Πρόκειται για λεξιπλασία τ. portmanteau που προκύπτει από τις αγγλικές λέξεις bank= τράπεζα και gangster= γκάνγκστερ (σε απλά ελληνικά). Λέγεται και banksta κατά το gangsta.

Μια λεξιπλασία απόλυτα σύμφωνη με την (ρητορική) διερώτηση του Bertolt Brecht: «Ποιος είναι μεγαλύτερος εγκληματίας; Εκείνος που ληστεύει μια τράπεζα ή εκείνος που την ιδρύει;» (Δες). Και όπως γράφει εδώ, ο όρος υπήρχε ήδη στην μπρεχτική δεκαετία του 1930, διαβόητη για την δράση τόσο γκάνγκστερς όσο και μπάνκστερς. Σήμαινε τότε και τον διεφθαρμένο ή άπληστο τραπεζίτη. Αλλά χρησιμοποιήθηκε και με ειδικότερη σημασία από οικονομολόγους, όπως ο Murray Rothbard και άλλα μέλη της λεγόμενης Αυστριακής Σχολής, για να καυτηριάσει την κατά την γνώμη τους εγγενή αδικία που ελλοχεύει σε πρακτικές όπως το κλασματικό αποθεματικό σύστημα (Fractional Reserve Banking, δες και εδώ).

Στα ελληνικά διαδόθηκε κυρίως ύστερα από την πρόσφατη οικονομική κρίση του 2008-2009 και μετά. Χαρακτηρίζει τραπεζίτες, αλλά στιγματίζει και γενικότερα τους μετέχοντες σε αυτό που γίνεται αντιληπτό ως ένα «οργανωμένο» παγκοσμίως έγκλημα, σε μια εποχή όπου ο κάθε Fitchουλας μπορεί και καταποντίζει ολάκερες χώρες στα Τάρταρα, με μοναδική προβαλλόμενη λύση τον δονητή. Και ενώ οι μερκοζί και παπαζενεσεκουά λειτουργούν ως βαφτισιμιοί των νονών- μπάνκστερς, αφήνοντας τους λαούς να καταστραφούν, οι τράπεζες σώζονται σοσιαληστικώς πως από τα κράτη στην νταβατζίστικη λογική του too big to fail.

Οι μπάνκστερς πάντως έχουν τον ύμνο τους, το τραγούδι Damn it feels good to be a banksta!, καθώς και τον δικό τους Banksta Paradise.

Σημειωτέον ότι η έκφραση χρησιμοποιείται τόσο από αριστερούς όσο και από δεξιούς, όπως ακριβώς και στις Η.Π.Α., όπου η κριτική στους μπάνκστερς γίνεται συχνότατα από τον «σκληρά εργαζόμενο» δεξιούλη (Main Street vs Wall Street), ενίοτε συνοδευόμενη από θεωρίες συνομωσίας και αντισημιτικό ντίσκουρς. Χρησιμοποιείται όμως και από ριζικούς κριτικούς του καπιταλισμού.

Trivium: Σύμφωνα με μια πολύ προχώ εναλλακτική ετυμολόγηση στα αγγλικά που έχει καταχωρισθεί στο Urban μπορεί να θεωρηθεί ότι προέρχεται από τον γκραφιτά Banksy, οπότε σημαίνει αυτόν που επαναστατεί με στένσιλ αντί για όπλα και τρομοκρατεί τους μικροαστούληδες με ό,τι αυτοί εκλαμβάνουν ως βανδαλισμό.

  1. Μπάνκερ ή μπάνκστερ;

  2. Υπάρχουν και επιπλέον ερωτήματα που δεν μπορεί να τα απαντήσει το βίντεο. Τι επίδραση έχει δηλαδή η κατανάλωση αυτού του κρέατος στους ανθρώπους. Είναι δυνατόν οι παράγοντες αυτοί που προκαλούν στείρωση στα γουρούνια να μην προκαλούν στείρωση στον άνθρωπο;
    Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι οτι η ανθρωπότητα οδηγείται σε μια παγκόσμια δικτατορία στην οποία οι πολίτες θα είναι ο εχθρός και η κυβέρνηση μαζί με τους «μπανκστερς» - τραπεζίτες, τις πολυεθνικές τους και τα τσιράκια τους στα ΜΜΕ θα διαμορφώνουν την χειρότερη φυλακή που έχει γνωρίσει ποτε η ανθρωπότητα. (Εδώ).

  3. ας συλλαβουν τους διεθνεις τραπεζιτες που τα χρωστανε και ας τους εκτελεσουν με τη δικαιολογια οτι υπηρξαν τρομοκρατες μπανκστερς. (Εδώ).

  4. ΟΙ ΙΣΛΑΝΔΟΙ ΧΡΕΟΚΟΠΗΣΑΝ ΚΑΙ ΕΠΑΝΗΛΘΑΝ ΕΜΕΙΣ ΓΙΑΤΙ ΣΤΗΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΜΠΑΝΚΣΤΕΡΣ; (Εδώ).

  5. Προβόπουλος, ο τιμωρός των μπάνκστερς. Ο διοικητής της ΤτΕ σώζων την υπόληψιν τιμίας τραπέζης.
    Τσάκισε στα δυσβάσταχτα πρόστιμα τις παρανομούσες τράπεζες η εποπτεύουσα Τράπεζα της Ελλάδος.(Εδώ).

  6. ΜΕ ΤΗΝ ΨΗΦΟ ΤΟΥ ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΕΙΝΑΙ ΕΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΜΠΑΝΚΣΤΕΡ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΞΕΝΩΝ ΚΑΙ ΣΑΝ ΝΑ ΜΗΝ ΕΦΤΑΝΕ ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ. (Απ' το adonisgeorgiadis.gr).

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Πρόκειται για λεξιπλασίες που σχηματίζονται με σύγκραση των ονομάτων δύο πολιτικών, ώστε να σχηματίσουν ένα όνομα. Συνήθως στις παρόμοιες λεξιπλασίες υπονοείται ότι ενώ οι δύο πολιτικοί επαγγέλλονται ή γενικώς θα έπρεπε να είναι διαφορετικοί και εναλλακτικοί, στην ουσία μοιάζουν υπερβολικά, ως μη έδει.

Για τον λόγο αυτό οι λεξιπλασίες αυτές με ισχυρή σύγκραση πρέπει να διακρίνονται από τις λεξιπλασίες τ. τσιπραλαβάνοι, όπου έχουμε ασθενή σύγκραση, σχεδόν παράθεση, (και όπου εκεί το νόημα είναι να θιγεί ότι ο αντίπαλος δεν είναι μόνος του, αλλά έχει και παρέα κάποιον εξίσου κατακριτέο με αυτόν, οπότε εκεί συνήθως δεν συμπαρατίθενται δύο ονόματα από τελείως διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους). Τα όρια βεβαίως μεταξύ των δύο διαφορετικών τύπων λεξιπλασιών δεν είναι στεγανά, αλλά υπάρχουν και γκρίζες ζώνες, όπως οι/ο Πουτβέντεφ (Πούτιν + Μεντβέντεφ). Το χαρακτηριστικό με τους Μερκοζί είναι ότι μπορεί να τεθούν είτε σε ενικό σαν να πρόκειται για μία υπόσταση, είτε και στον πληθυντικό, όπως οι Τσιπραλαβάνοι.

Ιδεολογικές χρήσεις των λεξιπλασιών αυτών:

α) Θίγεται το γεγονός ότι στις δημοκρατίες της εποχής μας (μετανεωτερικότητα ή ύστερη νεωτερικότητα, ή όψιμη μετανεωτερικότητα ανάλογα με τα γούστα), τα κόμματα εξουσίας όποια πρόθεση και να έχουν, ντε φάκτο ακολουθούν πολύ παρόμοια πολιτική λόγω της επιβεβλημένης παγκοσμιοποιημένης μονοτροπίας σε ολόκληρο τον πλανήτη, λόγω της υπερίσχυσης της οικονομίας έναντι της πολιτικής, λόγω της ένταξης σε διεθνείς οργανισμούς ειδικά αν υπάρχει κοινό νόμισμα και ταλιμπάν. Ο Γάλλος φιλόσοφος Alain Badiou έχει ονομάσει τις σύγχρονες δημοκρατίες θέατρο, όπου το ίδιο έργο παίζεται εναλλάξ από δύο διαφορετικούς θιάσους, τους δεξιούς που το παίζουν ως Théâtre de Boulevard και τους σοσιαλιστές που το παίζουν ως επαρχιακός θίασος, με μοναδική εξαίρεση (πάντα κατά τον Badiou) τον Γιώργο Παπανδρέου, που το έπαιξε ως μπρεχτικό θέατρο αποστασιοποίησης, με απλά λόγια λέμε και καμιά μαλακία να περάσει η ώρα. Η παράσταση έχει δύο πράξεις, την περίοδο χάριτος , όπου δίνουμε στον ηθοποιό την προσωρινή δυνατότητα να μην κάνει πράξη τις προεκλογικές του επαγγελίες χωρίς να δυσανασχετούμε, καθώς η αλλαγή θιάσου έχει φέρει κάποιο ενδιαφέρον στην παράσταση, και την φθορά της εξουσίας, όπου επέρχεται μονοτονία από την επαναλαμβανόμενη μη τήρηση των επαγγελιών, και οι θεατές σφυρίζουν την παράσταση, περιμένοντας πρόσκαιρη ανανέωση ενδιαφέροντος με τον επόμενο θίασο που δεν θα τηρήσει τις επαγγελίες του. Οι συγκλίσεις αυτές έχουν οδηγήσει σε λεξιπλασίες όπως Παπαμανλής, Καρανδρέου κ.τ.ό., για να περιγραφούν οι «δημοκρατίες» («ελευθέριες ολιγαρχίες» κατά την αριστοτελική ορολογία) που έχουμε μάθει όλοι καλά ιδίως τον τελευταίο καιρό.

β) Έχω την εντύπωση ότι συχνά οι λεξιπλασίες αυτές πλήττουν κυρίως αυτόν που επαγγέλλεται την διαφοροποίηση, και συνήθως τον «πατριώτη» ή «εθνικιστή» (ανάλογα με τα γούστα), τον υποσχόμενο την εθνική διαφορά από την παγκοσμιοποιημένη μονοτροπία. Λ.χ. η λεξιπλασία Παπαράς πλήττει κυρίως τον Σαμαρά (που δεν έχει παίξει ακόμα το ρολάκι του), όπως το σερβικό Toris πλήττει κυρίως τον εθνικιστή Τόμα Νίκολιτς, όπως (για άλλους λόγους) και το τι Πλαστήρας τι Παπάγος έπληττε τον Πλαστήρα. Οπότε ορισμένες από αυτές τις λεξιπλασίες δεν είναι απολύτως ουδέτερες μεταξύ των δύο, αλλά μάλλον αποσκοπούν να εξοντώσουν τον «υπερήφανο εθνικά»- «ανθενωτικό» πολιτικό, εντάσσοντάς τον στο ίδιο πακέτο με τον αντίπαλό του, ή απλά τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης που δεν έχει ακόμη καταλάβει την εξουσία.

γ) Όταν οι λεξιπλασίες ενώνουν πολιτικούς διαφορετικών εθνικοτήτων, τότε θίγονται συγκεκριμένες διεθνείς τάσεις, λ.χ. οι Μερκοζί εναντίον των Ρομπαρόζο ή των Παπασκόνι. Και πάλι όμως, υπάρχει συχνά το στοιχείο του «ως μη όφειλε», λ.χ. είναι ξεφτίλα για τον Σαρκοζίξ να συναιρείται με την Μέρκελ, αντίθετα προς όποια επίδίωξή του για εθνικά υπερήφανη γαλλική πολιτική.

δ) Συναφώς, ορισμένες φορές θίγεται η υποτέλεια του ενός πολιτικού στον άλλο παρά τις διακηρύξεις του για ανεξαρτησία και αυτονομία. Λ.χ. ο Σαρκοζί που υπακούει στην Μέρκελ είναι Μερκοζί, ενώ ο Μεντβέντεφ που αποτελεί αχυράνθρωπο του Πούτιν είναι Πουτβέντεφ. Οπότε, παρά το γεγονός ότι οι λεξιπλασίες ενίοτε ομοιάζουν με τους τσιπραλαβάνους περιγράφοντας πολιτικούς του ίδιου χώρου, κατά βάθος η έμφαση είναι και πάλι στο «ως μη έδει».

Τέλος, να πούμε ότι οι παρόμοιες λεξιπλασίες κατασκευάζονται και αναπαράγονται ταχύτατα είτε από δημοσιοκάφρους, είτε από χρήστες των διαδιχτυών και στην εμπέδωσή τους παίζουν καταλυτικό ρόλο τα τερτίπια του φωτομάγαζου, που επιτρέπει και εικόνα της κωμικής σύμφυρσης των δυο φατσών.

Μη εξαντλητική λίστα:

- Καρανδρέου (= Κώστας Καραμανλής + Γιώργος Παπανδρέου)
- Καραπαπάρας (= Καρατζαφέρης + Παπανδρέου + Σαμαράς)
- Μερκοζί (= Μέρκελ + Σαρκοζί)
- Παπαμανλής (= Παπανδρέου + Καραμανλής)
-Παπαράς (=Παπανδρέου + Σαμαράς)
- Παπασκόνι (=Παπανδρέου + Μπερλουσκόνι)
- Πουτβέντεφ (=Πούτιν + Μεντβέντεφ)
- Ρομπαρόζο (=Ρομπάι + Μπαρόζο)
- Σαμανδρέου- Σαμαρανδρέου
- Τόρις (=Τόμα Νίκολιτς + Μπόρις Τάντιτς)

  1. Οι ΜΕΡΚΟΖΙ με Νέα “ΙΕΡΑ ΣΥΜΜΑΧΙΑ” ΑΠΟΦΑΣΙΣΑΝ και ΔΙΑΤΑΖΟΥΝ… (Εδώ).

  2. Έρριξαν τους Παπασκόνι με πραξικόπημα! (Εδώ)

  3. Πρώτο γαλλογερμανικό «όχι» στους Ρομπαρόζο. (Εδώ)

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified