Εκ του τουρκικού kartal = αετός. Στα Ελληνικά σημαίνει επίσης αετός αλλά σε ορισμένες περιοχές, κυρίως στη Θράκη, είναι και ένα είδος γύπα, όρνιου.
Άνθρωπος πανέξυπνος αλλά και άρπαγας και μάλιστα αδίστακτος.
Εξαπανέκαθεν, ο αετός είχε θετικές συνδηλώσεις καθ' ημάς - έμβλημα του Διός, του Πατριαρχείου και του ΠΑΟΚ, αετίσιο βλέμμα, αϊτός είσαι, σαν τον αϊτό φτερούγαγε στη στράτα κλπ. Αντιθέτως, ο γύπας δεν πρόσεξε αρκετά το πι-αρ του και κατέληξε να σημαίνει τον στυγνό οπορτουνιστή - ψοφίμια, ετοιμοθάνατοι κοκ.
Η λέξη καρτάλι κρατάει κάποια από τα θετικά του αετού - ιδίως την οξυδέρκεια. Τα παντρεύει, όμως, με ορισμένες από τις ιδιότητες που αποδίδονται στον γύπα - κυρίως την απονιά. Μας θυμίζει δε η λέξη και ότι, στην τελική, και ο αετός και ο γύπας είναι αρπακτικά, ΤΑ αρπακτικά, με κάτι νυχάρες να.
Και έτσι το καρτάλι περιγράφει εύγλωττα τον τύπο που καραδοκεί, δεν του ξεφεύγει τίποτε και μόλις δει την ευκαιρία χυμάει και καταξεσκίζει το θύμα του. Συγγενή έννοια περικλείει και η λέξη αετονύχης, αλλά εκεί η έμφαση είναι στην πονηριά και την επιτηδειότητα ενώ το καρτάλι τονίζει την αναλγησία και την αρπακτικότητα - το κοινό χαρακτηριστικό που έχουν ο αετονύχης και το καρτάλι είναι, βέβαια, η εκμετάλλευση της ευκαιρίας. Ενδιαφέρον έχει, νομίζω, και η παραβολή με τις λέξεις σαΐνι και κοράκι.
Εξ όσων ξέρω, η λέξη χρησιμοποιείται μόνο στη Βόρεια Ελλάδα και μάλλον σπάνια πια.
... Και δεύτερον πολλές φόρες μας έκλεψε παίχτες ή προσπάθησε να μας τους αρπάξει. περιμένει σαν καρτάλι και με την πρώτη ευκαιρία έρχεται να κλέψει. θες τον παίχτη ρε μπαστ..δε Ντέμη κάνε πρόταση και αν τη δεχτώ πλήρωσε και πάρε ότι θες. (από forum στο paokmania.gr, παοξής εξηγεί γιατί μισεί την ΑΕΚ)
Για ποιόν πολιτισμό μιλάτε στο Ελλαδιστάν ;;;
Για ποιό κράτος ;;; Το παραδικαστικό ;;; Ή του Σανιδά με τα παράνομα σπίτια του ;;; Για ποιά πρόνοια ;;; Των ράντζων και των προμηθειών ;;;
Για την πολεοδομία που το κάθε βλαχαδερό σαν καρτάλι περιμένει την μίζα του για να πάρεις πρωτόκολλο ;;; (από forum στο michanikos.gr)- Φοβέρά τα ντολμαδάκια ... Δοκίμασες;
- Εμ, πρόλαβα; Δεν πρόλαβα... Πέσανε τα καρτάλια, ο αδερφός σου και η νυφούλα σου, φύλλο δεν αφήσανε εν ριπή οφθαλμού...
9 comments
HODJAS
Δημητριάδος & Καρτάλη γωνία...
patsis
Χρησιμοποιείται αρκετά, εγώ το ακούω κυρίως στην έκφραση «πέσανε σαν τα καρτάλια», για παράδειγμα να φάνε την περιουσία του πεθαμένου. Δεν ήξερα όμως τι σήμαινε. Ως σήμερα. Μπράβο ρε συ.
allivegp
Καρτάλης ήταν και ένας Θεσσαλός πολιτικός, που στα ταραγμένα 60ζ ανήκε σε μια πολιτική τριανδρία μαζί με τον Μητσοτάκη και άλλον έναν ακόμη, νομίζω Πάνο Κόκα τον λέγανε τον τρίτο.
HODJAS
Αλλίβε δεν εννοείς τη γνωστή τριανδρία της αποστασίας του '65 (Μητσοτάκης-Κόκκας-Χοϊδάς);
allivegp
Α ναι, αυτή να είναι. Όμως, κάπου παίζει και το όνομα Καρτάλης: Αχά, μήπως ήταν εκδότης της εφημερίδας «Ελευθερία» της Λάρισας;
poniroskylo
Αναφέρεστε μάλλον στον Γεώργιο Καρτάλη, στέλεχος του Κέντρου στην Αντίσταση και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Πέθανε το 1957, σε ηλικία 49 χρονών. Πολλές πληροφορίες έχει εδώ.
xalikoutis
Στην Κρήτη δύο πουλιά βρίσκουν καμιά φορά παραπλήσιες μεταφορικές χρήσεις: το ένα είναι η Βιτσίλα (ή Χρυσαετός), ο οποίος αν και δεν τρώει σχεδόν ποτέ ψοφίμια, καραδοκεί διαρκώς και είναι τόσο επίφοβος όταν εφορμά που έχει αρνητική χροιά να πεις ότι π.χ. κάποιος.«εχύθυκε σαν τη βιτσίλα να του φάει τη θέση»... Πιο ταπεινός είναι ο Γύπας ή Όρνιο που στα μεν Σφακιά λέγεται Καναβός, στα δε Ανώγεια Σκάρα... Ο Καναβός είναι το όρνιο που τρώει (κυρίως) ψοφίμια, αυτός που καιροφυλακτεί να επωφεληθεί από την αδυναμία του άλλου.
Παλιά οι Σφακιανοί τρέφονταν σε πολύ μεγάλο βαθμό με κρέας και γαλακτοκομικά, και ελάχιστα με χορταρικά και οπωρικά (κάποιοι παλιοί ανθρωπολόγοι λέγεται ότι είχαν συγκρίνει τον τρόπο διατροφής και τη μακροζωία τους με τα αντίστοιχα των Κοζάκων του Καυκάσου). Όταν κατωμερίτες τους ρωτούσαν αν τρώνε και τίποτα χορταρικά απαντούσανε το άγνωστο στους πεδινούς Καναβόχορτο (το χορταρικό του Καναβού, δηλαδή, κρέας και πάλι).
Όχι, λοιπόν, ο συνειρμός Κρήτη -> φούντες δε φαίνεται να έχει σχέση εδώ, και επιφυλάσσομαι για τις ετυμολογίες.
iron
πονηρέ, βλ και αιγινήτικα
Galadriel
Έμβλημα του Διός του Πατριαρχείου του ΠΑΟΚ και για την ΑΕΚ τον κινέζο, καλάααα :P