τραϊτόρος, η
Μια από τις σπάνιες περιπτώσεις στην ελληνική γλώσσα, όπου το γραμματικό γένος δε συνάδει με το βιολογικό, όπως στις λέξεις "αντράρα", όπου και εννοούμε τον άντρα με υπερφυσικές σχεδόν διαστάσεις και ιδιότητες, με το μεγεθυντικό επίθημα - άρα που επετείνει το νόημα της λέξης και προσδιορίζει το αντίστοιχο του αρχικού αλλά αρκετά μεγαλύτερου απ' αυτό σε μέγεθος (πόδι>ποδάρα, κώλος>κωλάρα, πρόβλημα>προβληματάρα, κομπλεξικός>κομπλεξάρα, ψώνιο> ψωνάρα κ.λπ) και "κόμματος" , που αν και γένος αρσενικού απευθύνεται μετά περισσής αδρότητος, αλλά με ακρίβεια στη σεξουαλική αναστάτωση που μπορεί να εγείρει ένα μεγάλο καλοφτιαγμένο κομμάτι θηλυκού γένους (συμπεριλαμβανομένων των πιασιμάτων που μπορεί να έχει).
Στους κανόνες αυτής της αναστροφής γενών, όπου το αρσενικό γίνεται θηλυκό και το θηλυκό αρσενικό, έγκειται και η λέξη "τραϊτόρος" που αν και κάποτε απότιε φόρο τιμής ως τίτλος στον κάτοχό της, σήμερα είναι πολύ δύσκολο να τη συναντήσει κανείς. Αφορμή για τη λημματογράφηση δόθηκε από ηρώο πεσόντων που κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, είχαν σταλεί τάγματα εθελοντών Κρητικών για να συμπαρασταθούν στην εκεί εμπόλεμη κατάσταση και ο τίτλος φέρει θηλυκό γένος. Σύμφωνα με το λατινοελληνικό λεξικό του Στεφάνου Κουμανούδη το ρήμα trajicio σημαίνει υπερβαίνω, κάνω υπέρβαση, κατ' επέκταση προβαίνω σε ηρωικές και ριψοκίνδυνες πράξεις, αδραγανθήματα και trajector-is ο αδραγανθηματοποιός κατ' επέκταση. Έτσι, η τραϊεκτόρος, ή τραϊτόρος (με μετάκλιση από την 3η στη 2η παραδοσιακή ονοματική κλήση κατά την ελληνοποίηση και ίσως επειδή μεσολάβησε ενδιάμεσο στάδιο στα λαϊκά λατινικά της λέξης ως trajecturus/trajectorus-i) κατέληξε να σημαίνει από αυτόν που διαπερνά και διατρυπά, τον παλληκαρά που προκαλεί μονίμως επιπλοκές και βλάβες στον εχθρό με τις εμπλοκές και τις επεμβάσεις του, φέροντας έτσι εις πέρας αποτελεσματικά τις υπηρεσίες του προς το έθνος που μπορεί να περιλαμβάνει και κατασκοπευτικές ενέργειες. Σήμερα αν τυχόν γίνει χρήση αυτής της λέξης, υπάρχει έντονα η περιπαικτική διάθεση του ομιλητή προς αυτόν που απευθύνεται για τον ηρωισμό κάποιου συνανθρώπου του και ιδίως παιδιού όπως φανερώνεται το ποιόν του μέσα από το παιχνίδι στις αλάνες και γενικώς στα ομαδικά παιχνίδια. Δεν υπάρχει λόγος ηρωισμού εν καιρώ ειρήνης άλλωστε, ούτε αδραγανθημάτων κι ο πολεμιστής, υπεραντιδραστικός πιτσιρίκος στολίζεται φαρδιά πλατιά μ' αυτόν τον βαρύνοντα κατά τ' άλλα πολεμικό τίτλο.
- Ακούεις τα κοπέλλια πώς ε- κάμουνε; Κείνονά του Μάκη, γιάε το, πολεμά να γενεί ανώτερο κι απ΄το Θεό...
- Ναι, τον Κούλη λέεις; Είναι αυτός ένα μιαρό (ζιζάνιο)... Όντεν έρχουνται τα πλια μεγάλα από τον πάνω μαχαλά και ξεσυνορίζουνται τούτανά τα μικιά, κείνοσές βγαίνει ομπρός...Η παρέα ντου τό' χει να το λέει πως είναι η τραϊτόρος τωνε!...
9 comments
dryhammer
soulto
+1
Μα πόσους παραγωγούς έχεις βρε 3ηρέ;
dryhammer
Είμαι σαν την Ελλάδα. 'Εχω παραγωγούς και δεν έχω παραγωγή (πόσο καιρό έχω να γράψω λήμμα;)
deinosavros
Δε μου κάνει η προέλευση από το trajectorus, μάλλον προς το traditore = προδότης πρέπει να ψαχτούμε. Από μνήμης, στον Ερωτόκριτο ο Καραμανίτης παραπονιέται στον Ρήγα για μια μεγάλη τραϊτοριά που έγινε στον πατέρα του.
soulto
12 ΟΛΟΚΛΗΡΕΣ ΜΕΡΕΣ!
dryhammer
Να μήν κλαίγομαι, μέρες πού 'ναι κι εγώ;
soulto
barbarosa
Αυτό με υποψιασε, ειδικά το αγγλικό traitor... Αλλά προέρχεται από επέκταση της έννοιας (ο κατάσκοπος που τρυπώνει σπάζοντας άμυνες του εχθρού, αλλά στο τέλος καταλήγει να μην ξέρει ποιον υπηρετεί και ακολουθεί το συμφέρον του, μπορεί να είναι και αυτομολημένος). Στα λατινικά δεν ιφισταται ριζικό με τέτοια σημασία,απ' όσο ψάχνω για μιαν άκρη... Ως λέξη στρατιωτικού περιεχομένου, οπωσδήποτε και θα προήλθε από γλώσσα μεγάλης στρατιωτικής δύναμης με την οποία οι Έλληνες είχαν επαφές, όπως Αγγλία ή Ιταλία)...Το προδίδω είναι prodo -idi - itum - ere και κυριολεκτικά σημαίνει παραδιδω, ακόμα και τον ίδιο μου τον εαυτό μου στον εχθρό (η παράδοση, το να υποκύψει κανείς στον εχθρό ήταν για τους Ρωμαίους, προδοσία και αυτό αρκούσε για να πάψει να λογαριάζεται ως Ρωμαίος, αν τη γλυτωνε απ' τον εχθρό κι έτσι περιφερόταν ξεγραμμένος και ο προδότης proditor-is που μπορούσε και να σημαίνει δευτερευόντως απλώς ο εξαγγέλλων, αυτός που ανακοινώνει κάτι. Το ότι κατέληξε να είναι τίτλος τιμής στα ελληνικά η λέξη αυτή (διαβολέας του εχθρού) αλλά στις λατινογενείς τίτλος ντροπής, σημαίνει πως η αρχική σημασία της ριζας απ'οπου προήλθε ήταν ουδέτερη κι απλώς περιέγραφε ένα γεγονός, μια κατάσταση, μια ενέργεια που μετά χρωματιστηκε ως θετική ή αρνητική αναλόγως της οπτικής γωνίας. Μορφολογικά αγνοώ από που προέκυψε άμεσα, είναι σίγουρα λατινογενης, αλλά αν προήλθε από αγγλικά ή ιταλικά ή υπήρχε ήδη στα βυζαντινά ελληνικά ή από την εποχή των λατινοφράγκων...
deinosavros
Κοίτα, Κοκκινογένισσα, αυτή η αλλάγή νοήματος δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, ούτε σημαίνει ότι ο πχ τραϊτόρος δεν ήξερε πού πάταγε και ποιόν υπηρετούσε. Επιμένω στην προφ βενετσιάνικη προέλευση. Ο χαρακτηρισμός "προδότης" που πιθ χρησιμοποιούσαν οι βενετσιάνοι απαξιωτικά για κάποιον κρητικό, για τον ίδιο και τους δικούς του κατέληξε τίτλος τιμής. Αντίστοιχα, στα τούρκικα η λέξη palikarya έχει απαξιωτική έννοια, όπως σ' εμάς το τσογλάνι (iç oğlan = νέος εσωτερικής υπηρεσίας, ήταν εκτός από πουστράκια του σουλτάνου και μέλλοντες αξιωματούχοι του σαραγιού, άρα τίτλος τιμής).