Definitions by dryhammer (55)
Showing 41-50 from 55

Το λήμμα είναι κυρίως τεχνικό κι άμα σ' τα πρήζει, προσπέρνα το.

Μπίγα (από το ιταλικό –λένε βενετσιάνικο- biga=γερανός, φορτωτήρας)

Α. Είδος φορτωτήρα (κυρίως των πλοίων) Β. γερανοφόρο όχημα (συνήθως πλωτό)

Α. Οι μπίγες (αγγλ, derricks)των βαποριών.

Υπάρχει ένα τμήμα κινητό (ο κορμός ή μπίγα ή μπούμα – derrick post) {1} που στη βάση του είναι συνδεμένο έτσι ώστε να μπορεί να κινείται και πάνω-κάτω και δεξιά-αριστερά. Στην κορυφή του έχει μάπες για να στερεώνονται τα διάφορα εξαρτήματα. Εκεί στην κορυφή είναι συνδεμένο και ένα γερό συρματόσχοινο (ο ορθωτήρας ή ποδάρι της μπίγας –topping lift) {2} που την συνδέει με το κατάρτι και επιτρέπει την κίνηση πάνω-κάτω για να δώσουμε στη μπούμα την επιθυμητή κλίση. Από την κορυφή ακόμα περνά μέσα από μια τροχαλία ένα άλλο συρματόσκοινο με γάντζο για τα φορτία (επάρτης ή ρόναρης –runner) {4}. Η άλλη άκρη του ρόναρη ακολουθεί τη μπούμα και τελικά συνδέεται με βίντζι. Τέλος από την κορυφή και δεξια- αριστερά υπάρχουν συρματόσκοινα (ολκοί, γκάηδες – guys) {3} για να στρίψουν τη μπίγα δεξιά-αριστερά.

Στα κατάρτια των πλοίων μπορεί να υπάρχουν μία, δύο ή και τέσσερις μπίγες και το ανάλογο δάσος από συρματόσκοινα τα οποία όταν το πλοίο ταξιδεύει είναι βγαλμένα και τυλιγμένα σε ειδική αποθήκη και τοποθετούνται κατά τον κατάπλου για να χρησιμοποιηθεί η μπίγα (αρμάτωμα – ξαρμάτωμα).

Μπίγες υπάρχουν και στη στεριά φορητές και πάγιες.

Η φόρτωση-εκφόρτωση με μπίγες είναι αργή (με σταθερό το ποδάρι, σήκωσε-σταμάτα, στρίψε βιράροντας τον ένα γκάη και μαϊνάροντας τον άλλο- σταμάτα, κατέβασε) ακόμα και με δύο μπίγες μαζί (η μια σταθερή πάνω από το αμπάρι κι άλλη να κάνει το στρίψιμο) κι έτσι αντικαταστάθηκαν από κρένια (cranes γερανούς) πού μπορούν να σηκώνουν, να στρίβουν, να ανεβοκατεβάζουν τη μπούμα από το χειριστήριο και από γερανογέφυρες.

Β. Οι μπίγες – βυθοκόροι (dredges) των λιμανιών

Φιλική συμμετοχή Donmhtsos.

Δεν συμμετέχει ο Γιώργος Νταλάρας

Βαπόρι, ή παπόρι < ιταλ, vapore (ατμός και ατμόπλοιο) είναι το ατμόπλοιο, γενικά το μηχανοκίνητο πλοίο, (όχι το ιστιοφόρο που είναι καράβι).

Αλουές (άγνωστου -για μένα- ετύμου . Εικασία: αγγλ. alley = δρομίσκος) ο διάδρομος του πλοίου μέσα στο κομοδέσιο αλλά και στα ξύλινα ο περιφερειακός του καταστρώματος.

Λαγουμάνος παραφθαρμένος τύπος του λαβομάνο (ιταλ. lavamano < lavare - πλένω + mano - χέρι )= νιπτήρας.

Κουραδόρος (Tween deck) ή Υπόφραγμα (από το corridor = διάδρομος;;) Είναι ένα «ενδιάμεσο κατάστρωμα» το οποίο μπορεί να είναι μόνιμο (ακίνητο) ή μετακινούμενο, σε κάποια συγκεκριμένη όμως θέση. Κουραδόροι υπάρχουν μέσα στα αμπάρια αρκετών φορτηγών πλοίων και είναι ένα δεύτερο (ενδιάμεσο) κατάστρωμα κάτω από το «κύριο» κατάστρωμα, χωρίζοντας έτσι το αμπάρι σε χωριστά τμήματα, κατά ύψος. Ο χώρος κάτω από το υπόφραγμα λέγεται κατάμπαρο (Lower Hold) και ο χώρος πάνω από το υπόφραγμα λέγεται απλά κουραδόρος (Tween deck). Είδος κουραδόρου βλέπομε στο γκαράζ των επιβατηγών όπου μια ράμπα κατεβαίνει για να φορτώσει ΙΧ αυτοκίνητα στον «πάνω όροφο».

Κουβούσι είναι το πλαίσιο γύρω από το άνοιγμα του αμπαριού, το οποίο είναι υπερυψωμένο για την αποφυγή εισροής υδάτων.

Όκια (άγνωστου -για μένα- ετύμου) είναι οι τρύπες στην δεξιά & αριστερή μάσκα της πλώρης, απ' όπου περνάνε οι καδένες από τις άγκυρες, επίσης όκια βρίσκονται και σε άλλα σημεία του πλοίου απ' όπου περνάνε οι κάβοι.

Ο θερμαστής - 1934

Στίχοι - Μουσική: Γιώργος Μπάτης

Μηχανικός στη μηχανή / και ναύτης στο τιμόνι / κι ο θερμαστής στο στόκολο / μ’ έξι φωτιές μαλώνει.

Αγάντα θερμαστάκι μου, / και ρίχνε τις φτυαριές σου / μέσα στο καζανάκι σου / να φτιάξουν οι φωτιές σου.

Να προσθέσω μια στροφή που έβαζαν ανάμεσα στην δεύτερη και την τρίτη και δεν υπάρχει στην ηχογράφηση.

Τι να σου κάνω πρώτε μου / δεν είναι από τα μένα / που 'ναι τα κάρβουνα ψιλά / τα τούμπα βουλωμένα.

Κάργα ρασκέτα, ωχ, και λοστό / το Μπέι να περάσω / και μες του Κάρντιφ τα νερά / εκεί να πάω ν’ αράξω.

Μα η φωτιά είναι φωτιά, / μα η φωτιά είναι λαύρα / κι η θάλασσα μου τα 'κανε / τα σωθικά μου μαύρα.

Ο Θερμαστής ανήκει στο κατώτερο ‘’πλήρωμα μηχανής’’ του πλοίου. Είναι ο επιφορτισμένος με το άναμμα του ατμολέβητα και τη παρακολούθησή του. Γενικά με τον αυτό όρο φέρονται και οι επιφορτισμένοι αντίστοιχα σε εργοστασιακούς χώρους, σιδηροδρόμους (παλαιότερα) κ.α.

Στόκολο (στα αγγλικά stokehold, ή fire-room, ή boiler-room) Λεβητοστάσιο πλοίου, είναι το ιδιαίτερο διαμέρισμα του πλοίου (τώρα τμήμα του μηχανοστάσιου) μέσα στο οποίο εγκαθίσταται ο ατμολέβητας με τα αναγκαία για τη λειτουργία του μηχανήματα και συσκευές. Στα πλοία με κινητήρες εξωτερικής καύσης (κάρβουνο), στόκολο είναι το διαμέρισμα του πλοίου με τα καζάνια και τους φούρνους.

Οι φωτιές είναι έξη, όσα και τα καζάνια των ατμόπλοιων. (κι όχι «με τσι φωτιές»)

Τα ψιλά κάρβουνα έπαιρναν αμέσως αλλά έβγαζαν κάπνα και σκόνη (άκαφτος άνθρακας και ιπτάμενες τέφρες) που έφραζαν τα τούμπα και δεν είχαν διάρκεια.

Τούμπο (το) (αγγλ. Tube) είναι ο σωλήνας μεταφοράς (αερίων, υγρών, τροφίμων κλπ).

Ρασκέτα, λοστός και φτυάρι είναι εργαλεία των θερμαστών.

Ρασκέτα (ισπαν. rasqueta, ιταλ raschietto= ξέστρο, εργαλείο ξυσίματος raschiettare = αποξέω) είναι η ξύστρα σαν τσουγκράνα που οι θερμαστές έξυναν και καθάριζαν τις σκάρες που τροφοδοτούσαν με κάρβουνο τα καζάνια στα ατμοκίνητα πλοία.

Το Μπέι - ο Μπέης (αγγ. bay = κόλπος) είναι ο Βισκαϊκός Κόλπος (bay of Biscay), που ορίζεται δυτικά από τον Ατλαντικό Ωκεανό, νότια από Πορτογαλία και Ισπανία και ανατολικά και βόρεια από τη Γαλλία. Βγαίνοντας από τη Μεσόγειο από το Γιβραλτάρ και κατευθυνόμενος προς το Κάρντιφ της Ουαλλίας, περνάει το Βισκαϊκό Κόλπο (δεξιά του) ο οποίος έχει συχνά τρικυμία (από την πάντα) και χρειάζεται οι μηχανές να είναι στο φουλ.

Φιλική συμμετοχή Donmhtsos

Δεν συμμετέχει ο Γιώργος Νταλάρας.

πολυδοντιά (η)

Στα Χιώτικα σημαίνει την (αναλογικά) μεγάλη παρουσία ατόμων με συνέπεια την μεγαλύτερη ή/και ταχύτερη κατανάλωση τροφίμων.

Η ετυμολογία προφανής.

Σοκολατιέρα είναι μια λέξη των καραβιών που αναφέρεται στα κορίτσια που καθόντουσαν μαζί σου μέχρι να σου πάρουνε κέρασμα μερικά ή πολλά ποτά.

Εργαζόμενα κορίτσια, άνευ συνοδού, που συνηθίζουν μόνα ή με συντροφιά να πηγαίνουν στις καφετέριες, στα μπαρ -συχνότερα-, στα πάρκα, στα χοροπηδάδικα, στα λούνα-παρκ για έναν καφέ ή ένα αναψυκτικό. Συζητούν, σχολιάζουν, χαχανίζουν, καπνίζουν το τσιγαριλίκι τους.

Οι ναυτικοί τις ονομάζουν χαϊδευτικά σοκολατιέρες. Ίσως απ' το γάλα με σοκολάτα που πίνουν. Έτσι τις ξεχωρίζουν από τις business-girls.

Μέχρι την παρέα και το κέρασμα όλοι συμφωνούν. Μετά οι γνώμες διίστανται ανάλογα με το τι έτυχε στον καθένα.

Συνήθως ψάχνουν για τσάμπα ποτό και παρέα με άγνωστο-ξένο ( μη ντόπιο στα μικρά μέρη, αλλοδαπό, που σήμερα είναι, αύριο δεν είναι) και μετά την κάνουν με ελαφρά πηδηματάκια. Σε κάποιες αρέσει και που καυλώνουν τους άντρες.

Ενίοτε -σπάνια πάντως- υπάρχει και συνέχεια. Εδώ το πράμα αλλάζει.

Μπορεί τελικά –βοηθούντος και του ποτού- να γουστάρησε τον συγκεκριμένο. Μπορεί μετά να ζητήσει και κάνα χαρτζηλίκι. (Στα φτωχά μέρη όλα μετράνε αλλιώς). Μπορεί να αποδειχτεί πόρνη μεταμφιεσμένη σε σοκολατιέρα (εξόριστη από τα κλασικά στέκια).

Ανθρώπινες σχέσεις. Όλα είναι πιθανά εξίσου.

Κοινοί συντελεστές: Η ανία, η μοναξιά, η φτώχεια, οι ανάγκες (για ποτό η/και ουσίες, σεξ) από τη μια και η ανία, η μοναξιά, οι ανάγκες (για σεξ, ποτό η/και ουσίες) από την άλλη.

Σλανγκασίστ, συνδρομή, παρακίνηση:

Ιησούς (Jesus)

εικοσιπενταράκι, πενηνταράκι, κατοστάρι, μισοκάρικο, πεντόκαρτο

Κατόπιν προτροπών συσλάγκων το σχόλιο αναβαθμίστηκε σε λήμμα (άκοπη δουλειά).

Ιστορικές πια συσκευασίες και μονάδες μέτρησης ποτών. Ακόμα σε χρήση από παλιούς , χωρίς οι λέξεις-ποσότητες να ανταποκρίνονται πια στην πραγματικότητα. Αναφέρονται κυρίως σε μπουκάλια γι αυτό και είναι ουδέτερα.

Επειδή τα μέτρα των ποτών κρατάνε σε χρήση πάνω από αιώνα, μέχρι και τα μέσα των '80ς χρησιμοποιούσαμε υποδιαιρέσεις της τουρκικής οκάς (που καταργήθηκε το '52 αλλά κάτι συνταγές γιαγιάδων είναι ακόμα σε οκάδες και δράμια).

Με την ένταξη στην (τότε) ΕΟΚ υιοθετήθηκε (υποχρεωτικά) το μετρικό σύστημα.

'Όλα τα βάρη αφορούν νερό όπου 1 ml = 1 γρμ. Στα υπόλοιπα λέγανε για δράμια κλπ αλλά πουλούσαν όγκο (ml η cc).

1 οκά = 1280 γρμ = 400 δράμια 1 δράμι = 3,2 γρμ

Το εικοσιπενταράκι ήταν 25 δράμια=80γρμ και το πρόλαβα στη Θεσσαλία μέχρι τα ‘80ς για τσίπουρο.

Έτσι το καραφάκι ( που παραπέμπει σε μικρή καράφα-σπάνια πια σε χρήση για χύμα ποτό) λεγόταν πενηνταράκι δηλ. 50 δράμια = 160 γρμ= τρία ποτηράκια κρασί ή στα νησιά ούζο. Μετά έγινε 200 ml= 4 μεζούρες.

Μετά ερχόταν το κατοσταράκι ή κατοστάρι = 100 δράμια = 320 γρμ δηλ. ένα τέταρτο της οκάς (κάρτο ή καρτούτσο). Από κει και το όνομα για το μεταλλικό δοχείο κρασιού.

Κατόπιν το μισοκάρικο, μισή οκά = 200 δράμια = 640 γρμ που ήταν σε χρήση για εμφιάλωση ούζου μέχρι την αλλαγή οπότε έγινε 700 ml = 70 cl. Το μεγάλο μεταλλικό δοχείο κρασιού λεγόταν μισή (οκά).

Χύμα ούζο μου γέμιζαν τα ‘70ς σε μπουκάλι γυάλινο της cocacola του λίτρου που το λογάριαζαν χοντρικά σε 300 δράμια = 980 γρμ και το λέγανε τρακοσάρι.

Οκάδικο (ή οκαδιάρικο) μπουκάλι δεν έχω πετύχει -δε σημαίνει οτι δεν υπήρχε.

Κάτι παλιά μπουκάλια πράσινα για λάδι ήταν πεντόκαρτα = 5 κάρτα = 5/4 οκάς = 1600 γρμ (και σε παλιές συσκευασίες κρασιού εποχής Δεμέστιχα).

πασπάλι (το), πασπάλια (τα), πασπάλα (η)

Κατόπιν προτροπής Khan συνδύασα-συμπλήρωσα ορισμούς από πασπάλα, τρίμα συμπεριλαμβάνοντας και στοιχεία από τα σχόλια.

Κυριολ.: Πολύ λεπτή σκόνη , πούδρα, άχνη, πολύ ψιλό αλεύρι, που επικάθεται. Βλέπε και «πασπαλίζω». Από το αρχαίο πασπάλη (Βλέπε και το σχεδόν συνώνυμο παιπάλη).

Παράγωγα: πάσπαρος (= χώμα, σκόνη) και πασπαρίτης (ο καμπίσιος στην Κρήτη), Πάσπαργο(ς) = ένα νησάκι ανάμεσα Χίο και Τουρκία που φαίνεται θολό σαν σκονισμένο (Ιστορία της Χίου Γ. Ζολώτα 1905) κι άλλα που δεν τα ξέρω. (έχει και λεξικά).

Σλανγκικώς:

Α. Το τρίμμα, η σκόνη από τη φούντα που μένει σαν κατακάθι στη συσκευασία. Χαμηλής ποιότητας σε σχέση με τον ατόφιο παπά, περιέχει τρίμματα από φύλλα και κλαδάκια, σποράκια, σκουπιδάκια κλπ.(1) το κανναβικό αντίστοιχο του σώσματος στο κρασί (θολό, με γύψο κλπ) παράγοντες πονοκέφαλου και τα δύο.

Β. Παλιοκαιρίστικια κουβέντα για το γαμήσι (ίσως από την παλινδρόμηση όπως στο πασπάλισμα ή από την επικονίαση??)

(1) Επειδή στον ορισμό πασπάλα αναφέρεται ως η καλύτερη ποιότητα χόρτου ενώ παντού αλλού σημαίνει τη μούφα φούντα πρέπει να αναφερθεί ότι στην παραδοσιακή παρασκευή χασίς από τη φούντα, στο στάδιο που κρεμούσαν τα δενδρύλλια ανάποδα για να ξεραθούν (ή για να «κατέβουν τα λάδια») σε συνθήκες ελεγχόμενης υγρασίας, το πασπάλι που μαζεύονταν από κάτω, που ήταν τα τρίμματα των ανθών και φυλλιδίων του παπά, έδινε την άριστη ποιότητα χασίς (κολλούσε από μόνο του στα χέρια και τρίβοντάς τα μεταξύ τους, έπαιρνες καϊνάρι σε μακαρόνι).

Ορισμοί από Eazy και Titsunited, σχόλια από Zentai,Patsis, ΜΧΣ, Deinosavros, Betatzis, Hodjas, Khan Παραθέτω τα παραδείγματα των άνω ορισμών:

Άλλο ένα σχόλιο πού έγινε λήμμα

Μικρασιάτικο μαντζούνι (αν και δεν πινόταν) για την ωτίτιδα.

Την έφτιαχνε κι η γιαγιά μου. Έσκαβε στην αυλή ή σε χωράφι να βρει φωλιές από ποντίκια με νεογέννητα (που είναι ροζ ακόμα, με μαλακό δέρμα, και θυμίζουν μικροσκοπικά γουρουνάκια με τα δύο παράλληλα ρουθούνια), τα μάζευε και τα έβαζε σ' ένα εικοσιπενταράκι (μπουκαλάκι 25 δραμιών= 80 γρμ) με λάδι και τα έβαζε δίπλα στο καντήλι για καμιά 40ριά μέρες (έπαιζε και η «μαγική» σημασία των 40 ημερών, έπαιζε και το αγιωτικό του καντηλιού ) μέχρι που και με τη βοήθεια της ζέστης του καντηλιού έλιωναν και γίνονταν όλο μαζί ένας πολτός και ήταν γιατρικό για την ωτίτιδα με άριστα αποτελέσματα (ισχυρίζεται η μάνα μου). Λένε πως ερχόταν και της τηνε γυρεύανε να στάξουνε στα πονεμένα αυτάκια των παιδακιών.

χωματερό (μηχανάκι), χωματερός (αναβάτης)

Γύρω στα '70ς, '80ς αποκαλούνταν χωματερά τα μοτο-κρός, εντούρο, on-off μηχανάκια, όσα δλδ ένοιωθαν πιό άνετα στο χώμα παρά στην άσφαλτο και αντίστοιχα οι οδηγοί τους χωματεροί.

Επίσης δε, τα λάστιχα για χώμα σε αντιδιαστολή με τα ασφάλτινα.

μέκι (το)

Το μερτικό, το μερίδιο, το αναλογούν ποσοστό (σε οτιδήποτε). Συντάσσεται συνήθως με αιτιατική προσ. αντωνυμίας.

Λέξη σε χρήση (στη Χίο αλλά και από πρόσφυγες) παλιότερα μέχρι και τα '80ς, της οποίας αγνοώ την ετυμολογία.

Επιλέγω με στρίψιμο νομίσματος (κορώνα - γράμματα). Παλιά έκφραση σε παιδικά παιχνίδια (κυρίως).