Σημαίνει δουλεύω, ασχολούμαι, τραβιέμαι

Άλλη μια λέξη από τη ντοπιολαλιά της Κύθνου με "δυτική" προέλευση αυτή τη φορά. Πιθανή προέλευση από το γαλλικό "travailler". Ψάχνοντας εδώ βρήκα και τα εξής : το παλαιό γαλλικό traveillier (“υποφέρω”), το "κοινό" (vulgar) λατινικό tripaliare, από το tripalium. Επίσης το ομόρριζα: καταλανικό treballar, πορτογαλικό trabalhar και ισπανικό trabajar.

Οι δυτικές επιρροές στη ντοπιολαλιά της Κύθνου είναι κυρίως ιταλικές (βενετσιάνικες), πράγμα που φαίνεται να μην ισχύει για τη συγκεκριμένη λέξη, τουλάχιστον από τη μικρή έρευνα που έκανα στο διαδίκτυο. Αν υπάρχουν πρόσθετες πληροφορίες (λέγε με Χαν) ευπρόσδεκτες όπως πάντα.

-Τι έγινες ρε βλάμη* και σε χάσαμε τόσες μέρες; Πού τραβαγιάρεις; -Άστα, χτίζω κάτι βουλιάχτρες** στη Κατωμεριά κι έχω μπλέξει άσκημα. Δε ξεμπερδεύω ούτε σε δέκα μέρες!

*βλάμης: φίλος, λέξη με αρβανίτικη προέλευση.

Οι λέξεις με αρβανίτικη προέλευση είναι σχετικά περιορισμένες, στη ντοπιολαλιά της Κύθνου, όπου, εξ όσων γνωρίζω, δεν υπήρξε μαζική εγκατάσταση "αρβανίτικων" πληθυσμών. Στη νησιωτική χώρα, εκτός των νησιών του Αργοσαρωνικού και την Εύβοια, αρβανίτες υπάρχουν στην Άνδρο, όπου διεκπεραιώθηκαν από τα απέναντι Καβοντορίτικα χωριά. Φυσικά, οποιαδήποτε σχετική πληροφορία είναι ευπρόσδεκτη.

**βουλιάχτρα: γκρεμισμένος τοίχος από ξερολιθιά, εξ αιτίας κάποιας δυνατής νεροποντής.

Όπως στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου η καλλιέργειες, γινόταν σε αναβαθμίδες ("σκάλες" στην Κύθνο, "τράφους" στη Νάξο, "πεζούλες" σε διάφορα άλλα μέρη), δηλαδή ατέλειωτα χιλιόμετρα τοίχων από ξερολιαθιά, στις πλαγιές των λόφων, που συγκρατούσαν το λιγοστό χώμα. Η συντήρηση αυτών των τοίχων ήταν απαραίτητη προκειμένου να "υπάρχουν" τα χωράφια. Διαφορετικά το χώμα έφευγε και έμεναν σκέτα βράχια.

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

#1
donmhtsos

Αναβαθμίδες (σκάλες) στην Κύθνο

#2
σφυρίζων

Ετυμολγείται από λατινική έκφραση για βασανιστήρια ("τρία πλούσια στον κώλο του εργάτη")

#3
σφυρίζων

Με πρόδωσε ο διόρθωσης μου (τρία παλούκια στον κώλο του εργάτη)

#4
σφυρίζων

Διόρθωσης!!

#5
σφυρίζων

Διορθωτής!!!!

#6
donmhtsos

Ευχαριστώ γιά την συνεισφορά! Άσε που "πρόκαμες" και το Χάν!

#7
Galadriel

Άλλος ένας ωραίος ορισμός δον... travail η δουλειά στη γαλλική.

#8
donmhtsos

Ευχαριστώ. Τώρα πρόσεξα, ότι παρέλειψα να βάλω μεταφράσεις στην ετυμολογία.

#9
Galadriel

Μπα, η τύφλα μου, δεν πρόσεξα ότι το 'χεις αναφέρει ήδη.

#10
donmhtsos

Για να συνοψίσουμε: Το γαλλικό travailler, το καταλανικό treballar,το πορτογαλλικό trabalhar και to ισπανικό trabajar σημαίνουν εργάζομαι, το παλαιό γαλλικό traveillier σημαίνει υποφέρω, προερχόμενο από το "κοινό" (vulgar) λατινικό tripaliare, που με τη σειρά του προέρχεται από το tripalium και σημαίνει τρία παλούκια (στον κώλο)! Τελικά η δουλειά είναι μεγάλο παλούκι! Βέβαια όταν συν-εργάζονται πολλοί/πολλές, όπως στην "προκυμαία" περίπτωση γίνονται πολύ ωραία πράγματα. Ευχαριστώ και πάλι Σφυ και Gala για τη συνεισφορά.

#11
σφυρίζων

Νάσαι καυλά Δων!

#12
Khan

Ωραίος Δον! Ως απλός μεταπράτης θα παραπέμψω σε ένα από τα λίγα αλλά πολύτιμα λήμματα που οφείλουμε στον κυρ-Σαράντ, τα ντράβαλα, όπου έχει γίνει συζήτηση και στα σχόλια (ίσως ο Χαλικούτης και η Ιρονίκ να έχουν κι άλλα ακόμη να συνεισφέρουν) και μετά ο κυρ-Σαράντ έγραψε αυτό το άρθρο που κάνει μερικές ακόμη ενδιαφέρουσες διασυνδέσεις.

(Παρεμπιφτού λέτε να ισχύει κι εδώ το "αντιδανεικά όλα είναι αντιδανεικά" και να προέρχονται όλα αυτά από το τριπάσσαλον ή πορτοκαλίζουμε, νομίζω ο κυρ- Σαράντ το αφήνει ανοικτό).

#13
Khan

Και για να συνοψίσω μερικά από τα πολύ ενδιαφέροντα που αναφέρονται στο άρθρο:

1) Την ίδια ετυμολογία έχει και το αγγλικό travel = ταξιδεύω. Τόση ταλαιπωρία, βάσανο και εξουθένωση ήταν τα ταξίδια! (Δες και εδώ).

2) Την ίδια καταγωγή έχουν και τα ντράβαλα. Πιθανόν από το ιταλικό travaglia που σχετίζεται με το γαλλικό travailler.

3) Βρίσκουμε διάφορους τύπους του τραβάγια στην Κρήτη, αλλά και στην Κέρκυρα. Εδώ θα μπορούσαν ίσως να συνεισφέρουν οι Κρητικοί του σάιτ. Είναι πάντως πολύ ενδιαφέρον που το βρίσκουμε και στην Κύθνο.

4)Τώρα αφήνεται ανοικτό στο άρθρο του Σαράντ αν το λατινικό όργανο βασανιστηρίων προέρχεται από το ελληνικό ή μήπως το αντίστροφο. Να συμπληρώσω εδώ ότι στα ελληνικά πάντως το παλούκι ετυμολογείται από <μεσαιωνικό παλούκιον < λατινικό paluceus < palus = πάσσαλος, που μας δίνει και το μεταγενέστερο πᾶλος. Ο δε πάσσαλος φαίνεται να σχετίζεται μέσα από μια διαδικασία με το πήγνυμι (και το πήζω), τα οποία όμως είναι συγγενή με το λατινικό paciscor (συνάπτω συνθήκη) που έχει μετοχή pactus (δηλαδή και με τις διάφορες ευρωπαϊκές λέξεις που σημαίνουν την ειρήνη) ενώ είναι συγγενή και με το λατινικό palus = πάσσαλος. Συγγενές είναι και το γερμανικό fähig= ικανός (< αρχαίο γερμανικό fahan).

Μακρηγόρησα στο τέλος, πάντως αξίζει να διαβαστεί το συναρπαστικό άρθρο του Σαραντάκου που παρέπεμψα.

#14
σφυρίζων

Στα αγγλικά η λέξη travail εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρύτατα.

#15
vanias

πληρέστατος ορισμός και σχόλια, εύγε. όμως παλούκια, ταξίδια, βάσανα και ταλαιπωρίες κι ούτε μια αναφορά - έστω και τ. "να μη συγχέεται"- στον φορέα που ενσωματώνει όλα τα ανωτέρω (και μην ακούσω για ετυμολογίες).

#16
σφυρίζων

Σωστά! Προς αποφυγή κάθε παρανόησης τραβέλι ετυμολογείται εκ των Λατ. trans- και του vestire, δηλαδή, "ντύνομαι σαν τον Βαρουφάκη".

#17
soulto

Ελαπαναΐαμ, πως μιλάς ετς, το εσρ το ρώτησες; Έχει και πρόεδρο την Πρώτη φορά Αριστερή βασιλομήτορα.

#18
Khan

Από την εποχή του ντράβαλα, όπου ήταν ο πρώτος συνειρμός στα σχόλια, έχουμε βυθισθεί στον τουκανισμό.

#19
soulto

οι καλλιέργειες, γινόταν σε αναβαθμίδες ("σκάλες" στην Κύθνο, "τράφους" στη Νάξο, "πεζούλες" σε διάφορα άλλα μέρη),

Οι ορισμοί του Δον, είπαμε: μυρίζουν θυμάρι. Στη Σίφνο, οι αναβαθμίδες λέγονται "λουριά".

#20
donmhtsos

Όταν ξεκίνησα να γράψω αυτό το λήμμα, δεν μπορούσα να φανταστώ αυτό που θα επακολουθούσε. Για μένα ήταν η καλύτερη εμπειρία πού είχα μέχρι τώρα στο slang.gr. Νομίζω πως αυτό ήταν ένα λαμπρό δείγμα ομαδικού έργου.( Μετα τα προηγηθέντα δε λέω "δουλειά", επειδή αυτό που κάνουμε δεν γίνεται από καταναγκασμό, αλλά γιατί το γουστάρουμε!) Ευχαριστώ και πάλι όλους, όσοι συνέβαλαν στό να μετατραπεί μια "ταπεινή" λέξη της Θερμιώτικης ντοπιολαλιάς σ' ένα θαυμάσιο ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο!

#21
HODJAS

Πολύ καλή δουλειά!

Υπ' όψιν Νο.1: Κρούεται ο κώδων του (αν-)ιστορικού ευγονισμού: Αρβανίτες & Σλάβοι και οι εντεύθεν επιρροές, υπήρχαν σε ΟΛΑ τα νησιά του Αιγαίου (ΚΑΙ στην Κρήτη).

Υπ' όψιν Νο.2: Πολλοί ιταλισμοί κομίσθηκαν στον Ελληνικό χώρο από Αρβανίτες -μεταξύ άλλων-, διότι ταξιδεύουν ΚΑΙ αυτοί.

Τούτο λέγεται διότι τα τελευταία χρόνια παραχαράσσεται λαϊφσταϊλατζήδικα (και) η Ιστορία (γιατί όχι?) με a posteriori "επιλεκτικές καταβολές" από Ενετούς (sic), Γενουάτες, Λεβαντίνους κλπ, ενώ (φυσικά) Βλάχοι, Αλβανοί, Γύφτοι, Τσάμηδες, Οβρέοι, Ζλάβοι κλπ αχαρακτήριστοι -αν ποτέ υπήρξαν στον γεμάτο ιστορία και δόξα τόπο μας- διαβιούσαν πολύυυ μακριά από ΕΜΑΣ (στην απέναντι γωνία-εν προκειμένω στο αντίκρυ νησί), όπως λέγεται και το παράδοξο "εμείς δεν έχουμε κατσαρίδες, ο λεχρίτης απέναντι τις φέρνει"...

Παραφράζοντας: Rise WITH your neighbours - NOT above them ! Και τσίου ;-)

#22
soulto

Κούdoς για τον κώδωνα Χότζα.

#23
Galadriel

Όλε, χότζας.

#24
donmhtsos

Χότζα μ', τα στοιχεία που παρέθεσα δεν είχαν κανένα τέτοια στόχο. Απεναντίας μάλιστα, έβαλα στο παράδειγμα τη λέξη "βλάμης" για να τονίσω τις αρβανίτικες επιρροές στη ντοπιολαλιά της Κύθνου. Όπως αναφέρω "εξ όσων γνωρίζω, δεν υπήρξε μαζική εγκατάσταση "αρβανίτικων" πληθυσμών". Όσον αφορά την Άνδρο, υπάρχουν χωριά στα βόρεια του νησιού, όπου τουλάχιστον μέχρι πρό τινος μιλούσαν αρβανίτικα, όπως και στα απέναντι Καβοντορίτικα χωριά. Στα χωριά αυτά της Άνδρου, προφανώς, εγκαταστάθηκαν μαζικά κάποιοι αρβανίτες, πιθανότατα από απένατι, αφήνοντας τα γλωσσικά ίχνη τους μέχρι τις μέρες μας. Αυτά χωρίς καμιά διάθεση να πω πως οι "αχαρακτήριστοι -αν ποτέ υπήρξαν στον γεμάτο ιστορία και δόξα τόπο μας- διαβιούσαν πολύυυ μακριά από ΕΜΑΣ (στην απέναντι γωνία-εν προκειμένω στο αντίκρυ νησί",όπως γράφεις. Αν τους θεωρούσα "τέτοιους" θα "τό'κανα γαργάρα" και δε θα έβαζα τη λέξη "βλαμης" στο παράδειγμά μου. Και φυσικά δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει, τι προσέφεραν οι "αρβανίτες" Υδραίοι και Σπετσιώτες στην επανάσταση του ΄21. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο, πως για περίπου δυό χιλιετίες (από τη ρωμαιοκρατία μέχρι και την τουρκοκρατία) έγιναν έγιναν πολλές μετακινήσεις, πολλών διαφορετικών πληθυσμών στο χώρο μας. Δεν πήγαν όμως όλοι παντού. Έτσι,για παράδειγμα, οι νομάδες κτηνοτρόφοι βλάχοι δεν είχαν κανένα λόγο (και μέσον) να μετακινηθούν μαζικά στα χωρίς βλάστηση νησιά στη μέση της θάλασσας. Κάποιοι μπορεί να τό'καναν μεμονωμένα. (Υπάρχει κορυφή με την ονομασία "Τσούκα" στην Κύθνο). Το ίδιο ισχύει και για κάποιους άλλους από τους πληθυσμούς που αναφέρεις (π.χ. Σλάβοι, Γύφτοι κλπ.) Βασικό κριτήριο για τις μετακινήσεις ήταν τι δουλειά έκαναν, τί μέσα διέθεταν, τί τους προσέφερε ο τόπος και ποιους κινδύνους αντιμετώπιζαν. Αναμφισβήτητα λοιπόν, για να πάει κάποιος σε νησί χρειάζονταν κάποιο πλωτό μέσο και εξοικείωση με τη θάλασσα. Αυτά τα διέθεταν κυρίως όσοι ζούσαν στα παράλια, δηλ. εκτός απο τους παράκτιους ελληνικούς πληθυσμούς, οι προερχόμενοι από τις "ναυτικές" πόλεις ή χώρες της εποχής: Ενετοί, Γενουάτες, Καταλανοί, Μαλτέζοι, Τυνήσιοι, Αλγερινοί και πολλοί άλλοι. Από αυτούς οι Ενετοί κυρίως και οι Γενουάτες είχαν στην κατοχή τους τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου για τρείς αιώνες περίπου (13ος-16ος). Κατά τους επόμενους τρεις αιώνες (16ος-19ος) της οθωμανικής κυριαρχίας τα περισσότερα μικρά νησιά δεν εποικίστηκαν από τους Οθωμανούς, επειδή θεωρήθηκαν ανασφαλή γι' αυτούς, λόγω της πειρατείας. Έτσι στο διάστημα αυτό υπήρξε μια ιδιόμορφη «συγκυριαρχία» των νησιών αυτών: Από τα μέσα της Άνοιξης (όταν έβγαινε ο οθωμανικός στόλος από τα Δαρδανέλια) μέχρι της αρχές του φθινοπώρου (που επέστρεφε) ολόκληρο το Αιγαίο ήταν υπό την κυριαρχία των Οθωμανών. Τον υπόλοιπο μισό χρόνο αλώνιζαν διάφοροι, δυτικοί κυρίως, κουρσάροι. Μερικοί μάλιστα, ήταν μόνιμα εγκατεστημένοι με τις οικογένειές τους, σε διάφορα νησιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το (ερειπωμένο σήμερα) τμήμα τις χώρας της Κιμώλου, με τα οικόσημα στις προσόψεις των σπιτιών. Οι προερχόμενοι από την βόρειο Αφρική πειρατές έκαναν ληστρικές επιδρομές και δεν εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα νησιά. Συνοψίζοντας θέλω να τονίσω ότι προσπαθώ να μην κάνω επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας και ό,τι γράφω προσπαθώ να το τεκμηριώνω, παραμένοντας ανοιχτός σε κάθε άποψη, που συμπληρώνει ή και αντικρούει τα γραφόμενά μου.
Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, σε χαρακτηρισμούς, γενικεύσεις και αφορισμούς όπως :

"Τούτο λέγεται διότι τα τελευταία χρόνια παραχαράσσεται λαϊφσταϊλατζήδικα (και) η Ιστορία (γιατί όχι?) με a posteriori "επιλεκτικές καταβολές" από Ενετούς (sic), Γενουάτες, Λεβαντίνους κλπ, ενώ (φυσικά) Βλάχοι, Αλβανοί, Γύφτοι, Τσάμηδες, Οβρέοι, Ζλάβοι κλπ αχαρακτήριστοι -αν ποτέ υπήρξαν στον γεμάτο ιστορία και δόξα τόπο μας- διαβιούσαν πολύυυ μακριά από ΕΜΑΣ (στην **απέναντι γωνία-εν προκειμένω στο αντίκρυ νησί), όπως λέγεται και το παράδοξο "εμείς δεν έχουμε κατσαρίδες, ο λεχρίτης απέναντι τις φέρνει"... "

Αν από τα γραφόμενά μου προκύπτει κάτι τέτοιο, παρακαλώ να μου υποδειχθεί πού και είμαι πρόθυμος να επανορθώσω

#25
HODJAS

Σε καμια περιπτωση το σχολιο δεν αφορουσε συγκεκριμενα στον λημματοδοτη, ισα-ισα ο ορισμος ειναι υποδειγματικα ανοικτος και μερακληδικος. Ειναι γενικοτερη η ταση και επ´ ευκαιρια εγινε μια παρατηρηση in buon umore ;-) και παλι τσιου

#26
σφυρίζων

Ἀσφαλῶς καί δέν προκύπτει κάτι τέτοιο, no need to apologise, πιστεύω ὅτι ὁ Χότζας ἔκανε τις παρατηρήσεις αὐτές κατ' ἀγνώστου καί ὄχι μέ ἀφορμή τό λῆμμαν σου.

#27
soulto

Καλά είναι να χτυπάει ενίοτε καμιά καμπάνα, καλού κακού. Ο δον όμως πόρω απέχει να χρειάζεται καμπάνιασμα.
Για την ύπαρξη σλάβων στο μωριά, όποιος διαβάσει την "πριγκίπισσα Ιζαμπώ" του Τερζάκηκαι δε θα χάσει.

#28
donmhtsos

Τα διάφορα ιδεολογήματα περί "εθνοφυλετικής καθαρότητος" (εκ του πονηρού και αλλού αποσκοπούντα) οδήγησαν στις μεγαλύτερες ανθρωποσφαγές. Η ιστορία (αλλά και η βιολογία) δείχνουν πως η ενδογαμία και η εξ αυτής προκύπτουσα "καθαροαιμία" οδηγούν σε εκφυλισμό, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους διάφορους "γαλαζοαίματους", άν και οι τελευταίοι από δαύτους το κατάλαβαν και παντρεύονται "κοινές θνητές". Πάντως οι Ινουίτ ή Εσκιμώοι (όπως τους έλεγαν παλιότερα) τό'χαν καταλάβει πολύ νωρίτερα κι έβαζαν τους επισκέπτες να "κοιμούνται" με τις γυναίκες τους.