν φρικαρισμένα και τα Βραστόπουλα.
iron
«Οι αγαθοί νοικοκυραίοι του Βόλου αρχίσανε να ανησυχούνε. Άρχισε το σούσουρο στις γειτονιές και στα καφενεία. Τα λαδικά σταυροκοπιόντανε: 'Πίσω σ' έχω Σατανά!'».
Βάρναλης, για τα Αθεϊκά του Βόλου, από το Ο Άγνωστος Βάρναλης, του Ηρακλή Κακαβάνη, εκδ. Εντός (έχει βάλει και το χεράκι του ο Σάραντ σε αυτή την πολύ καλή δουλειά).
deinosavros
Αυτή είχ' ερθεί στο χωριό μας και συφώνησε δουλειά στον νταϊφά του Κακουρέλλη με μιά συμπατριώτισσά της μαζί. Ένα λαδικό σουρωμένο σαν τ' αδειανό το λιοπούγγι που βάζουν τις ελιές για προσφάγι οι ξοχάρηδες. Μ' όλα τα χάλια της αυτή η γριά έβαφε σαν μουτσούνα τα μούτρα κι έβαζε κινά στα μαλλιά που τάκανε αλλού καφεδιά κι αλλού κόκκινα.
Σ. Μυριβήλης, Η Ζωή εν Τάφω.