Tagged definitions (2)
Showing 1-2 from 2

Και τώρα προσδεθείτε στις θέσεις σας για ένα σεμνό και ταπεινό απάνθισμα ονομασιών του πέοντα και των καλαμπαλικίων στις νεοελληνικές ντοπιολαλιές.

• βάσανο, λόγω απαγορεύσεων και κακουχιών που επιτρέπουν στον πέοντα να εκτονώνεται σπανίως%
• βίλλα (Κύπρος). Οι μορφές βιλλίν και βίλλος παίζουν από τον μεσαίωνα.%
• γκαφλί (Κοζάνη)%
• δαυλί (Αρκαδία)%
• κακαλιά, το δέντρο%
• καραμπίνα. Τα όπλα είχαν την τιμητική τους και στην αρχαιότητα (πιχί σαυνίον, δόρυ)%
• κολόκα, η κολοκύθα%
• κομπαρούλα, κόμπος (Θήρα)%
• κουκούνα (Εύβοια)%
• κουμπούρα (Σπάρτη)%
• κρεμαντέλια, ο πέοντας και οι όρχεις μαζί επειδή κρέμονται (Ανατολική Ρούμελη)%
• λάλα, η κάμπια, το πέος μικρού παιδιού. Βλ. και Λαλιώτης.%
• ματζαφλάρι, το κρεμαστάρι (Βιθυνία)%
• μασουράκι, μικρό μασούρι, το πέος μικρού παιδιού (Στερεά Ελλάδα)%
• μέντζος, σκύλος (Μακεδονία). Η λέξη κύων χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων.%
• μονόματος (Τριχωνία). Αγγλιστί: one-eyed trouser snake.%
• μπίλι, αιχμηρό κομμάτι ξύλου (Πελοπόννησος). Και στην αρχαιότητα έπαιζαν τα ορθίας (κατάρτι πλοίου), πάτταλος (πάσσαλος).%
• μπιτχάς (Γιάννενα)%
• μπουρνιδόρος, μπουρνί, πήλινο δοχείο (Ιθάκη)%
• μπουτσαρίκα (Μακεδονία). Βλ. και το ηρωικό θα μου κλάσετε τον μπούτσον.%
• μπράνα, είδος ποταμίσιου ψαριού (Ήπειρος)%
• παλιατζίκος. Για τους ταλαίπωρους πέοντες%
• παντέρημος. Βλ. αντίστοιχο«ρημαδιακό» για το αμνί.%
• παύλος (Σφακιά)%
• πόντσος (Μάνη)%
• πουτσάκι (Κέρκυρα), πουτσάκλα (Τριχωνίδα), πουτσάρα, πουτσαράκι (Πελοπόννησος), πουτσαρέλα (Κέρκυρα), πούτσαρος (Πελοπόννησος), πουτσί, πουτσίδι (Θεσσαλονίκη, Στερεά Ελλάδα)%
• πυρόβολος (Θεσσαλονίκη)%
• ράι, η ουρά (Ικαρία)%
• ρόζος (Κρήτ.) Χρησιμοποιείται και για το αιδοίον.%
• σερμαγιαλής, αρχικά σημαίνει κεφαλαιούχος. Ο πουτσαράς (Ν.Α. Αιγαίο)%
• σινακλίκια, ζώνη οπλισμού (Κύπρος)%
• σπαθί, το πέος τράγου (Πελοπόννησος)%
• συδριβίδι (Δ. Κρήτη)%
• σύνεργο (Θεσσαλονίκη, Πήλιο) Βλ. δημώδες «Γιατρέ που σ' αρέσουν τα κορίτσια, πιάσε τα σύνεργα τα μούνεργα και πάρε μου την πούτσα και χώσ' τηνα στον κώλο σου να κάνει πλάτσα-πλούτσα».%
• τζένιο (Κρήτη)%
• τομπρούκι, μεγάλος κορμός δέντρου (Στερεά Ελλάδα) τουφέκι (Εύβοια)%
• τριλέτρι (Μεγίστ.) (κυριολεκτικά = τριπλό άροτρο)%
• τσακμάκι (Θεσσαλονίκη). Otusbir çekmek («τα 31 τσακμακώματα») αποκαλείται η μαλακία στην φίλη γείτονα.%
• τσουτσούνα (Κύπρος και αλλού)%
• ύπουργα, αρχίδια και πούτσος μαζί (Λευκάδα)%
• χαλάτι, το παλαμάρι (Ήπειρος)%
• χαρχαγκέλια, οι κρεμάμενοι πέων και όρχεις (Σέρρες)%
• χρειασικό, αγροτικό εργαλείο (Μακεδονία)

Αρχίδια

• αβγά. Βλ. και την άλλη αυγών%
• αμάλαγα, αυτά που δεν πρέπει κανείς να αγγίζει%
• αμαρτωλά. Βλ. άσμα «Σου δίνω πίσω σου δίνω πίσω το μήλο μου δάνεισες δώσε μου πίσω δώσε μου πίσω το πλευρό μου και ξοφλάμε».%
• αμελέτητα%
• αμίλητα. Η σιωπή των αχ-αμνών.%
• αχαμνά%
• αποκατινά%
• βαριδάκια, βαρίδια%
• βόλια (Χίος) Βλ. και καλό βόλι, βωλαράκια (Κρήτη)%
• γείτονες. Χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνωνε, όπως και το παραστάται.%
• δέκαρα%
• δεκαράκια (Πελοπόννησος)%
• ζουβάχια (Κρήτη)%
• καρύδια%
• κοκόβια (Χίος)%
• κούρκουτα (Κρήτη)%
• λυμπά (Κύπρος)%
• μπάλες%
• μπομπόλια (Κέρκυρα, Θεσσαλονίκη)%
• τέτοια (Μάνη, Κρήτη)%
• τρυφερά, τρυφερούλια%
• φαμελιά (Κοζάνη)%
• ψαχνά

Πηγές: Μαρία Βραχιονίδου, «Οι ονομασίες των γεννητικών οργάνων στα νεοελληνικά ιδιώματα και διαλέκτους», Selected Papers (Democritus University of Thrace, 2012), το σλανγκρρρ και το νέτι.

Ανακεφαλαιώνοντας και συμπληρώνοντας:

Προέρχεται απ’ το βλάχικο čiona που σημαίνει σπουργίτι. (άσχετο: στ’ Αρβανίτικα τσόνι= βρίσκω -παθητική φωνή, τσόνεμ= βρίσκομαι)

Είναι το στρουθιόμορφο πουλί σπίνος - σπίζα η άγαμος - (επίσης πίπιζα και τσουνάς). Ακριβώς επειδή είναι στρουθιόμορφο και λόγω ετυμολογίας, πολλές φορές σημαίνει και το σπουργίτι και γενικότερα ένα οποιοδήποτε πουλάκι.

Καθότι μικρό, χαϊδευτικά «τσόνι μου»: μικρό μου / πουλάκι μου / παιδάκι μου.

Σημαίνει:

1. Τον έξυπνο και συνετό άνθρωπο, που αποφεύγει τις παγίδες και ξέρει να επιβιώνει. Ειρωνικά, το ντεμέκ τζένιο που σ’ ό,τι μπλέκεται «τα χέζει» / «τα γαμάει τη μάνα» (βλ & 6).

2. Σε κυνηγετικά σινάφια: μικρό θήραμα χωρίς αξία, που δεν γεμίζει το μάτι, ένα τίποτα.

3. Η τσουτσούνα (της παιδικής slang) οπότε και το πέος.

4. Στην Λαρισαίϊκη έκφραση – γείωση «Τρία π’λιά (πουλιά) κι ένα τσόν» σημαίνει ό,τι και τα: «Άσχετο», «άλλ’ αντί άλλων», «από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα», «Τι κάνεις Γιάννη; Κουκιά σπέρνω» στην καλύτερη εκδοχή - και στη χειρότερη: «μιλούνε όλοι, μιλούν κι οι κώλοι» για κάποιον που πετάγεται σαν πούτσα / πορδή εκεί που δεν τον σπέρνουν.

5. Στην έκφραση: «Μυαλό από τσόνι» σημαίνει ό,τι και το «μυαλό κουκούτσι» κι αναφέρεται σε βλάκες, ουγκ, στόκους δηλώνοντας κάτι που δεν υπάρχει και μοιάζει πολύ με το «Μαλλιά από τσόνια, και γάλα από χελώνες» (βλ σχόλιο του krepsinis στον έτερο ορισμό)

6. Σε πιο slang χρήσεις μπορεί να σημαίνει (συνήθως υποτιμητικά):
   α) τον σφίχτερμαν / μπρατσαρά (απ’ το μπρατσόνι),
   β) τον μπάτσο (απ’ το μπατσόνι) των ΜΑΤ.