Παμπάλαια έκφραση που ωστόσο χρησιμοποιείται ακόμα και δηλώνει εξάντληση της υπομονής – αγανάκτηση του λέγοντος, συνεπεία εξακολουθητικής δυσμενούς καταστάσεως.
Η έκφραση ανάγεται στην εποχή (μέχρι και πριν καμιά 50αριά χρόνια), κατά την οποίαν οι αφικνούμενοι σε λιμάνια έδιναν τις αποσκευές τους σε κάποιο βαστάζο (ή τουρκομερίτικο χαμάλη ή ιταλομερίτικο φακίνο), που τις ζαλώνονταν και βουρ για το ενδιαίτημα του ταξιδιώτη.
Η τιμή ήταν συμφωνημένη («πριξ-φιξ» που λέμε), αλλά πολλές φορές ο προορισμός ήταν δύσβατος (π.χ. λόφος, σκαλιά κλπ) ή ο ταξιδιώτης δεν θυμόταν ακριβώς την διεύθυνση ή μπερδεύονταν -κι ο φορτωμένος σαν ζώο χαμάλης άρχιζε να βαρυγκομά «τι θα γίνει κύριος; Θα πάει μακριά η βαλίτσα;».
Μάλιστα, η έκφραση έχει απαθανατισθεί με το τραγούδι «η βαλίτσα» του Γ. Μουζάκη, με την φωνή της Σπεράντζας Βρανά και κατόπιν της Βίκυς Μοσχολιού:
[I]Είναι άσχημο πολύ
το δικό σου το βιολί
ζεις μονάχα για χουζούρι
κι αγκαλίτσα
Μάσα, ξάπλα, τεμπελιά
κι ούτε σκέψη για δουλειά
πού θα πάει τέλος πάντων
η βαλίτσα
Λες και είσαι δηλαδή
του σουλτάνου το παιδί
θέλεις τρέλες θέλεις κέφια
κάθε μέρα
Δεν μ΄αρέσουν όλα αυτά
και στο λέω ορθά κοφτά
η βαλίτσα δεν πηγαίνει
παραπέρα
Σκέψου λίγο την δουλειά
γιατί μόνο με φιλιά
το στομάχι δεν γεμίζει
μια σταλίτσα
Σκέψου κι άλλαξε μυαλά
και κατάλαβε καλά
πως μακρύτερα δεν πάει
η βαλίτσα[/I]...
Περί της προελεύσεως του λήμματος, συμφωνεί ο Ηλίας Πετρόπουλος (μ' ένα σωρό παραθέματα), στο άρθρο του «Η χαμαλίκα και η ζαλίκα», που δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και σταχυολογήθηκε στο βιβλίο «Καπανταήδες και μαχαιροβγάλτες», Νεφέλη, Αθήνα 2001, σελ. 207 et seq.
Βέβαια, υπήρχαν και τα παρατράγουδα. Προ αιώνος και βάλε, τα ταξίδια ήταν δύσκολα, γίνονταν με πλοίο, το ταξίδι διαρκούσε εβδομάδες, ίσως και μήνες και η επίσκεψη αναγκαστικά μήνες ή και χρόνια, οπότε οι αποσκευές ήσαν ιδιαίτερα ογκώδεις.
Ο Άγγλος αρχιτέκτονας Charles Robert Cockerell (1788-1863), που κόπιασε στην Ελλάδα το 1810, ήταν μέλος μιας διεθνούς εταιρίας αρχαιοθηρών και ξήλωσε τον Ναό της Αφαίας, της Ολυμπίας και των αρχαίων Βασσών, που να του κοβότανε απ' το ζβέρκο... Σημειώνει με έκπληξη, ότι μόλις πάτησε το πόδι του στην Αίγινα (ναός Αφαίας), ζήτησε από κάτι φουστανελλοφόρους να τον βοηθήσουν με τα τσουμπλέκια του. Κανείς δεν προσφέρθηκε. Στη συνέχεια, δήλωσε ότι δίδει γενναία αμοιβή σε όποιον κουβαλήσει τα πράγματά του μέχρι το ξενοδοχείο. Αμέσως ξεχύθηκαν καμιά τριανταριά λεχρίτες να εξυπηρετήσουν το μιλόρδο. Παρ’ όλα αυτά, ο περιηγητής σύντομα έχασε την υπομονή του, αφού παρατήρησε ότι κωλοβαρούσαν και οι τριάντα και δουλειά δεν γίνονταν, οπότε έμπηξε τις φωνές, ότι θα πληρώσει μόνον αυτούς που θα εργασθούν φιλότιμα.
Τότε, λέει, οι χαμαλαραίοι παράτησαν τους μπόγους και τα μπαούλα, σχημάτισαν ένα κύκλο κι άρχισαν να χορεύουν...
- Τι θα γίνει με τα νοίκια που μου χρωστάς; Θα μου τα δώσεις καμιά φορά; Πέντε μήνες πάνε κι όλο στο «περίμενε» μ’ έχεις! - Τώρα πιάνω δουλειά, σ’ ένα – δυο μήνες τά’ χεις το δίχως άλλο!
- Σκουπίσου κι απόφαγες! Η βαλίτσα δεν πάει παραπέρα. Θα πάω σε δικηγόρο...(Πατέρας):
- Δε μου λες, για πότε το βλέπεις το πτυχίο; Έξι χρόνια κι ακόμα να την τελειώσεις τη ρημάδα τη νομική. Σε λίγο πας φαντάρος, θα πάει μακριά η βαλίτσα;
(Γιος):
- Έλα μωρέ, πώς κάνεις έτσι; Να, κάνα-δυο μαθήματα έχουνε μείνει (από τα εύκολα)... Σιγά, το Σεπτέμβρη ορκίζομαι, ορίστε!
(Πατέρας):
- Πάει καλά... Για φέρε μου τότε μιαν αναλυτική βαθμολογία, να δω τι σκατά έχεις περάσει...
(Γιος – με δέος):
- Είναι ανάγκη;
(Πατέρας):
- Ανάγκη και κόψιμο να σε πιάσει! Φέρε λέω να δω τα χαΐρια σου, γιατί σάμπως και να μου τα μασάς...
19 comments
aias.ath
Ἀξιολογότατο λῆμμα τῆς καθημερινότητος καὶ ἐξαίρετη ἐπεξεργασία. Ἐκτιμητέα ἡ ἱστορικὴ ἢ τοὐλάχιστον χρονογραφικὴ τεκμηρίωσι.
allivegp
Κρεψινιά: Ο Λόρδος Βύρων είχε μαζί του έναν ψηλό μαύρο χαμάλη, ντυμένο με μια κόκκινη λιβρέα που τον έλεγαν Τίτα και ο οποίος του κουβαλούσε ου μιν τα σέα και τα μέα, αλλά και τις πολύτιμες κάσες με τις λίρες.
Ως μια εκδοχή για τον θάνατο του Λόρδου, διατυπώθηκε και η υπόθεση ότι ο Τίτα είχε υπεξαιρέσει σημαντικό μέρος από το περιεχόμενο των κασελών αυτών, και ωσεκτουτού αναγκάστηκε να δηλητηριάσει τον Λόρδο, προκειμένου να μην αποκαλυφθεί και τιμωρηθεί ο ίδιος.
HODJAS
Χάριν του σούπερ γιατρού μας, κάθισα κι ξεσκόνισα τα κιτάπια μου, να βρώ την τεκμηρίωση που μου ζητεί.
Λοιπόν, περί της προελεύσεως του λήμματος, συμφωνεί ο Ηλίας Πετρόπουλος (μ' ένα σωρό παραθέματα), στο άρθρο του «Η χαμαλίκα και η ζαλίκα», που δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και σταχυολογήθηκε στο βιβλίο «Καπανταήδες και μαχαιροβγάλτες», Νεφέλη, Αθήνα 2001, σελ. 207 et seq.
Ο δε μακρυχέρης, ήταν ο Άγγλος αρχιτέκτονας Charles Robert Cockerell (1788-1863), που κόπιασε στην Ελλάδα το 1810, ήταν μέλος μιας διεθνούς εταιρίας αρχαιοθηρών και ξήλωσε τον Ναό της Αφαίας, της Ολυμπίας και των αρχαίων Βασσών, που να του κοβότανε απ' το ζβέρκο...
Διόρθωση: Το σκηνικό με τους χορευτές-εργάτες δεν ελαβε χώρα στον Πειραιά, αλλά μάλλον στην Αίγινα (ναός Αφαίας) και η αμοιβή εδίδετο για χαμαλίκι μεν, αλλ' όχι ακριβώς αποσκευών παρά αρχαιολογικών ευρημάτων (!)
Περιοδικό Ε-Ιστορικά, τεύχος 43, Αύγουστος 2000, σελ. 22-24.
Ζητώ μπαρδόν για την ανακρίβεια, αλλά το μυαλό μου έχει γίνει πουρές πιά...
Fotis Nitsiopoulos
Κουρκούτας ήσουνα, όχι τώρα π΄αγάπησες κιόλας, μπεμπέκο, α μπεμπέκο. Σε φυσάω να σε πιάσει κοκύτης, και να πληρώσεις και τα νοίκια. Εγώ πάω στο γιατρό, κι εσύ να πληρώσεις τα νοίκια. Σε μιλάει ο μπαμπάς σου...
HODJAS
Μιλήσατε μπαμπά;
jesus
ναι, θείο:Ρ
aias.ath
Ἡ προσφορὰ τεκμηριώσεως ἀναβαθμίζει ἀποφασιστικὰ ἕνα οὕτως ἢ ἄλλως ἐξαιρετικὰ δοσμένο λῆμμα. Γι' αὐτὸ προτείνω νὰ μπῇ ἕνα χεράκι καὶ νὰ περαστοῦν τὰ πρόσθετα μέσα στὸν κυρίως κορμό τοῦ ὁρισμοῦ, διότι ἀδικεῖται ἔτσι, καὶ εἶναι κρῖμα.
Galadriel
Νταν. Άμα σ' αρέσει συγγραφεύ το αφήνουμε, αλλιώς πε τί να αλλάξω, νο;
HODJAS
Ό,τι πεί ο γιατρός!
Μοντουλέεεοι! Χώστε το σχόλιο στον ορισμό συλβουπλέ!
Galadriel
Χότζα πλάκα με κάνεις; Το προηγούμενο σχόλιό μου τί ακριβώς έλεγε κουτουτουσουγού; :P
Vrastaman
- κουτουτουμουγού
- κουτουτουσουγού
- κουτουτουτουγού
HODJAS
Δεν κατάλαβα ρε γαμώτο...
jesus
γαμημένα κολλυβογράμματα...
ξαναδιάβασε τον ορισμό, θείο.
HODJAS
A!
iron
Βράστα, δεν παίζεσαι φέτος!
Vrastaman
Ειδικά το κουτουτουτουγού, αφιερωμένο εξαιρετικά :-)
Galadriel
Α όλα κι όλα το κουτουτουσουγού ήταν δικιά μου έμπνευση, τί, επειδή το έκλινες; :P
Vrastaman
Ναι, αλλά ποιο αρρωστημένο μυαλό ξεκίνησε το όλο κακό; :-)΄
(συνεχίζουμε)
- κουτουτουμασγού
- κουτουτουσασγού
- κουτουτουτουσγού
Galadriel
Αυτό να λέγεται. Πάντως έχει πλάκα να λες σε κάποιον «κατά την ταπεινή σου γνώμη» ααααααχαχα δηλαδή πόσο ελεεινό μπορεί να είναι κάτι τέτοιο μεγαλειότατη ααααχαχα