Definitions by poniroskylo (304)
Showing 91-100 from 304

Ενδιαφέρουσα λέξη, κατά το ό,τι εμπεριέχει την αναίρεση της σημασίας της.

Γκαϊλές είναι το ζόρι, η αγωνία, η στενοχώρια, κάτι που το σκεφτόμαστε και μας στρεσάρει. Όπως λέει και ο ανάδοχος acg, είναι ο νταλκάς, το «θέμα». Αλλά η λέξη εννοεί ότι πρόκειται και για ένα θέμα που μας απασχολεί υπέρ του δέοντος και ως μη ώφειλε -είτε διότι είναι ασήμαντο είτε / και διότι δεν μας αφορά προσωπικά.

Συντακτικά, τον γκαϊλέ τον έχουμε, όπως έχουμε ένα πρόβλημα. (παρ.1). Ενίοτε τον «βάζουμε» -όπως βάζουμε και μπελά στο κεφάλι μας (παρ. 2). Αλλά, παραδοσιακά, τον γκαϊλέ τον τραβάμε -όπως και τον ναργιλέ (παρ. 3).

Η προέλευση της λέξης είναι από το τούρκικο gaile -στα Τούρκικα, η λέξη σημαίνει επίσης στενοχώρια, σκοτούρα, βάρος και έννοια, αλλά σε ένα στρέιτ, χωρίς δηλαδή να αυτοαναιρείται. Εικάζω όμως ότι ο γκαϊλές είναι αντιδάνειο και το τούρκικο gaile προέρχεται από το ελληνικό καΐλα - αυτό που μας καίει. Λέμε τώρα.

Τον γκαϊλέ δεν πρέπει να τον συγχέουμε με τον Χαϊλέ (Σελασιέ), τον Ρας Ταφάρι -αν και, και αυτό ακόμη το έχουν δει τα ματάκια μας (παρ.4).

Τυπικά, εισιτήριο για το ματς με τιμή εξαιρετικά χαμηλή. Στην πράξη, εισιτήριο ελευθέρας εισόδου.

Το φοράκι εδώ είναι υποκοριστικό του φόρου. Τα παλιότερα χρόνια, ο γηπεδούχος σύλλογος κρατούσε μερικά από τα εισιτήρια που εξέδιδε, απέδιδε στην Εφορία προκαταβολικά το νόμιμο φόρο -γύρω στο 10% τότε- και μετά τα εισιτήρια αυτά τα διένειμε δωρεάν σε φίλους και συγγενείς παικτών και παραγόντων, σε μαθητές και στους πρωτοεμφανιζόμενους στη δεκαετία του '60 συνδεσμίτες. Σπανιότατα κάποιος απ' αυτούς πλήρωνε στην ομάδα έστω και το αντίτιμο του φόρου, όπως τυπικά θα έπρεπε. Εννοείται ότι το φοράκι ήταν μεγάλη εύνοια και περιζήτητο πράγμα.

Τα φοράκια βαθμιαία αντικαταστάθηκαν από έναν συνδυασμό προσκλήσεων και φτηνών εισιτηρίων που οι οργανωμένοι οπαδοί παίρνουν χοντρικά μέσω των συνδέσμων. Η λέξη επιβιώνει οριακά.

Ελέγχω. Κάνω κουμάντο. Φέρνω βόλτα. Όλα αυτά με μια σχετική δυσκολία διότι το άτομο, το ζώο, το μηχάνημα ή το εργαλείο που προσπαθώ να κοντρολάρω είναι απείθαρχο, ζαβό, απρόβλεπτο.

Έκφραση παλιά και καθιερωμένη. Προέρχεται από το Τούρκικο zaptetmek, zapt που σημαίνει ακριβώς «χαλιναγωγώ», καταλαμβάνω με τη βία αλλά και καταλαβαίνω, μπαίνω στο νόημα. Από την ίδια ρίζα στα Τούρκικα είναι και το zaptiye που σημαίνει χωροφύλακας και που στα Ελληνικά έχει περάσει ως ο ζαπτιές ή ζαφτιγιές. Για την χρήση της λέξης «ζαπτιές» και περισσότερες πληροφορίες για την ετυμολογία της δες και το σχόλιο του halikoutis στο λήμμα μπασκίνας.

Κυριολεκτικά, δέρμα μοσχαριού ειδικά κατεργασμένου και κατάλληλου για την κατασκευή παπουτσιών.

Σε τρέχουσα χρήση, απαντάται αποκλειστικά σχεδόν στις φράσεις κάνω (κάποιον) τελατίνι ή γίνομαι τελατίνι. Κάποιος γίνεται, ή τον κάνουν, τελατίνι από άγριο ξύλο ή από εξάντληση - και η εξάντληση μπορεί να προέρχεται από πείνα, από κούραση ή και από σεξ.

Πώς κολλάνε όλα αυτά με το μοσχάρι και το πετσί του; Την απάντηση δίνει η προέλευση της λέξης. Και ο Μπαμπινιώτης και το Ιδρυμα Τριανταφυλλίδη ετυμολογούν - σωστά - το τελατίνι από την τούρκικη λέξη telâtin. Στα Τούρκικα, telâtin σημαίνει επίσης μικρό μοσχάρι και το δέρμα του μικρού μοσχαριού αλλά είναι δάνειο από τα Ρώσικα και αναφέρεται πιο συγκεκριμένα στο λεγόμενο «ρώσικο δέρμα» - ένα είδος δέρματος με το χαρακτηριστικό χρώμα του κόκκινου κεχριμπαριού που φημίζεται για το πόσο μαλακό είναι. Έτσι, το με κάνουν τελατίνι ή γίνομαι τελατίνι σημαίνει ότι έχω φάει τόσο ξύλο που το πετσί μου έχει μαλακώσει ή ότι έχω εξαντληθεί τόσο πολύ που κοντεύω να λιώσω.

Η άχρηστη πληροφορία της ημέρας: Το ρώσικο δέρμα έχει επίσης μια πολύ χαρακτηριστική μυρωδιά που έχει περιγραφεί ως μείγμα βανίλιας και μαύρου τσαγιού. Το σαπούνι «Imperial Leather» λεγόταν αρχικά «Imperial Russian Leather».

Η απόκρυψη του ονόματος και της ηλεκτρονικής διεύθυνσης ενός η περισσοτέρων παραληπτών e-mail από τους άλλους αποδέκτες του ιδίου μηνύματος.

Υβριδική λέξη (τυφλο- + το engreek κόπι). Όρος αδόκιμος προς το παρόν αλλά ευρηματικός. Aποδίδει πιστότερα το αγγλικό πρωτότυπο blind carbon copy (bcc) απ' ό,τι το Ιδιαίτερη Κοινοποίηση (Ιδιαιτ. Κοιν.) που είναι η επίσημη επιλογή της Microsoft στην Ελλάδα και το αφανές αντίγραφο που μια εποχή είχε υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Κλίνεται όπως το γλεντοκόπι, το Νευροκόπι και το μυλοκόπι.

Ο μαλάκας. Τόσο απλά.

Χρησιμοποιείται με τρεις τρόπους:

• Ως ευφημισμός. Κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, όταν υπάρχουν μπροστά μικρά παιδιά. Και καλά.
• Ως προσδιοριστικό ενός ειδικού τύπου μαλάκα-παλληκαρά, κομπορρήμονα και αφελούς. Δείγμα του κυνισμού των καιρών μας.
• Ως επιτατικό, ειδικά στη φράση είσαι και μαλάκας, είσαι και λεβέντης.

Σχετικά λήμματα: μαλάκας, λεβέντης, λεβεντομαλάκας

Ακραία αλλά και αόριστη απειλή. Η εικόνα ενός κώλου που χέζει πάνω σ' ένα λιβανιστήρι δεν στερείται ενδιαφέροντος, αλλά η έκφραση, βέβαια, δεν κυριολεκτεί - παρεκτός, ίσως, κι αν έχει ως αποδέκτη διάκο, παπά ή, λέμε τώρα, ηγούμενο μοναστηριού.

Το θα σου χέσω το λιβανιστήρι εκφέρεται είτε υπόκωφα μέσα από σφιγμένα δόντια, είτε τσιριχτά με φλέβες πεταμένες. Εκφράζει έντονα μεγάλο θυμό και αγανάκτηση -υπονοείται ότι θά 'ρθω και θα σου ρημάξω ό,τι έχεις όσιο και ιερό.

Η προέλευση της έκφρασης δεν είναι σαφής, αλλά μια εκδοχή ανατρέχει στον συμβολισμό που έχει το λιβανιστήρι στο Ορθόδοξο τυπικό. Το λιβανιστήρι, λοιπόν, -ο θυμιατήρ, που είναι και γαμώ τις λέξεις από την εκκλησιαστική γλώσσα- συμβολίζει «την κοιλίαν τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία δέχθηκε στά σπλάχνα της σωματικῶς τήν Θεότητα, πού εἶναι 'πῦρ καταναλίσκον', χωρίς νά ὑποστῆ φθοράν ἤ ἀλλοίωση». Μπορεί, συνεπώς, να θεωρηθεί και πολύ βαριά βρισιά.

Ενδιαφέρον έχει επίσης και το γεγονός ότι είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις στα Ελληνικά που η εξύβριση των θείων γίνεται μέσω της κοπρολογίας και όχι, ως συνήθως, με αναφορά στην γενετήσια πράξη.

Άλλα σχετικά λήμματα: γαμώ το σταυρίδη μου, γαμώ την πανακόλα, γαμώ το καντήλι σου, βουλγάρικο θυμιατήρι, θα σου γαμήσω το ό,τι έχεις αγάμητο, γαμώ το ταμτιριρί, θα σού γαμήσω το ταμ τιριρί, θα σου ξηγηθώ αλμυρό φυστίκι και, φυσικά, Mecagum και δεν συμμαζεύεται.

Από τους πιο προσβλητικούς χαρακτηρισμούς που χρησιμοποιεί ο σύγχρονος Έλλην άνδρας για να περιγράψει μια γυναίκα, συνήθως -αλλά όχι απαραίτητα- νεαρή σε ηλικία, η οποία:

• ντύνεται, μιλάει και συμπεριφέρεται προκλητικά - μάλλον σ' ένα φτηνιάρικο, βλ. και λάικα, και
• γαμιέται αβέρτα κουβέρτα, αλλά
• δεν κάθεται σ' αυτόν, ή
• τού 'κατσε μία και μετά τον έφτυσε

Η λέξη ξεψώλι σχηματίζεται από το επιτατικό πρόθεμα ξε- σε συνδυασμό με την ρίζα ψωλ-(εξ ης και ψωλή, ψωλόχυμα, ψωλότσεπη και πλείστα άλλα) και, τέλος, την ουδέτερη κατάληξη -ι. Το σύνολο σημαίνει μια γκόμενα που είναι, μεταφορικά και κυριολεκτικά, τελείως και μόνον για τον πούτσο. Την αίσθηση της απόλυτης ξεφτίλας επιτείνει κι άλλο η επιλογή κατάληξης ουδέτερου γένους ώστε η γυναίκα να υποβιβάζεται στο επίπεδο πράγματος - όπως π.χ. συμβαίνει και με τη λέξη τσόλι.

Πολλές λέξεις υπάρχουν που, όπως και το ξεψώλι, αποκρυσταλλώνουν μια βαθιά περιφρόνηση προς τις γυναίκες αλλά, ίσως, καμμιά άλλη δεν είναι τόσο απαξιωτική - ίσως γιατί σχεδόν όλες οι άλλες τέτοιες λέξεις έχουν και κάποιες ψιλοθετικές συνδηλώσεις. Για παράδειγμα, οι λέξεις πουτάνα, γαμιόλα, καριόλα και χαμούρα αφήνουν να εννοηθεί ότι την περί ης ο λόγος δεν μπορεί κανείς να την πάρει στα ελαφρά - όλες αυτές οι λέξεις έχουν και την έννοια της πονηριάς και της υπουλίας. Παρομοίως, λέξεις όπως καυλόμουνο και μουνόσκυλο αποπνέουν κάτι το σκληρό. Η ψωλού, η ψωλομαζεύτρα και η πουτσαρπάχτρα έχουν όσο νάναι μια μαγκιά ενώ ο χαρακτηρισμός πουτσανάφτρα είναι σχεδόν κοπλιμάν. Οι λέξεις ξεκωλόμουνο και ξεκωλοπατόμουνο έχουν σαφώς προσβλητική διάθεση αλλά είναι και τόσο εμφανώς κατασκευασμένες που η ισχύς τους ατονεί. Λέξεις όπως μουνίτσα, καυλίτσα, πουτανοκαυλίτσα, γαμιολάκι, τσουλάκι, ψωλίτσα και ψωλέτα είναι και αυτές συγκριτικά ασθενέστερες από το ξεψώλι, προφανώς λόγω της υποκοριστικής κατάληξης. Τέλος, δυο λέξεις που σημασιολογικά είναι ίσως πλησιέστερα στο ξεψώλι, το καβλοράπανο και ο πουτσομεζές, τείνουν πρωτίστως να βγάζουν γέλιο.

Το επιτατικό πρόθεμα ξε- δεν πρέπει να συγχέεται με το στερητικό ξε-. Το επιτατικό ξε- ενισχύει στο μάξιμουμ την σημασία του ρήματος που ακολουθεί, π.χ. ξεκουφαίνω, ξεσκίζω και ξεκωλώνομαι, ενώ το στερητικό ξε- την αναιρεί, π.χ. ξεβιδώνω, ξεπαγώνω και ξεβρακώνομαι.

Μαγαζάτορας ο οποίος εκ συστήματος πιάνει κώλους. Ο καζικτσής είναι αδικαιολόγητα ακριβός στις τιμές του και συχνά το προϊόν του είναι και ύποπτης ποιότητας.

Λέξη με μικρασιατικές καταβολές. Προέρχεται από το καζίκι (εκ του Τουρκικού kazik = παλούκι) και όχι από το κάζο (caso = υπόθεση, τυχαίο συμβάν στα Ιταλικά και στα Ελληνικά πλάκα, νίλα). Το καζίκι, το οποίο το τρώμε ή το παθαίνουμε, είναι το μεγάλο πρόβλημα, το ζόρι -είναι συνήθως οικονομικής φύσης και συνήθως προκύπτει διότι κάποιος καζικτσής μας εξαπάτησε και μας τον ακούμπησε κανονικά. Η παραπομπή στην αρχική σημασία της λέξης, το παλούκι, είναι προφανής.

Για την ετυμολογία και άλλες χρήσεις της λέξης καζίκι, δες και το εξαίρετο λήμμα σαν τη σκύλα (σ)το καζίκι.

Παιδική αργκό. Δηλώνει επιδεικτικά αδιαφορία για κάτι που στην πραγματικότητα μας έχει πειράξει. Μερικές φορές ως απάντηση/συμπλήρωμα λέγεται και το λιγότερο πετυχημένο σκασίλα μου μικρή και δέκα ποντικοί.

Παλαιάς κοπής εφηβική έκφραση που αναβιώνει στις αυλές των δημοτικών -τώρα λέγεται κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, από κορίτσια μέχρι δέκα ετών (παράδειγμα 1). Ενίοτε λέγεται και από κοπέλες μεγαλύτερες -εδώ ο προκλητικός παλιμπαιδισμός υπογραμμίζει πόσο πολύ έχουν γραμμένο στη νάρα τους κάτι, π.χ. ένα φτύσιμο, μια επαγγελματική αποτυχία κλπ (Παρ. 2).

Αν εξαιρέσει κανείς τη ρίμα, έκφραση προχωρημένα υπερρεαλιστική. Συγγενεύει με διάφορες άλλες ομοιοκατάληκτες στιχομυθίες της παιδικής αργκό, παρόμοια κοινές και παράλογες, όπως:

Α: Τι είπες; Β: Τρύπες
Α: Τι λες; Β: Ψωμί κι ελιές Α: Καλαματιανές
Α: Τι 'ναι αυτό; Β: Μανιτάρι μαγικό!
Α: Χαζή! Β: Χαζή είσαι! Α: Και φαίνεσαι! Β: Κι απ' την μούρη σου κρέμεσαι

Οι φραστικοί αυτοί διαξιφισμοί υπογραμμίζουν ότι από τρυφερότατη ηλικία οι Έλληνες -και οι Ελληνίδες- δεν ανέχονται να τους βγαίνει κάποιος από πάνω κι αν τυχόν και γίνει τέτοιο κακό επιμένουν να έχουν αυτοί/-ές τον τελευταίο λόγο. Οι αψιμαχίες αυτές την ώρα του διαλείμματος οξύνουν επίσης και το γλωσσικό αίσθημα των παιδιών ώστε ως έφηβοι πλέον να περάσουν άκοπα στην σωστή χρήση εξίσου κλασικών εκφράσεων όπως: στ’ αρχίδια μας κι εμάς, Κωστής Παλαμάς και δε(ν) μας χέζεις ρε Νταλάρα και, τελικά, του άει γαμήσου.