Τουρκογενές επιφώνημα κυρίως προτρεπτικό κινήσεως, με θετικό ή αρνητικό περιεχόμενο. Προέρχεται από το τούρκικο Ya Allah (παλιότερα στρατιωτικό πρόσταγμα εφόδου στο όνομα του Μεγαλοδύναμου, όπως γιουρούσι-γιούρου-γιάγμα κ.λπ. και νεωστί: Για τ’ όνομα του Θεού, άντε στην ευχή του Θεού κ.α. αντίστοιχα στα εγκλέζικα Jesus Christ, by Jove, Godspeed, κέλτικα Begorrah, ιταλικά Dio Santo, ισπανικά por Dios, γερμανικά zum Donnawetter/um Gotteswillen κ.λπ.). Οι Τούρκοι σταμπουλούδες ταρίφες (που οδηγούσαν τα Μουράτ=Φίατ ταξί αυτοκίνητα), το χρησιμοποιούν κατά κόρον, εν είδει «άιντε, κουνήσου μαλάκα ξημερώσαμε!» (δηλ. ντούρ!/γκίτ!).
Όπως και με πολλές άλλες τούρκικες λέξεις, συμβαίνει να συμφύρεται η έννοια της με αντίστοιχη εν μέρει ομόηχη ελληνική δηλ. γιάλα - για έλα < έρχομαι (όπως π.χ. μέραμπα - καλημέρα, μπρε - μωρέ / βρε / ρε / ορέ Ρούμελη-Μοριάς / βορέ Κεφαλλονιά κ.λπ)., ώστε συχνά να αλλοιώνεται τεχνηέντως η ετυμολογία τους. Ομοίως, οι απόψεις για την προέλευση του προτρεπτικού μορίου ά(ι)ντε διίστανται: Προέρχεται από το ιταλο-ισπανικό andar(e) (προστακτική: anda!=περπάτα, προχώρα) ή από το τούρκικο hayti = άντε / μπρος (π.χ. hayti bacalum = άντε να δούμε); Μάλλον το δεύτερο.
Στην Ελλάδα σχετίζεται περισσότερο με τα τσακίσματα του ρεμπέτικου, δηλαδή είτε ως επιφώνημα επιδοκιμασίας για τις τσαλκάντζες του τραγουδιάρη (π.χ. Έλα, άντε, δώσ' του, αμάν-αμάν τα βεραμάν, ωχαμάνα άλα της, ολούρμι, γιαχαμπίμπι, έτσι, γκιουζελίμ, αυτά είναι, ώπα, γειά σου, ντιριντάχτα, να μου ζήσεις, μπιραλλάχ, σσσσσ... κ.λπ.), είτε ως προτροπή προς χορευτή, να φέρει τις βόλτες του με όμορφες (αλλά απέριττες) φιγούρες. Αξιοσημείωτο είναι, ότι παλιότερα σφύριζαν χαρούμενα οι θαμώνες των καφωδείων κι ακόμη παλιότερα έριχναν και πιστολιές στον αέρα (ή στο ταβάνι), σαν την Άγρια Δύση!
Εκτός της συνηθισμένης χρήσης του, το νατουραλιζέ ελληνικό πλέον «γιάλα» (εκ του υποτιθέμενου «έλα»), συνέχισε και μετά το ’50 να προσφωνεί ειρωνικά τους βλαχόμαγκες, που σηκώνονταν να τσουρο-χορέψουν (βλ. γιέλλλα!). Συγκεκριμένα, ο Τσιτσάνης το’ λεγε συχνά είτε κοροϊδευτικά, είτε γιατί έτσι του 'βγαινε αφού ήταν από τα Τρίκαλα κι οι Πειραιώτες ρεμπέτες τον αποκαλούσαν υποτιμητικά «Βλάχο» ή «Πονηρό» ή «Τσίλα» (=Βασίλης στα βλάχικα), καθώς έσκωπταν όσους έμπαιναν στο ταράφι και δεν προέρχονταν από 3-4 πόλεις (λιμάνια) που διέθεταν βιομηχανικό υποπρολεταριάτο.
Τέλος, σημειωτέον ότι υφίσταται και νεο-κουτούκι με τη λογοπαιγνιώδη επωνυμία «Πάμε γι’ άλλα», στα Εξάρχεια.
- Μαέστρο παίξε ένα απ’ τα δικά μου!
- Έγινε Γιώργο μου! (Ακολουθεί ταξίμι)
- Γιάλααααααα! Αυτός είσαι!!
42 comments
HODJAS
Σημείωση: «... κι ο Τσιτσάνης μ' ένα γιάλα (!) με προγκάει ...» (Δ. Σαββόπουλου «Η θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη»).
allivegp
Tιτανοτεράστιος! Κάθε Λήμμα και μια Αποκάλυψη, κάθε Ορισμός και μια Κοσμογονία.
Ειδικά αυτό το «γιέλλλα», με μετέφερε 10ετίες πίσω, στις Γρεβενιώτικες εμποροζωοπανηγύρεις όταν τα κρέατα ψήνονταν στη σούβλα, οι ζουρνάδες έπαιζαν ασταμάτητα και οι μερακλωμένοι ορεσίβιοι κτηνοτρόφοι με τα ορίτζιναλ τσαρούχια και φουστανέλες δίναν τα ρέστα τους μες στην τσίκνα.
HODJAS
Φχαριστώ ρε φίλε!
Υπ' όψιν, η διαφορές μπρε-μωρέ κλπ, είναι κεφαλαιώδεις και απαιτούν το βεληνεκές ενός Σκαρίμπα για να καταγραφούν με συνέπεια. Ας λάβει κάποιος τον κόπο.
Khan
Μου έλυσες απορία πολλών ετών ίσως και δεκαετιών.
Αλήθεια, το μπρε τι ακριβώς είναι στα τουρκικά;
HODJAS
Δεν είμαι σίγουρος, γι' αυτό δεν αναλαμβάνω.
Μάλλον ο Μπούμπης και το Πονηρόσκυλο ξέρουν καλύτερα.
Επισκέπτης
Παιδιά, κάνω βίζιτες στο site στα διαλείματα ενός συνεδρίου στο ξωτερικό. Για το bre θα επανέλθω αλλά κοιτάξτε και δω... Στην Σερβία το είχαμε μαμήσει στο χάιντε μπρε!
Τώρα για το γιάλλα, θα ξαναεπανέλθω φυσικά, έρχεται από την αραβική, αλλά το είς το όνομα του Αλλάχ είναι το Μπισμιλλάχ...
Khan
Μπράβο, τό ΄χω ζήσει κι εγώ στα Βαλκάνια το hajde bre. Αλλά δεν είχα κάτσει ποτέ να σκεφτώ ότι το δικό μας είναι από το μωρέ ενώ το σερβικό και το ρουμανικό απ' τα τούρκικα.
Επισκέπτης
...όπου το γιάλα έχει την έννοια του πάμε ή φύγαμε ή vamos ή lets go ή Давай όπως ακριβώς το χρησιμοποιούμε και στην μουσική... Aν τώρα το χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι όταν κάναν γιουρούσι, δεν ξέρω, ήμαν πίτσκο τότες!
GATZMAN
Αστραψες Χότζα. Για πε, υπάρχει σχέση με το γιαλελέλι; Ο Χαλικού κάνει μια αναφορά και στο γιαλέλι εδώ. Συνδέονται όλα τούτα;
Α...Στη Γκασμαδία που ήμουν φαντάρος, έπαιζε κι η φράση, ελα γιάλα πενταγιάλα
johnblack
Χρησιμοποιείται πολύ στην Κύπρο και είναι έτσι ακριβώς όπως τα λες.
HODJAS
Γιαλέλι έχω την αμυδρά εντύπωση οτι σημαίνει «απόψε».
HODJAS
Είναι όμως αραβικό στάνταρ (απαντάται και σε φλαμένκο).
Επισκέπτης
Ορθός και πάλι Χότζα μ΄.
Για χαμπίμπ υ = Ω, αγάπη μου (το υ είναι η κτητική αντωνυμία).
Για λέλ υ = Ω, νύχτα μου. Δεν ξέρω όμως που οφείλεται ο αναδιπλασιασμός λελέλ υ (θέλει μπούμπυ το θέμα).
Από κάτι κουτσοαραβικά που έκανα παλιότερα.
HODJAS
Οι Άραβες οικοδόμοι τρώνε το ψωμί των ελληνόπουλων...
Ζήτω ο μπέτα!
GATZMAN
Ωραία τα αραβικά ρε γμτ
Επισκέπτης
H καλύτερη γλώσσα για να βριστείς, λέει ο Wolinski
GATZMAN
Αχ...Θέλω να μάθω αραβικά
BuBis
Προσοχή μόνο να μην σε λένε Κώστα ή Νίκο! Ιφ γου νόου χουάτ ι μίν στα αράβικα! Αν σε λένε Μούνα όμως, no problemo (μα φι μούσκιλα!)
GATZMAN
Ωχ Μπούμπις, παίζω σε μια από τις δυο εξαιρέσεις....Για πε
Σαλαμαλέγκομ
Επισκέπτης
Neek Hallak = 'Aντε γαμήσου
Koos = Μονί
HODJAS
Κοσόμακ=το μουνί της μάνας σου
Χάρρρα=σκατά
Χάρς=σκάσε
μάφιμσκλε=δεν υπάρχει πρόβλημα
κουμ χαρίτ=πρόσεχε
κ.α.
(Τσόκ αγιίπ!)
xalikoutis
carbon= το nigga των αποικιών της Γαλλίας
GATZMAN
Αυτά είναι! Εξ αποστάσεως μαθήματα Αραβικής. Χότζα, υπάρχει έκφραση:κοσόμακ αει σαπλόμακ (ιf νιετς, κάπως ετς)
smoke
[w=tamam] Ταααμάμ[/w] ,Χότζαμ.
Και παρεμπίπταμπλυ μήπως σου βρίσκεται τίποτα για το «ιαζίκ(ή γιαζίκ)» που το λένε με τη σημασία του «να τα μας, τόμπολα»;
HODJAS
Δυστυχώς, δεν τα έχω υπ' όψη μου, ούτε το σαπλόμακ ούτε τί σημαίνει γιαζίκ (μήπως είναι παραφθορά του καζίκ=παλούκι;)
Παρ' όλα αυτά η κατάληξη -τζικ είναι για υποκοριστικό (π.χ. οθωμ. αννα-τζικ / νεοτουρκ. αννε-τζίκ=μανούλα) κλπ.
Επισκέπτης
@smoke, yazik στα τούρκικα είναι κάτι σαν το «τι κρίμα!», κάτι σαν το «φακ!» το ελληνικό...
@Ηοdjas, μάλλον θα'ταν καλό να κάνεις ένα crash course στα αράβικα! Είναι απόλαυση!
GATZMAN
Α, για το καζίκι έχουμε και τα λήμματα:σαν τη σκύλα στο καζίκι, καζικτσής / καζίκι
Επισκέπτης
Kαι αν σε λένε Νίκο απ'την Κως...
BuBis
κοσόμακ αει σαπλόμακ: πώς να το μεταφράσω ρε γαμώτη… κάτι σαν «γαμάω και δέρνω» ένα πράμα! (türkçe)
GATZMAN
Να 'σαι καλά ρε φίλε
smoke
Ναι ρε Μπούμπις, έτσι όπως το λες.Φχαριστάω.
Ωραίο μάθημα.
BuBis
De rien, les amis, de rien!
allivegp
Α, γι΄αυτό ένας άραβας που με χαιρετούσε στην φοιτητική εστία της Παβία, μου φώναζε συνέχεια «Γεια χάρρρα». A, τον στηπού!
Επίσης το «κοσόχτα», που ακούγεται σαν «28», μου το μετέφρασαν ότι στα αραβικά σημαίνει «your sister's pussy».
BuBis
@ allivegp, τώρα να σε σταναχωρήσω δεν με πάει τ'αγόριμ...
Έχεις δίκιο, τι να πώ, δεν είμαι τέτοιος...
Εγώ να δεις, που παρόλο που το ξέρω, κάθε φορά που πάω να αγοράσω κάτι από τους Σύριους στον Νέο Κόσμο, τους χαιρετάω κανονικά στα Αράβικα, αλλά όταν φεύγω πετάω και ένα γειά χαρά!
kiss ikhtak = To γατάκι της αδερφής σου... Οjo, υπάρχουν πάρα πολλές αράβικες διαλέκτοι...
BuBis
σόρι allivegp, η πρώτη παράγραφος πάει στα σχόλια για το padisah στο μπεζαχτάς
GATZMAN
Μπούμπις, πρόσεχε ρε εσύ, όταν τους λες γεια χαρά...μη σου πούν τίποτα για χαρακίρι....χαχαχα
HODJAS
Αντίστροφα, ένας φίλος Άραψ, που παίζαμε μαζί ποδοσφαιράκι και του φώναζα συνέχεια κουμ-χαρίτ (πρόσεχε όπως μου' μαθε) και του' βαζα γκολάκια πονηρά με γουρούνες (απότομη περιστροφή του καρπού όπερ ανεπίτρεπτον), φώναξε κάποια στιγμή εξαγριωμένος σε άπταιστα αραβικά: Μαλ-Άκκα (!)
GATZMAN
Μη μου πεις τώρα πως και η λέξη κουμ κουάτ (το γνωστό κερκυραικό ποτό), πως έχει κι αυτό αραβική προέλευση...
BuBis
Η ονομασία κουμκουάτ σημαίνει στα Κινέζικα χρυσό πορτοκάλι.
GATZMAN
Σωραίος!
Για πέ όμως...Στα Μανταρινέζικα κινέζικα; Χρυσό μανταρίνι;
BuBis
θα προσπαθήσω να σε βοηθήσω φίλε μου...
patsis
Κορυφαίος ορισμός του Οκτωβρίου 2009, σύμφωνα με την αυτοματοποιημένη αναφορά του slang.gr, βασισμένη στην έως σήμερα βαθμολόγηση.