Το ασθενοφόρο.
Χαρακτηριστικό δείγμα μιας σειράς λογοπαιγνίων που βασίζονται στην διακωμώδηση της τουρκικής γλώσσας.
Τα λογοπαίγνια αυτά αποτελούνται από δυο, συνήθως, λέξεις. Είναι, είτε:
- δυο λέξεις τούρκικες, η τουρκικής προέλευσης, που έχουν πλήρως ενσωματωθεί στο ελληνικά και είναι απόλυτα κατανοητές σχεδόν από κάθε ελληνόφωνο, π.χ. ζαρζαβάτ πασά, ή,
μια λέξη τούρκικη, ως ανωτέρω, και μια λέξη ελληνική, εν μέρει παραμορφωμένη ώστε να ηχεί τουρκική, συνήθως με την περικοπή φωνήεντος από την κατάληξή της π.χ. ξεφτίλ παρά.
Οι συνδυασμοί που παράγονται δεν υπάρχουν ως φράσεις στα τούρκικα, πλην ελαχίστων εξαιρεσεων π.χ. μπουζ ντουλάπ. Από Τούρκους που δεν ξέρουν ελληνικά, κάποιοι γίνονται κατανοητοί, μετά από λίγη σκέψη, άλλοι όχι. Κάποιοι, λίγοι, τα βρίσκουν αστεία, οι περισσότεροι όχι.
Στα ελληνικά, οι φράσεις λειτουργούν κυρίως ως ατάκες ανεκδότων, π.χ:
[I]- Πώς είναι στα τούρκικα η χειροβομβίδα;
- Δεν ξέρω, πώς είναι στα τούρκικα η χειρομβομβίδα;
- Μπαρούτ κεφτέ... αχαχαχαχα... [/I]
Το καλαμπούρι εν μέρει προκύπτει από την παραμόρφωση των λέξεων, εν μέρει από το απροσδόκητο των συνδυασμών αλλά κύρίως από το γεγονός ότι οι φράσεις αυτού του τύπου παρουσιάζονται ως γνησίως τούρκικες - και όχι ως κατασκευασμένα λογοπαίγνια, κάποια λιγότερο, κάποια περισσότερο ευρηματικά. Επιβεβαιώνουν, δηλαδή, οι φράσεις αυτές την προκατάληψη του μέσου Έλληνα ότι τα τούρκικα είναι γλώσσα από άξεστη έως αστεία και τα στερεότυπα περί μπουνταλάδων Τούρκων κλπ.
Στο στόχαστρο του καλαμπουριού μπαίνουν και οι τουρκομερίτες Έλληνες πρόσφυγες - οι φράσεις ειρωνεύονται το γεγονός ότι ανακατεύουν στην ομιλία τους τούρκικες λέξεις και εκφράσεις καθώς και την προφορά τους στα ελληνικά.
Έχουν επίσης αυτές οι mots faux turcs και μειωτικό χαρακτήρα, π.χ. ένα κομπιούτερ που το περιγράφουμε ως μπλιμπλίκ ντουλάπ μάλλον δεν είναι υψηλών προδιαγραφών ενώ οι γιατροί δηλώνουν την περιφρόνησή τους για τους κτηνιάτρους αποκαλώντας τους χαϊβάν ντοκτόρ.
Πολυγραφημένες λίστες με ντεμέκ τούρκικες φράσεις αυτού του τύπου κυκλοφορούσαν, επιβεβαιωμένα, σε σχολεία στην δεκαετία του '50. Μια εκδοχή λέει ότι ήταν δημοφιλείς λόγω της αναζοπύρωσης των αντιτουρκικών αισθημάτων που είχαν προκαλέσει στην Ελλάδα τα γεγονότα της Πόλης του 1955 και οι εξελίξεις της εποχής στο Κυπριακό. Παρά το γεγονός ότι το χιούμορ αυτό θεωρείται εδώ και καιρό μάλλον αφελές και ξεπερασμένο, το είδος έχει επιβιώσει - έστω σε περιορισμένη έκταση - και στο Ίντερνετ και μάλιστα υπάρχουν και δείγματα προσαρμογής στα νέα τεχνολογικά δεδομένα, π.χ. η τηλεδιάσκεψη που έχει αποδοθεί ως παρτούζ τελεφόν.
Στην Τουρκία δεν υπάρχει ανάλογο φαινόμενο διακωμώδησης της ελληνικής γλώσσας. Το πλησιέστερο παράδειγμα που γνωρίζουμε είναι τα franglais, με την έννοια που έχει η λέξη στην Αγγλία, όχι στη Γαλλία - η κατασκευή προτάσεων με ανάμεικτες γαλλικές και αγγλικές λέξεις και με την κατά λέξη μετάφραση στα γαλλικά αγγλικών ιδιωματισμών, π.χ. Je ne care pas, ή longtemps pas voir. Στην περίπτωση των franglais, πάντως, βασικός στόχος είναι οι Άγγλοι που χειρίζονται άσχημα την γαλλική γλώσσα και λιγότερο τα ίδια τα γαλλικά.
Οι ψευδεπίγραφες τούρκικες φράσεις αυτού του τύπου δεν πρέπει να συγχέονται με τις γνήσιες τούρκικες φράσεις και λέξεις που χρησιμοποιούνται ατόφιες στα ελληνικά π.χ. ταμάμ, γιαλαντζί, εκμέκ κανταΐφι, ουζούν αντάμ αχμάκ ολούρ. Δεν πρέπει να συγχέονται επίσης με φράσεις όπως το χανούμ μπουρέκ και το σουλτάν μερεμέτι -, τουρκογενείς μεν αλλά που δεν υπάρχουν στα τούρκικα και που έχουν ιστορικά σαφή σημασία στα ελληνικά, όχι επί τούτου ειρωνική.
Στα παραδείγματα που ακολουθούν δίνεται η ελληνική λέξη, η ντεμέκ τούρκικη φράση και, τέλος, η μετάφραση στα τούρκικα.
Πώς είναι στα Τούρκικα...
- αναπηρική σύνταξη: σακάτ μπαξίς: sakatlık maaşı
- ανελκυστήρας: νταχτιρντί ντουλάπ, νταχτιρντί μπαούλο, σούρτα φέρτα ντουλάπ: asansör
- ασθενοφόρο: σακάτ αραμπά: ambulans
- αεροδρόμιο: χαβά λιμάνι: hava limani
- βέρα: μπουνταλά χαλκά: alyans
- Βιάγκρα: τσουτσούν μπαρούτ
- βιβλιάριο απόρων κορασίδων: μπατίρ χανούμ τεφτέρ
- γεωπόνος: ζαρζαβάτ ντοκτόρ: tarımcı
- δάσκαλος: τσογλάν αγά: öğretmen
- δημόσιος υπάλληλος: τεφτέρ τσογλάν: memur
- διαζύγιο: άι σικτίρ χανούμ μπελά: boşanma
- εκπτώσεις: ξεφτίλ παρά: indirim
- ελικόπτερο: σαματά ζουζούν: helikopter
- Η λίμνη των κύκνων: παπί χαβούζ: kuğu gölü
- χρηματοκιβώτιο: παρά σεντούκ: kasa
- θωρηκτό: τσαμπουκά παπόρ: savaş gemisi
- Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης: γιουβαρλάκ σοφρά εφέντες: Yuvarlak Masa Şövalyeleri
- κηπουρός: ζαρζαβάτ πασά, ζαρζαβάτ τσογλάν: bahçıvan
- κομπιούτερ: μπλιμπλίκ ντουλάπ: kompüter
- κτηνίατρος: χαϊβάν ντοκτόρ: veteriner
- μακιγιάζ: χανούμ σοβά μερεμέτ: makyaj
- μαλακία: τσουτσούν νταχτιρντί: otuz bir çekmek
- Μητσοτάκης: Γκαντέμ Πασά
- ναυμαχία: καϊκ καυγά: deniz savaşı
- νεκροταφείο: ψοφίμ μπαχτσέ, ραχάτ μπαξέ: mezarlık
- νοσοκομείο: σακάτ οντάς: hastane
- παιδίατρος: τσογλάν ντοκτόρ: çocuk doktoru
- πεθερά: σιχτίρ χανούμ: kayınvalide
- πεταλούδα: εμπριμέ κουνούπ: kelebek
- πολυβόλο: ταμ ταμ μαραφέτι: makineli, mitralyöz.
- προφυλακτικό: τσουτσούν φερετζέ: prezervatif, kaput
- πρώτη νύχτα του γάμου: τσουτσού σεφτέ
- ραδιόφωνο: τζερτζελέ μαραφέτ, σαματά κουτί: radyo
- σουτιέν: μεμέ ζεμπίλ, μαστάρ ντορβά
- σπέρμα: τσουτσού σορόπ, τσουτσού καιμάκ, τσουτσούμ σογιού: meni
- σχολείο: τσογλάν μαντρί: okul
- τανκ: σαματά τουτού, τσαμπουκά τουτού, τσαμπουκά τρακτέρ: tank
- ταχυδρόμος: χαμπέρ χαμάλ: postacı
- τηλεδιάσκεψη: παρτούζ τελεφόν: telekonferans
- τηλεόραση: μπανιστήρ ντουλάπ: televizyon
- υποβρύχιο: μπαμπές παπόρ: denizaltı
- χειροβομβίδα: μπαρούτ κεφτέ, μπουμ κεφτέ: el bombası
- ψυγείο: μπουζ ντουλάπ, τουρτούρ ντουλάπ: buzdolabı
