100% Σαλονικιά έκφραση. Παλαιάς κοπής και μάλλον παρωχημένη.
Ένα μπακγκράουντ, όσο να 'ναι, χρειάζεται.
Το Ασβεστοχώρι είναι ένα χωριό, προάστιο τώρα, 10 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη σε κοιλάδα στους πρόποδες του Χορτιάτη, σε υψόμετρο 400 μέτρων.
Είχε (δεν έχει) και ασβεστοποιΐες –εξ ων και το όνομα– που γνώρισαν μεγάλη άνθηση σχεδόν έναν αιώνα πριν χάρη στην ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του '17.
Είχε επίσης (και έχει) εξαιρετικό μικρόκλιμα –ξηρό και ευάερο. Πράγμα σπάνιο για την ευρύτερη περιοχή της Νύμφης όπου μονίμως ξυπνάς με το κεφάλι καζάνι. Και πράγμα ολίγον μυστήριο αν σκεφτεί κανείς ότι το Πανόραμα, δέκα λεπτά απόσταση και επίσης σε ύψωμα, την έχει την υγρασία του.
Τα ασβεστοκάμινα δεν μας αφορούν, το κλίμα τα μάλα. Διότι λόγω του κλίματος χτίστηκε στο Ασβεστοχώρι Σανατόριο το 1925 και συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1966 οπότε και μετεξελίχθηκε στο σημερινό νοσοκομείο Παπανικολάου.
Ωσεκτουτού, στο μυαλό των μπαγιάτηδων μιας κάποιας ηλικίας το Ασβεστοχώρι είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την φυματίωση. Και στην κυριολεξία της η φράση αυτός είναι για τ' Ασβεστοχώρι αναφερόταν κάποτε σ' έναν χτικιάρη που έπρεπε να μπει στο Σανατόριο για καθαρό αέρα, ξεκούραση και καλό φαΐ.
Όχι πια. Μ' έναν σκληρό σαρκασμό –που, νομίζω, βγαίνει πιο πηγαία στους επάνω παρά στους κάτω– η σημασία έχει ανατραπεί πλήρως και το είναι για τ' Ασβεστοχώρι απευθύνεται πλέον σε άτομο που μόνο φθισικός δεν είναι: σε κάποιον σίγουρα καλοζωισμένο και μάλλον κοιλιόδουλο, οπωσδήποτε υπέρβαρο και πιθανώς υποχόνδριο. Χρησιμοποιείται ευθέως, ως προσβολή στα μούτρα, και πλαγίως, ως και καλά διακριτικό σχόλιο για κάποιον τρίτο. Συνήθως ο στόχος είναι άντρας αλλά, κατά πώς λένε, εξαρτάται από τη γυναίκα.
Τι άλλο για το Ασβεστοχώρι; Εκεί γεννήθηκε το '44 ο Διονύσης Σαββόπουλος. Και, για κάποιον λόγο, είχε πάντα πολλούς Ηρακλειδείς και, μια εποχή, έναν από τους πιο δραστήριους γαλάζιους συνδέσμους. Εννοείται ότι τα μέλη του ΣΦΗ Ασβεστοχωρίου ήταν ευρύτερα γνωστοί ως φυματικές γριές. Χίλια χρόνια.
— Καλά, και τρίτο πιάτο γιουβέτσι θα φας; Και μετά θα πας να την πέσεις κάνα τρίωρο και σιγά και να μην κάνεις καμμιά δουλειά σήμερα. Ήμαρτον, δηλαδή...
— Έλα, ρε μάνα... νιώθω κομμένος τώρα τελευταία αφού...
— Εμ, σε βλέπω αγόρι μου, δε σε βλέπω... έχεις ρέψει... για τ' Ασβεστοχώρι είσαι κι εσύ...— Ε, μη το λες, προσπαθεί η καημένη η Βέτα... και δίαιτα κάνει και γυμναστήριο πάει... πρέπει νάχει πέσει κάτω απ' τα εκατό...
— Ναι, αλοίμονο, χάλια έχει γίνει... για τ' Ασβεστοχώρι είναι κι αυτή... είχα κατέβει στη Μοδιάνο χτες, στο Σερραϊκόν ήτανε... μια διπλή κιμά είχε χτυπήσει και της έφερνε και μια κρέμα για από πάνω...
16 comments
Khan
Πολύ ενδιαφέρον. Τουκανισμός: Το Ηρακληδείς με ήτα έχει κάποιο λόγο, αντί για Ηρακλειδείς με έψιλον γιώτα;
HODJAS
Πολύ καλά τεκμηριωμένο.
Στην Πάτρα έλεγαν παλιά για κανα μουρλό «αυτός είναι για του Συκιώτη» δηλ. την ψυχιατρική κλινική ενός μεγαλογιατρού.
Αντίστοιχο υπήρχε στους παλιούς Αθηναίους για την κλινική κάποιου νευρολόγου-ψυχιάτρου, αλλά δεν θυμάμαι το όνομα τώρα (Αίας ακούει;)
Πιο πρόσφατα έλεγαν για «είναι για το Νταού».
poniroskylo
12 Δεκεμβρίου 2009, ώρα Ελλάδος 14.38
Μόλις με επισκέφθηκε ο φίλος μου και έβαλε 0 σε ορισμό και λήμμα.
Για τον ορισμό, δεν πειράζει. Η εξήγηση ανήκει στην σφαίρα της ψυχοπαθολογίας.
Αλλά το 0 στο λήμμα, πραγματικά είναι κρίμα. Δεν την έβγαλα εγώ τη φράση και, συνεπώς, ούτε καν με τη δική σου «λογική» έχει νόημα να την τιμωρείς.
Και απορώ γνησίως τι δουλειά έχει σε αυτό το σάιτ κάποιος που εμφανώς μισεί τόσο πολύ τη γλώσσα.
Μάστα και φύγε.
allivegp
Η αντίστοιχη ψυχιατρική κλινική της Κοζάνης είναι «του Σπινάρη». Η φράση «είναι για του Σπινάρη» απαντά ακόμη και σήμερα στη Δυτ. Μακεδονία.
poniroskylo
Το ανάλογο ψυχιατρικό στη Θεσσαλονίκη είναι «για το Λεμπέτη», την ομώνυμη κλινική στη Σταυρούπολη, περισσότερες πληροφορίες εδώ. Μέχρι πρόσφατα σχετικά, η ονομασία επεβίωνε ως στάση λεωφορείου.
Μωρέ, όλα αυτά - Δαφνί, Συκιώτη, Σπινάρη, Λεμπέτη - μήπως πρέπει να μαζευτούνε σ'ένα λήμμα; Γιατρέ μου, το΄χεις;
johnblack
Ένα τάλιρο στον ορισμό για το καθάριο γράψιμο.
Κι ένα 4 στο λήμμα, καθότι παλαιό και τοπικής εμβέλειας.
xalikoutis
Παγκρητίως ήταν το «για τη Σούδα» που μέχρι πρόσφατα υπήρχε ζόρικο ψυχιατρείο.
knasos
Ρεσπεκ στην ντόπια σλανγκ! Πονηρε εγώ είμαι από τα θρυλικα Λαϊνά, αν έχεις ακουστα.
Επισκέπτης
Ὁ Αἴας ἄκουσε μὲ καθυστέρησι.
Γιὰ τὴν Ἀθῆνα οἱ δόκιμες ἐκφράσεις εἶναι πολλές:
Γιὰ τοῦ Σαμέλα (Σίδερα Χαλανδρίου), γιὰ τοῦ Σινούρη (Κάτω Κηφισσιά), γιὰ τοῦ Λυμπέρη (κλινικὴ Γαλήνη, Γλυφάδα), γιὰ τὸ Μαρκομιχελάκειο (δὲν ὑπάρχει πιά, ἦταν στὸ Μοσχᾶτο), γιὰ τὸ Δαφνί (ἐννοεῖται γιὰ τὸ ΚΘΨΠ) καὶ φυσικά, γιὰ τὸ Δρομοκαΐτειο (βρίσκεται στὸ Αἰγάλεω, ἐπὶ τῆς Ἱερᾶς Ὁδοῦ, πολὺ κοντὰ στὸ Δαφνί), τὸ ὁποῖο συχνὰ λέγεται καὶ Βρομοκαΐκειο.
Galadriel
Αυτά (πχ για το Δαφνί) είναι για να πεις ότι κάποιος είναι «για τα σίδερα», το Ασβεστοχώρι αν κατάλαβα καλά είναι για να περιγράψει κάποιον που έχει ρέψει από την αφαγιά και τις κακουχίες ή κάτι.
HODJAS
Μπράβο Αία γίγαντα! Για του Σινούρη είχα ακούσει.
Γιώργος Ζάκκης
Οι παλαιοί Ηρακλειώται έλεγαν και την φράσι: « δια τον Κονιό» , όπου Μιχαήλ Κονιός ήτο ο πρώτος ψυχίατρος της εποχής. Συνηθέστερη δε η: «θες Κονιό!» ελαφρά και πειρακτικήν φράση, ήτοι είσαι τρελός!
allivegp
Αξίζει εδώ να αναφέρουμε και το προσωπικό δράμα που συνόδευε τον Ιωάννη Μεταξά σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του βίου του: Ο μικρός του αδερφός Κωστάκης, μετά την αποφοίτησή του από την Ιατρική Σχολή, ασθένησε από ψυχική νόσο και νοσηλεύτηκε στο Δρομοκαΐτειο για περισσότερο από 40 χρόνια, από τα 25 του μέχρι το θάνατό του.
Μιτζνούρ
Στην περιοχή Ν. Φιλαδέλφειας μέχρι Κηφισιά υπήρχε η ψυχιατρική κλινική του Κερκίνη, κι έλεγαν αστειευόμενοι (ή και όχι) είσαι / είμαι για του Κερκίνη. Αργότερα άκουσα κάποιον να λέει 'για του Λυμπέρη' κ.ο.κ. Αυτές οι χρήσεις είναι ευκαιριακές και έχουν δεσμευτική αντοπιότητα, δηλαδή δεν γίνονται αντιληπτές αλλού, οπότε δεν έχει νόημα να μαζευτούν.
Γνώμη μου απλώς, εννοείται
Μιτζνούρ
allivegp, ξέρεις πόσοι έλληνες έχουν ζήσει το ίδιο ή ανάλογο πρόβλημα με διάφοερες αναπηρίες. Τι είδους κόψιμο σ' έπιασε με τον Μεταξά;
vikar
Μιτζνούρ, καλώστονε τον πλάνητα!...
Έχεις δίκιο για το ντόπιο τέτοιων εκφράσεων. Έχεις κάποιο δίκιο και για το ευκαιριακό, αλλα όχι τόσο όσο για το ντόπιο:
Οι δικαστικοι μας αυτο επιθυμουν ενω αν αυτους τους λοξοκοιταξεις μονο ειναι ικανοι να σε κλεισουν στο γεντι κουλε. (εύρημα 11/10/2010, και λέγεται ακόμα στα βόρεια, ενώ το Γεντίκουλε έπαψε νά 'ναι φυλακή εδώ και εικοσιπενταετία)
Κάποια μέρη κουβαλάν τόση ιστορία (έστω, για τους ντόπιους) που δύσκολο να τα ξεχάσ' η γλώσσα.
Ακόμη όμως κι' όταν πρόκειται για ντόπιες και παροδικές χρήσεις, όπως ίσως η εδωπέρα (εγώ, παρότι σαλονικιός, δέν θυμάμαι να την έχω ακούσει ποτέ, μάλλον λόγω ηλικίας), το να καταχωρίζονται βοηθάν στο να δούμε οτι βρίσκετ' αποπίσω κάποιο λήμμα-ομπρέλα --ήδη το είδε ο πονηρός αυτό στις 12/12/09. Μήν προγράφουμε αβασάνιστα λήμματα που μας φαίνονται λίγα καθαυτά, γιατι ίσως χάνουμε το μπίγκ πίξουρ.