Ο Τσακιτζής (Τσακίρτζαλη Μεχμέτ Εφέ) ήταν η τουρκική εκδοχή των δικών μας Κλεφτών και Αρματωλών, που έδρασε στην Ανατολία κατά τις αρχές του 20ου αιώνα. Η δράση του εναντίον της οθωμανικής εξουσίας και των πλουσίων τον ανέδειξαν σε θρυλικό λαϊκό ήρωα. Τον αποκάλεσαν «ιππότη της ανατολής» και η φήμη του διαδόθηκε σ' Ανατολή και Δύση. Η ζωή του και η δράση του έλαβαν διαστάσεις μύθου και έδωσαν υλικό για τη λαϊκή μυθολογία, το θέατρο και τον κινηματογράφο, τόσο της Τουρκίας όσο και της Ελλάδας.
Ο όρος χρησιμοποιείται συχνότατα σε ρεμπέτικα τραγούδια, γνωστό δε είναι και το άσμα της μοναδικής Ρόζας (Εσκενάζη). Ως ουσιαστικό η λέξη περιγράφει τον δυνατό και ντόμπρο άνδρα, τον μάγκα που τυγχάνει αποδοχής από όλους. Με άλλα λόγια, του επαναστάτη που δεν φοβάται τις συγκρούσεις.
- Άσμα Στράτου Διονυσίου:
Αν θα μ' αρνηθείς
Αν θα μ' αρνηθείς
Να ξέρεις πως θα γίνω
Για σένα τσακιτζής
Θα γίνω θα γίνω
Για σένα τσακιτζής
Με τα χρυσά μου άρματα
Θα σκίσω την καρδιά σου
Θα κάψω το χαρέμι σου
Και τον ψευτοπασά σου
Πρέπει να το ξέρεις
πως κυρά θα το πληρώσεις
Αν τύχει τα χείλη σου
Σε άλλονε να δώσεις
Θα γίνω θα γίνω
Για σένα τσακιτζής
Αν θα μ' αρνηθείς
Να ξέρεις πως θα γίνω
Για σένα τσακιτζής
Σε ξένα χέρια κούκλα μου
Ποτέ μου δεν σ' αφήνω
Εγώ για την αγάπη σου
Και τσακιτζής θα γίνω
Ξέρω πως σου τάξανε
χρυσάφια και παλάτια
Κι αμέσως θαμπώσανε
Τα όμορφά σου μάτια
14 comments
krepsinis
Παρακαλώ, προτού λεχθεί οτιδήποτε για ορισμό/λήμμα, να περάσει πρώτα από την Ιερά Σλανγκ Εξέταση, προκειμένου να απαντηθούν τα ακόλουθα:
Ελλοχεύει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί το ιδιώνυμο του Σλάνγκ...
ΣΛΑΝΓΚΑΤΕ γιατί χανόμαστε.....
Μπεναρόγιας
Πλήρης και ακριβής ορισμός (για να μην μιλήσω για την τραγουδάρα...). Μπράβο Κρεπς!
GATZMAN
Συγχαρητήρια. Εμπεριστατωμένος και άψογος
xaxac
σλανγκάω, σλανγκάς! χαχαχαχα καλό!!
και με ζ (ζλανγκάω) ακόμη πιο εύηχο νομίζω.
ζλάνγκισες κρεπς!
iron
... κι εμείς εδώ είμαστε σλανγκιστές.
jpv
Σχετικό με το δύσκολο αυτό έργο της Σλανγκοεπιτροπής προτείνω δύο αλλαγές στο σύστημα,την εξής μία (δηλαδή μία απ'τις δύο):
1)Να υπάρχει κουμπί κατηγοριοποίησης της σλανγκ απο το βαθμολογητή ανάλογα με το τί εσοδείας είναι η έκφραση σε «Νέα παραλαβή!»(Οι πιο προχώ εκφράσεις,αλλά και οι παλιές που απέκτησαν νέα σημασία) ,«Σχεδόν mainstream»(του στυλ μαλάκας,την κάνω με ελαφρά,δηλαδή όσες ξέρει και ο πατέρας σας και θυμάστε απο 5 χρονών) , «Τοπική» και «Ιδίωμα»(για τις πλέον mainstream όπως το «κύμβαλο αλαλάζον»
ή
2)Να μπούνε «φτυάρια» (στυλ Makisfacts).Κάθε φτυάρι να αφαιρεί 2.5 πόντους απο τη συνολική βαθμολογία και τα λήμματα με αρνητική βαθμολογία να διαγράφονται
ΑΑΤΑ!
Vrastaman
Ὲγραψες, Κρἑψ!
xalikoutis
το γαμημένο το ownership πως αναπτύσσεται ε; 2 προτάσεις προς συζήτηση να τις κάνω εδώ; ας κάνω τη 1 εδώ...βρίσκω ωραίο να ενθαρρύνεται η ετυμολόγηση των λέξεων (αντί να ρωτά κάποιος πάντα (από πού βγαίνει κλπ) και η προέλευση των φράσεων, και θα ταν καλό να συμπληρωνόταν όπου λείπει. Υπάρχουν όροι που είναι εύκολο να φανταστεί κανείς κι ας λείπει (να ένα πρόσφατο) αλλά κυρίως μιλάω για κλασσικά και εύχρηστα λήμματα που οι περισσότεροι/ες νομίζω αγνοούν το έτυμο (πχ σαν κι αυτό). Θα μπορούσε πχ μεταξύ ορισμού και παραδείγματος να υπάρχει κουτάκι που να ρωτά την ετυμολογία (χωρίς να είναι υποχρεωτική η συμπλήρωση). Επείδή πολλά είναι «το-λέει-η-λέξη» που λέγαμε και στο δημοτικό, ή επεξηγούνται στον ορισμό (πχ αυτό) προτείνω όταν κάποιος είναι σίγουρος ότι εισάγει τέτοιο να υπάρχει και επιλογή - κουτάκι σε φάση«δε θες να διαβάσεις την άχρηστη ετυμολογία της ημέρας» ή κάτι τέτοιο. Δε νομίζω ότι παρεκκλίνει πολύ από τη φάση του σάιτ, ούτε ότι θα αποθαρρύνει, αν δεν είναι υποχρεωτικό....
Το άλλο έχει να κάνει με τα «χουργιάτκα» και σηκώνει ίσως περισσότερη συζήτηση οπότε θα ταν καλό αν υπάρχει αλλού τόπος για όσους/ες ενδιαφέρονται να συζητηθεί....δεν ξέρω αν έχουν ξανατεθεί....
anchelito
Τσακίρτζαλη Μεχμέτ Εφέ, ε; Άντε να παλέψουμε με το έτυμο. Λέω τώρα εγώ το πλήρες να ΄ναι Μεχμέτ Εφέντης
Μεχμέτ: όνομα
Εφέντ: Τίτλος
Τσακίρτζαλη: χμ! Κίρτζαλι ξέρω ότι είναι η ορδή ληστών κουρδικής καταγωγής από το Kürd/Κούρδος (στα τουρκικά κυυρντ σα να σας έκατσε στραγάλι στο λαιμό). Υπάρχει και ομώνυμη πόλη στην Βουλγαρία, στην περιοχή που ζεί η τουρκική κοινότητα. Οι εν λόγω κιρτζαλιώτες ήταν γνωστοί για τα κατορθώματα τους στην περιοχή της σημερινής Βουργαρίας, αλλά μάλλον φέρνουν πιο πολύ στους Χαϊντουκ της Σερβίας παρά στους Αρματωλούς. Πάντως αυτή η ερμηνεία συνάδει με τα όσα λέει ο krepsinis.
Σαν επίθετο το Κιρτζαλιώτης (και η παραφθορά του στο ελληνικό Γκριζαλίωτης) επιβιώνει στον ελληνικό χώρο μέχρι σήμερις.
Ξέρει κανείς την σημασία του «τσα»;
Επισκέπτης
Για το έτυμο του τσακιτζή: cakι (το c με ουρίτσα) σημαίνει σουγιάς, οπότε cakιcι (το δεύτερο c
χωρίς ουρίτσαπροφέρεται τζ), τσακιτζής δηλαδή είναι αυτός που κρατά μαχαίρι (αν δεν κάνω λάθος). Αυτό ήταν το παρατσούκλι του διάσημου «κοινωνικού ληστή.»Τώρα για το έτυμο του Τσακίρτζαλη, απότι ξέρω λέξη ή πρόθεμα «τσα» στα Τούρκικα δεν υπάρχει. Μια άλλη εκδοχή: cakιr σημαίνει γαλάζιος ή γκρίζος (όπως το χρώμα των ματιών) και calι είναι θάμνος, οπότε τασκίρτσαλι (τσ όχι τζ) σημαίνει το ρείκι (ο θάμνος με τα γαλάζια άνθη). Δεν ξέρω, δεν μου φαίνεται σωστή...
Σημειωτέον ότι το ι (i χωρίς την τελεία από πάνω) προφέρεται διαφορετικά (κάτι ανάμεσα στο α και το ου).
HODJAS
Συμφωνώ με Γιώργο. Άραγε τσακτσής = μπιτσακτσής νες πά;
Επισκέπτης
Το Τσακίρτζαλης, αρκετά συχνό τουρκικό επώνυμο, μάλλον δηλώνει και τόπο καταγωγής από την Çakırca κοντά στην Νίκαια.
poniroskylo
Στη Θεσσαλονίκη, η αναφορά στον Τσακιτζή είχε κάποτε μια χροιά αργκό - ένα in-joke, κατά κάποιο τρόπο. Δεν ξέρω αν η χρήση αυτή επιβιώνει καθόλου ή και πόσοι την θυμούνται αλλά ως υποσημείωση αξίζει ίσως να καταγραφεί.
Το background είναι ως εξής: Επί πάρα πολλά χρόνια, μπορεί 15, μπορεί και 20, ο «Ελληνικός Βορράς», η εθνικόφρων τοπική εφημερίδα (η «Μακεδονία» του Βελλίδη ήταν η κεντρώα) δημοσίευε ένα ανάγνωσμα σε συνέχειες με τον τίτλο «Τσακιτζής, ο Βασιλεύς των Ορέων». Εμφανιζόταν, αν θυμάμαι καλά, κάθε μέρα ως τρίστηλο χαμηλά στην δεύτερη ή τρίτη σελίδα και καμμιά φορά έμπαινε και στην πρώτη. Αυτό το ελληνικό - και εθνικόφρον - είδος pulp fiction είχε φανατικούς αναγνώστες. Κάποιοι, χωρίς υπερβολή, αγόραζαν τον, κατά ευρύτατη παραδοχή, άθλιο «Βορρά» μόνο και μόνο για να μην χάσουν τον «Τσακιτζή». Αλλά και ο φανατικότερος αναγνώστης που δεν είχε χάσει ούτε μια συνέχεια, ήταν ασφαλώς αδύνατον μετά από 10 και 15 χρόνια να κρατήσει έστω και μια στοιχειώδη επαφή με την υπερλαβυρινθώδη, και συνάμα ανύπαρκτη, πλοκή της διηγήσεως.
Κι έτσι, όταν σε μια παρέα κάποιος ξεκινούσε μια ατέρμονη ιστορία και πεταγοταν από το ένα στο άλλο και εισήγαγε από το πουθενά νέα πρόσωπα και δεδομένα, εισέπραττε μοιραία το σχόλιο «Μα πες μας, χριστιανέ μου, τι έγινε, Τσακιτζής έχει καταντήσει το πράμα...». Και αργότερα Τσακιτζής χαρακτηρίζονταν και τα σήριαλ των πρώτων χρόνων της τηλεόρασης, οι διάφορες Φωσκολιάδες και τα συναφή.
Ο «Βορράς» σταμάτησε να δημοσιεύει τον Τσακιτζή τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του '60 - κάπου είδα να αναφέρεται το 1967. Μπορεί να είχε σχέση και με την δικτατορία που ίσως να μην ανεχόταν έναν Τούρκο ήρωα, ακόμα κι αν ήταν «καλός» Τούρκος. Η έκφραση επεβίωνε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90 αλλά, όπως είπα, δεν ξέρω πόσοι την θυμούνται πια.
vanias
σουγιά έδωκες, μάχαιρα θα λάβεις λέει ο χότζ. ο μπιτσαξής είναι αν δεν κάνω λάθος ο μαχαιροποιός.