Definitions by xalikoutis (322)
Showing 71-80 from 322

Ας καταγραφεί εδώ με αφορμή το κάβουρας και το τροπόν τινά θηλυκό του συμπλήρωμα, η καβρομαμούνα, που είναι ένα μυστήριο μιαρό από την πανίδα της Κρήτης (όπου ο κάβουρας λέγεται καβρός). Αντιγράφω από δω...

[i]Ο Ονίσκος, Καβρομαμούνα

Ο ονίσκος, ή καβρομαμούνα όπως ονομάζεται στην Κρήτη, είναι ένα μικρό και ελαφρώς πεπλατυσμένο ημισφαίριο. Γένος ισόποδων καρκινοειδών, που ανήκει στην οικογένεια των ονισκιδών. Περιλαμβάνει μικρά ζώα, τα οποία μοιάζουν με ψείρες ή κοριούς. Το μήκος του είναι γύρω στο ένα εκατοστό. Έχει δύο μεγάλες κεραίες σε σχέση με το σώμα της. Έχει 14 πόδια και δύο μάτια. Το σώμα του αποτελείται από το κεφάλι και από εφτά ελάσματα, που καθένα έχει από ένα ζεύγος πόδια και από το τμήμα της ουράς του είναι διχαλωτό. Η ράχη του είναι σκούρα, ενώ η κοιλιά και τα πόδια είναι άσπρα. Ζει και τρέφεται από μερικώς αποσυντιθέμενες οργανικές ουσίες, υπό την προϋπόθεση να υπάρχει υγρασία. Άμα αισθανθεί κίνδυνο γίνεται μια σφαίρα. Τα αυγά του τα κρατά σε ένα θήλακα στο θώρακά του. Ζει 3 χρόνια.[/I]

Καβρομαμούνα στην Κρήτη είναι και μειωτικός χαρακτηρισμός προς γυναίκες και άντρες που είναι ψιλολιακόνια, ύπουλοι/ες και μικροπρεπείς, αλλά και καπάτσοι/ες και ικανοί/ες στους ελιγμούς.

Επιπλέον, το έχω ακούσει να λέγεται και για street μηχανές , προφ λόγω σχετικώς πεπλατυσμένου, χαμηλού σχήματος και νευρικότητος, αλλά επειδή δεν το έχω σ' αυτά, ας με διορθώσει αν ξέρει κανείς. Επίσης, μετωνυμικά μάλλον και με επίδραση από τη συσχέτιση κάγκουρας~κάβουρας για τους υπερσβούρους, που άλλωστε είναι υπερ-μαμούνια.

Η συνομοταξία των λέξεων με τις οποίες δηλώνεται ο συρφετός άχρηστων μικροπραγμάτων έχει και Κρητικό μέλος: είναι η λέξη κούρκουτα.

Από τις άλλες σχετικές λέξεις που έχουν λημματογραφηθεί αναφαίνονται δυο κατηγορίες, σχηματικά, α) αυτά που έχουν να κάνουν με αποσκευές και φορητή οικοσκευή: τσιμπράγκαλα, συμπράγκαλα, ζυμπράγκαλα, τσουμπλέκι(α), τσαμπασίρια β) τα ακίνητα, αυτά που έχουν συσσωρευθεί σε ένα τόπο: καλαμπαλίκια, τσάντζαλα μάντζαλα.

Επίσης, είτε ως περιληπτικά ουσιαστικά, είτε ως δηλωτικά ενός μεμονωμένου μικροπράγματος, υπάρχουν και τα μπούμπιστρο, καλαμπαλίκι, καβλιτζέκι.

Η κατηγοριοποίηση είναι σχηματική και εκτενής ανάλυση υπάρχει στα περισσότερα λήμματα. Είναι, άλλωστε, δύσκολο να οριστούν οι όροι που ακριβώς υπάρχουν για να μας διευκολύνουν όταν δε θέλουμε να ορίσουμε κάτι.

Σε κάθε περίπτωση ο όρος κούρκουτα είναι εξαιρετικά εύχρηστος στην Κρήτη. Τα κούρκουτα ανήκουν μάλλον στη δεύτερη από τις πιο πάνω κατηγορίες, είναι για τον Κρητικό τα πράγματα που συσσωρεύονται σε ένα τόπο και εμποδίζουν. Πολύ συχνά είναι τα πράγματα που μαζεύουν είτε τα παιδιά είτε οι γέροι: κουτιά και παρακουτάκια, ντενεκεδάκια, σπασμένα μικροέπιπλα, μπιμπελό τις κακιάς ώρας κλπ...

Τα κούρκουτα παραπέμπουν και στον ήχο που κάνουν, τη φασαρία που προκαλείται κατά το συμμάζεμά τους ή όταν κάποιος σκοντάφτει πάνω τους. Γι' αυτό και θεωρώ ότι είναι ηχοποιήτη λέξη. Στο γλωσσάρι του ο Ξανθινάκης θεωρεί τη λέξη συγγενική με το κουλουβάχατα και το κουλουκούτερα (=χωρίς τάξη, ανακατωμένα).

Απαντά με την ίδια έννοια και η λέξη κουρκουταρία.

Απαντά επίσης το ρήμα κουρκουθιαίνω (κουρκουτιαίνω) = μπουνταλιάζω, γίνομαι χαζός, γίνομαι κουφιοκέφαλος, κούφιος όπως τα άδεια συνήθως κούρκουτα.

Το είδος εκείνου του υπερψαγμένου μουσικόφιλου λατέρνατιβ ποπ/ροκ μουσικής, ο οποίος απαξιώνει τους οψιμαθείς νιούμπηδες που είδαν πρόσφατα το φως τους με το χ ή το ψ μουσικό συγκρότημα. Για τον ίδιο, ο πρώτος, παγκοσμίως πανάγνωστος ωμός και ακατέργαστος δίσκος του ίδιου συγκροτήματος είναι πάντα το real thing.

Σχηματίζεται κατά το σταλεγάκιας - γιατί έτσι κι αλλιώς «σ' τά 'λεγα 'γω ότι είναι γκρουπάρα» (σιγά μην τό 'λεγες, τώρα το λες).

Επί αρρένων, αυτός που δεν έχει χύσει, ο αγάμητος. Σπανιότερα, αυτός που δεν έχει καν εκτονώσει χειροδικώντας τη σωρευμένη ψυχοσωματική αγανάκτηση που του προκαλεί η παρατεταμένη κατακράτηση φλοκίων, με αποτέλεσμα το γνωστό ανοϊκό σύνδρομο.

Επί θηλέων, αυτή που δεν την έχουν χύσει, η άπαρτη, η αγάμητη, η παρθενοπιπίτσα, η χριστιανόφουστα κλπ.

Τη λέξη χρησιμοποιεί ο σταρ των Θεσσαλονικιώτικων cult αθλητικών εκπομπών Κωστής Ραπτόπουλος. Η παρεπίδραση της Αφύτου Χαλκιδικήςστο σχηματισμό της λέξης είναι πιθανή.

Ο τρελός, όχι ο μισότρελος, αλλά ο πλέρια κι αληθινά κουζουλός. Στην Κρήτη συνώνυμα είναι τα θεοκούζουλος και ολότροζος (δυτική Κρήτη) ή ολότρεζος (ανατολική Κρήτη) και άλλα πολλά (εδώ που αναφέρεται και το μοσχοκούζουλος, κάποιος έγραψε και τα ντελής, σαλός και πελελός κ.α.).

Μου φαίνεται ότι το πρώτο συνθετικό «μοσχο-» απαντά στην Κρήτη μόνο στο μοσχομυρίζω και τα παράγωγά του (δεν απαντούν, δηλαδή, τα μοσχοβολώ και μοσχοπουλώ, ενώ και το μοσχαναθρεμμένος είναι σχετικώς σπάνιο). Απαντά, βέβαια, κυρίως στην λογοτεχνική παραδοσιακή διάλεκτο η λέξη μόσχος και μόσχοι για τη μυρωδιά των χνώτων όταν αυτή θεωρείται άρωμα (γυναίκες, μωρά, άλογα κλπ).

Η λέξη μοσχοκούζουλος έχει ιδιαίτερες συνδηλώσεις σε σχέση με το κουζουλός ή ακόμα και με το θεοκούζουλος. Το «μοσχο-» δεν πρέπει να θεωρείται απλά επιτατικό, αλλά μάλλον ότι ενέχει μια εσάνς τρυφηλότητας (από αυτήν την άποψη θυμίζει το μοσχόμαγκας), εσάνς δηλωτική ενός είδους τρέλας που την προκαλεί μια σχεδόν αισθητή και αισθησιακή μέθη και ζάλη παραλογισμού, στην οποία υποκύπτει ο μοσχοκούζουλος, και την οποία αναδίδει έπειτα σχεδόν ως φυσικό άρωμα με την παρουσία του.

Για το λόγο αυτό ο όρος «μοσχοκούζουλος», αν και σημαίνει ολότροζος, κατά περιπτώσεις μπορεί και να περιγράφει και την τρέλα που είναι σχεδόν εκούσια, τη νεανική τρέλα, την ωραία τρέλα, την ακραία εκκεντρικότητα με την οποία ο εκκεντρικός βγάζει γούστα, η οποία, όμως, αν μείνει αχαλίνωτη από συγκυρία ή προδιάθεση μπορεί να φτάσει σε σημείο ο άνθρωπος να κόψει καπίστρι και να περάσει κανονικά και με το νόμο στην κατηγορία του ξεπερτσίκωτου.

Προτροπή-ανταπάντηση προς όσους παραπονιούνται για το φόρτο εργασίας στη δουλειά τους.

Εννοείται ότι αυτό το παράπονο είναι πολύ κοινό στην Ελλάδα και πέρα από κοινό, είναι νορμάλ, είναι οκ, είναι νομιμοποιημένο, κατανοητό και συγγνωστό να παραπονιέται κανείς για το ότι η δουλειά από την οποία ζει έχει δουλειά.

Στην Ελλάδα η εργασία (πρώτα η χειρωνακτική, μετά κάθε εργασία ως εργασία) απαξιώθηκαν - δείτε προς εμφύλιο μεριά γιατί και ποιες αξίες ηττήθηκαν...). Ως γνωστόν στο σύγχρονο Ελλάντα είσαι μαλάκας αν δουλεύεις και δεν τρως από τα έτοιμα ή/και από τον κόπο του άλλου. Την ίδια στιγμή, βέβαια, που οι Έλληνες μισθωτοί και μεροκαματιάρηδες δουλεύουν τις περισσότερες ώρες στην ΕΕ και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο θλιβερό. Τα δυο αυτά – απαξίωση εργασίας / διαχρονικά μαζική παραγωγή κουτοπόνηρων ταξικά ασυνείδητων σκλάβων - σίγουρα συνδέονται, ακόμα κι αν ισχύει ο Νόμος του Πάρκινσον.

Από την άλλη υπάρχουν και αυτοί που τα ξύνουν, κυρίως όσοι έχουν σχετικά καλές θέσεις στο δημόσιο φορέβα, οι οποίοι προκειμένου να μην καταλάβει κανείς ότι η δουλειά τους είναι το μάλλον ή ήττον ξύσιμο συνεχές, και χωρίς ενοχές και για να αποσοβήσουν κάθε προσπάθεια άρσης αυτού του καθεστώτος, παραπονιούνται διαρκώς. Τα πρωτεία σε αυτήν την ψυχοκοινωνική στρατηγική (ε)αυτοπροστασίας έχουν μεν οι μονιμάτζες του δημοσίου αλλά πολύ κλάψα πέφτει και στα παραδοσιακώς κατοχυρωμένα ελεύθερα επαγγέλματα - εδώ ακόμα και εργοδότες παραπονιούνται. Μολονότι, λοιπόν, πολλοί βρίσκουν την εργασία τους απάλευτη, και ορθώς , εκσεσημασμένη μίρλα παρατηρείται στις περιπτώσεις εκείνους που την έχουν σχετικώς ή απολύτως καλύτερα - ή έστω εκεί γίνεται προκλητικό. Άλλωστε, το να παραπονιέσαι – όπως και το να προσβάλλεσαι ή απλά το να θυμάσαι – είναι ένα δικαιώμα, το οποίο – όπως όλα τα δικαιώματα – το απολαμβάνουν μειοψηφίες.

Για όποιον, λοιπόν, παραπονιέται για την εργασία του υπάρχει πάντα η οικοδομή. Γιατί, όμως, η οικοδομή ειδικά; Η οικοδομή ήταν και είναι ένας κλάδος εργασίας βαρύς, σκληρός και άτεγκτος, αλλά και ένας κλάδος στον οποίο υπήρχαν μεροκάματα για όποιον έψαχνε, ειδικά σε περιόδους μαζικής ανοικοδόμησης – που γενικά η Ελλάδα έχει περάσει κάμποσες. Επιπλέον, η αναπαράσταση του κλάδου ως δεξαμενής ευκαιριακής και γενικά διαθέσιμης εργασίας έχει τις ρίζες της στο γεγονός ότι μετεμφυαλικά και μετά από αγώνες, για να εργαστείς στην οικοδομή δεν ήταν απαραίτητο το Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων (έτσι οι οικοδόμοι αναδείχθηκαν σε αιχμή των αγώνων της δεκαετίας του ’60). Τα ευκαιριακά μεροκάματα μαθητών, φοιτητών και εσωτερικών μεταναστών του χθες τα κάνουν οι μετανάστες του σήμερα (τα πάγια μεροκάματα σε περιόδους κρίσης είναι καβατζωμένα από τους ντόπιους). Αλλά για τους φύσει ή θέσει ανειδίκευτους, αν υπάρχει κάτι, η οικοδομή υπάρχει (και οι ελιές). Οπότε να το γιαπί, να και το πήδημα.

Ως κομμάτι του διεθνούς δικτύου indymedia (independent media centers) το athens indymedia δημιουργήθηκε με στόχο το συντονισμό των κινημάτων, την αντιπληροφόρηση κλπ στο πολιτικό φάσμα από τις παρυφές της κοινοβουλευτικής αριστεράς έως και τους αναρχικούς και λοιπούς αθεοαναρχοκουμμουνιστοσυμμορίτες. Πέρα από τον χρηστικό και λειτουργικό του προσανατολισμό, όμως, το indymedia κάθε τόπου καθρεφτίζει το κίνημα αυτού του τόπου.

Έτσι και στο indymedia της Αθήνας (υπάρχει και της Πάτρας, υπήρχε και της Θεσσαλονίκης), που έχει πανελλήνιο βεληνεκές, το περιρρέον κλίμα είναι αισιόδοξο, πληθωρικό, αλλά και υπερβολικά χαλαρό, αμετροεπές, αψίκορο, προπετές, προσωπαγές και γεμάτο εύθικτους ματσό τύπους: με άλλα λόγια καφενειακό. Ειδικά στα πρώτα χρόνια, στο indymedia θα μπορούσε κανείς να θέσει το ερώτημα αν υπάρχει Άη-Βασίλης και να λάβει χιλιάδες σχόλια και τοποθετήσεις, χωρίς επέμβαση από τη Συντακτική Ομάδα.

Σταδιακά και με διάφορες μοντουλίστικες επεμβάσεις επιχειρήθηκε να μετριαστεί αυτό, να πάψει να είναι το indymedia μια ακόμα πιάτσα, και να μετατραπεί σε μέσο για το κίνημα. Όσοι νοστάλγησαν τη μετατροπή του indymedia σε «ψυχρό» και σοβαροφανές έγιναν εν πολλοίς τρολεατζήδες ή πήγαν σπίτια τους (δε βρίσκω το τρολοσάιτ που ήθελα αλλά κι αυτό κάνει). Η άποψή μου είναι ότι η διάθεση για παπαρολογία σε μεγάλο βαθμό απλά απέκτησε περίβλημα πληροφόρησης, εξ ου και η πληθώρα «πληροφοριών» του στυλ «τροχονόμοι ΤΩΡΑ στην Κατεχάκη!».

Το athens indymedia, ή πιο απλά ιντιμίντια, είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς ιστιότυπους στην Ελλάδα γενικά (η ερμηνεία αυτού θα ήθελε άλλο ένα σεντονάκι τουλάστιχον).

Για το λόγο αυτό η έκφραση «βγάζω στο indymedia», την οποία έχω ακούσει κι από κόσμο που πολύ μικρή σχέση έχει με την αριστερά ή την αναρχία (ένεκα η δημοφιλία του μέσου) θέλει να δηλώσει καθ' υπερβολήν ότι κάποιος κάνει θέμα και φοβερό καταγγελτικό και δημεγερτικό σαματά για κάτι ασήμαντο, ή ότι είναι διαρκώς στην τσίτα να εντοπίσει αδικίες και αυθαιρεσίες των όσων ο ίδιος εκλαμβάνει ως εξουσία εις βάρος του.

Το να έχεις στην Κρήτη έναν ελαιώνα, ένα σπαρμένο (δημητριακά), ένα αμπέλι, ένα κοπάδι ή οτιδήποτε άλλο «συμισιακό» σημαίνει ότι, επειδή εσύ μένεις μακριά, έχεις ξεκουτιάνει, έχεις κληρονομήσει το χωράφι αλλά δεν έχεις ιδέα από αγροτικά ή δεν έχεις τρακτέρ, βαριέσαι ή έχεις την εισοδηματική πολυτέλεια να μην ασχοληθείς, εκχωρείς σε κάποιον άλλο μερικώς το δικαίωμα εκμετάλλευσής του, με άλλα λόγια, βάζει αυτός τη δουλειά με αντάλλαγμα ένα μεγάλο ή μικρό μέρος της σοδειάς (δεν είναι, δηλαδή, απαραίτητα μοίρασμα εξ ημισείας, για την ακρίβεια σχεδόν ποτέ δεν είναι, συνήθως ο «κεφαλαιούχος» έχει μεγαλύτερη μερίδα αλλά ο «εργάτης» μπορεί να κλέψει).

Αυτή η πολύ παλιά και διαδεδομένη ακόμα και σήμερα μορφή σύμβασης δεν είμαι σίγουρος ότι έχει αποκλειστικά ή κυρίως φεουδαλική προέλευση (ειδικά στην Κρήτη δύσκολο, λόγω περιορισμένων γενικά μεγεθών του κλήρου), και μάλλον προέρχεται από τις συμφωνίες μικροκαλλιεργητών, όπως φανερώνει και το όνομα των συμβαλλομένων: συζευτές (ή και ζυζευτές), αυτοί, δηλαδή, που συζευγνύουν, έχουν από κοινού ένα βόδι για το όργωμα (η συγκεκριμένη συμφωνία ονομαζόταν συζεψιά, αλλά ο όρος συζευτής επικράτησε για κάθε είδους συμισιακή συμφωνία, βλ. και το ριζίτικο:

[I]Φωνήν και κλάημαν άκουσα στ' Ορθούνι και στσι Λάκκους,
το Γιάνναρη σκοτώσανε, χαημός στο παλικάρι.
Δεν πάει μπλιο στον Ομαλό στα ρημοκούραδαν του
να βρει τσι συζευτάδες του, να ιδεί και τσι βοσκούς του,
να τωνε δείξει χειμαδιό και τόπους εδικούς του.[/I])

Στην Κρήτη ο όρος συμισιακά βρίσκει πλήθος μεταφορικές χρήσεις. Επειδή στη σχέση μεταξύ συζευτών εμφιλοχωρούσε πάντα η προσπάθεια ο ένας να κλέψει τον άλλο και κάθε είδους μανιαμουνιά στο μοίρασμα της γαιωπροσόδου, χρησιμοποιείται ο όρος για να σκωφθούν περιπτώσεις μοιράσματος κείνων που παραδοσιακά δεν πρέπει να κανείς να τα μοιράζεται: γυναίκα, αμάξι, μπιστόλι κλπ (βλ. και την παροιμία «συμισιακό σκουτέλι [μικρή γαβάθα για νερό, μέλι κλπ] σπάσιμο ή χύσιμο θέλει»).

Ετυμολογία: φαντάζομαι συν+ημισειακός.

Ντιλμπάζες στην Κρήτη λέγανε και ορισμένοι ακόμα λένε, ειδικά στ΄ανατολικά του νησιού, τις γλωσσοκοπάνες, τις ετοιμόλογες και όταν χρειάζεται λιγάκι φαρμακόγλωσσες, καπάτσες και πληθωρικές στα καμώματα και πολύ συχνά στο σώμα γυναίκες. Είναι ακριβώς το είδος της γυναίκας που τυλίγει το ντελικανή και μετά τον έχει στο βρακί της για το υπόλοιπο της ζωής του.

Οι ντιλμπάζες φαίνονται από μικρές, και πολύ συχνά ο χαρακτηρισμός απευθύνεται σε μικρά κορίτσια, και τότε συνοδεύεται από κούνημα του κεφαλιού χωρίς να είναι απολύτως μειωτικός, άλλωστε η νοοτροπία της εποχής και της κάθε εποχής ήθελε και θέλει την τύχη των θηλυκών να εξαρτάται και από το κούνημα του κώλου και τα νάζια, τα μέλια, τις τσίτες, τα λόγια και τα ξελογιάσματα, και γενικά τις χίλιες δυο μανούβρες της παραδοσιακής και αγίας «χειριστικής» (που θά λέγε και το Πουτσοπόλιταν δίνοντας και σχετικές οδηγίες και τεχνικές) πλευράς της θηλυκότητας.

Είναι ακριβώς αυτό το οποίο αποσιωπούν τα αποσιωπητικά στην έκφραση «είναι αυτή μιααα...» όταν αυτό δεν είναι απλά «πουτάνα».

Dilb στα τούρκικα σημαίνει γλώσσα, το dilbaz πρέπει να σημαίνει γλωσσού.

Παροιμιώδης φράση της οποίας αγνοώ την προέλευση, αλλά που έκρινα σκόπιμο να ανεβάσω αφού την άκουσα από δυο ανεξάρτητες παρέες. Αν κανείς/καμιά γνωρίζει προέλευση, κερδίζει ένα Dimple, αν ταυτόχρονα απαντήσει στην επιπλέον ερώτηση χωρίς να κοιτάξει: τι σημαίνει Dimple.

«- Και πώς τα περνάτε στο Μοναστήρι, πάτερ; - Ε, λίγο αυνανισμός, λίγο προσευχή, περνάει η ώρα...».

Πέρα από τους μοναχούς και ορισμένοι λαϊκοί συμπολίτες μας χρησιμοποιούν την παραπάνω έκφραση, προκειμένου να περιγράψουν μια μάλλον μέτρια φάση της ζωής τους.