Definitions by vikar (308)
Showing 101-110 from 308

Άτομο αισχρό, ανήθικο, εγωιστικό, ύπουλο, κακοπροαίρετο. Στη χειρότερή του, ένας μοχθηρός άνθρωπος, χωρίς όσιο και ιερό, που να πνίγεσαι δεν θα σου πετάξει σωσίβιο αν δεν τον συμφέρει, ή και θα σου κάνει πουστιά για δικό του όφελος ή και για την πλάκα του, και που θα φοβόσουν να του γυρίσεις την πλάτη σε καβγά. Ένα πραγματικά κακό δείγμα ανθρώπου, σύμφωνα με τις περισσότερες γνωστές ηθικές.

Κωλάνθρωπος μ' άλλα λόγια είναι ο τσόγλανος, το κωλοπαίδι που πια μεγάλωσε.

Συνώνυμα: λέρα, παλιάνθρωπος.

Η λέξη χρησιμοποιείται βέβαια πολύ συχνά σε υβρεολόγια, ωστόσο διατηρεί την παραπάνω ειδική σημασία του ανήθικου και κακόβουλου εγωιστή και όχι τόσο την πιο γενική και ουδέτερη μειωτική σημασία, αυτή δηλαδή που θα περίμενε κανείς να έχει κρίνοντας από τη γενικότερη λειτουργία του κωλο- · η τελευταία πάντως διατηρείται στον ασυναίρετο τύπο κωλοάνθρωπος.

Πρόθημα που αντικαθιστά το φιλο- στις λέξεις φιλολογία, φιλοσοφία και τα ομόρριζά τους.

Πρόκειται για λογοπαίγνιο με τον φελλό, που όπως είναι γνωστό σημαίνει στην καθομιλουμένη τον επιφανειακό, αναξιόπιστο, επιπόλαιο και βλάκα άνθρωπο.

Γράφεται (εσφαλμένα) και με ένα λάμδα.

Επιτατικό πρόσφυμα της αργκό. Εμφανίζεται σε λέξεις που καταλήγουν ήδη σε συλλαβή με αρχικό ταυ, την οποία και αναδιπλασιάζει με συμπλήρωμα το ίδιο φωνήεν –ή και αναπολλαπλασιάζει για μεγαλύτερη έμφαση.

Σε κάθε περίπτωση η λέξη που προκύπτει τείνει να είναι προπαροξύτονη ή ακόμη και προ-προπαροξύτονη, ιδιαίτερα στην περίπτωση που η λέξη που επιτείνεται είναι επίθετο ή επίρρημα ήδη σε υπερθετικό βαθμό, πιχί, ωραιότατατα (δες ωστόσο σοτοτό). Συνήθως, τέλος, προφέρεται αργά για ακόμη περισσότερη έμφαση.

Προέρχεται φαίνεται από την επανάληψη του ταυ στον υπερθετικό βαθμό επιθέτων και επιρρημάτων σε -τατος και -τατα, η οποία, παρηχητική καθώς είναι, λειτουργεί αποτελεσματικά ως επιτατικό.

Παράβαλε λέμετε, απολελέ και τρελελέ.

Φιλολογικές ανησυχίες

Το -τ- είναι από τα ελάχιστα, αν όχι το μοναδικό ένθημα που απαντιέται στην αργκό. Απ' την άλλη, δεδομένης και της σπανιότητας των ενθημάτων γενικότερα, μπορεί κανείς να μήν το θεωρήσει ένθημα αλλα πάντοτε επίθημα που αναδιπλασιάζει την τελευταία συλλαβή της λέξης, άποψη που εξηγεί και την εμφάνιση προ-προπαροξύτονων, τότε όμως θα οδηγιόταν αναγκαστικά σε γραφές όπως εννοείταιται (βλέπε πρώτο παράδειγμα). Τί μας λέν οι επαΐοντες;...

Είναι πολλές οι λέξεις και οι εκφράσεις που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι έλληνες σε συνομιλίες, όταν θεωρούν τα λεγόμενα των συζητητών γελοία, εσφαλμένα, βαρετά, ανεπίκαιρα, ή ακόμη εριστικά και προσβλητικά, και τελοσπάντων, άξια γείωσης εδώ και τώρα. Αυτή η γείωση μπορεί να γίνει με δύο βασικούς τρόπους: (α) αντρίκεια και στα ίσια, σε φάση «σόρι κιόλας, αλλα δέν έχω όρεξη ν' ακούω τις παπαριές σου και θα το εκτιμούσα αν το βούλωνες», ή (β) μάγκικα και έμμεσα (σ.ς. τώρα καταλαβαίνω γιατί θα μπορούσε, όπως έχει ειπωθεί, ο Πετρόπουλος να αποκάλεσε την αργκό «γλώσσα των φλώρων»). Εδώ θα πιάσουμε τη δεύτερη κατηγορία, μιά και η πρώτη δέν χρειάζεται ανάλυση, είναι αυτό που είναι.

Τις μάγκικες αυτές ατάκες, που μπορούμε να τις πούμε ακυρωτικές, απαξιωτικές, αποστομωτικές, αφοπλιστικές, καπελωτικές, ξενερωτικές και αλλιώς ίσως, εδωπέρα θα τις λέω για συντομία γειώσεις.

Οι γειώσεις μπορούν να είναι απλές δηλώσεις, εμβόλιμες στη συζήτηση με μορφή σχολίου, ή συνηθέστερα ευθείες απαντήσεις σε ερώτημα που έχει τεθεί –πράγμα φυσιολογικό, μια και σε τέτοιες περιπτώσεις συνήθως βαριέται κανείς να γειώνει τον κάθε πρήχτη, εκτός κι' αν ο άλλος του απευθύνει σαφώς το λόγο. Απώτερος στόχος κάθε γείωσης είναι η άμεση λήξη της συζήτησης ή απλά η γελοιοποίηση του συζητητή, ενώ πολλές φορές μπορεί να λέγεται και πειραχτικά, για αστείο.

Στοιχειώδης γραμματική ανάλυση

Μία γείωση αναιρεί τα συμφραζόμενα αυτού που έχει ειπωθεί με τρόπο που να το αφήνει μετέωρο και έτσι να το απαξιώνει, να το γελοιοποιεί και τελικά να το ακυρώνει, και αυτό μπορεί να γίνει τουλάχιστον σε δύο επίπεδα, το συντακτικό και το σημασιολογικό.

Στο πρώτο, το συντακτικό, και μάλλον το πιο συνηθισμένο, η ατάκα μπορεί να είναι παρήχηση των προλεγόμενων ή και να ομοιοκαταληκτεί:

Τα συντακτικά αυτά λογοπαίγνια μπορούν να είναι πολύ αποτελεσματικές γειώσεις, μια και η σημασία που δευτερεύοντα προκύπτει είναι συνήθως χτυπητά διαφορετική από τη σημασία των προλεγόμενων.

Άλλο πολύ συχνό είδος συντακτικής γείωσης είναι μία ερώτηση να απαντιέται πάλι με ερώτηση:

Από την άλλη, σε σημασιολογικό επίπεδο, η ατάκα ερμηνεύει τα προλεγόμενα σε διαφορετικά συμφραζόμενα από τα αρχικά, πιχί, από μεταφορά στην κυριολεξία ή αντίστροφα:

Η επανερμηνεία μπορεί να γίνει και σε εντελώς ασυνάρτητα συμφραζόμενα (πολύ χρήσιμος εδώ ο τιραμισουρεαλισμός), και χωρίς αυτό να είναι αποτέλεσμα συντακτικού λογοπαίγνιου:

Ακόμη, ατάκες που διαβρώνουν καί το συντακτικό καί το σημασιολογικό επίπεδο της κουβέντας, και μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν γειωτικά, είναι οι λετριστικές:

Παγιωμένες γειώσεις

Οι γειώσεις είναι φαινόμενο γενικό στον καθημερινό λόγο και ειδικά στην αργκό, το οποίο παίρνει διαφορετικές μορφές ανάλογα με την περίσταση κάθε φορά. Πολλές απ' αυτές πάντως έχουν παγιωθεί και ακούγονται αρκετά συχνά ώστε η καταγραφή τους να 'χει νόημα –κάποιες τέτοιες ακολουθούν στα παραδείγματα (που με τη βοήθεια του κοινού, μπορούν να συμπληρώνονται με τον καιρό):

• — Ακούω τα πάντα. — Μήπως ακούς και τα κοάλα;
• Αλ σικιμέ βουρ ντουβαρά. (παλαιάς κοπής σχόλιο-πασπαρτού)
• — Αργότερα... — Αργότερα, αργότερα, ήρθαν και δυο κότερα.
• Αυτά μας τά 'πανε πολλοί, μας τά 'πε κι ένας Γάλλος, κι' αν δεν γαμήθηκες μικρός, θα γαμηθείς μεγάλος. (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Γειά σας. — Της γιαγιάς σας.
• — Γιατί; — Για να ρωτάς εσύ.
• — Γιατί; — Γιατ' η γάτα εχι' έν' αφτί. (παιδική γείωση)
• — Γιατί; — Γιατί έτσι.
• — Γιατί; — Γιατι κλάνει το γατί.
• Γουρδώνω το περπούτσι παράμοιρα.
• — Έ; — Εθνικός!
• — Έ; — Έξινος!
• — Έ; — Έξ και ξερός!
• — Έ; — «Ορίστε» λένε!
• Έκλασες; (γείωση-πασπαρτού)
• Ελά! (απειλή-πασπαρτού)
• — Eν πάση περιπτώσει– — Έχω μια πούτσα τόση.
• Ενδιαφέρον... (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Ευχαριστώ. — Το θεό (που σ' έκανε άνθρωπο και όχι γουρούνι).
• — Έχεις ... ; — Πά' να δω αν έχει μείνει τίποτ' από χτες στο ψυγείο.
• — Θα... — Από «θα» αρχίζει και η θάλασσα.
• — Θείε; / Θεία; — Θειάφι!
• Καλά, τραγούδα. (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Καλά. — Καλάθια (και κούπες).
• — Καλά. — Καλάμια και παλούκια.
• Καλιμπιστήρι! (απάντηση-πασπαρτού)
• — Κατάλαβες; — Εγώ κατάλαβα· εσύ κατάλαβες;
• Κι' εγώ σ' αγαπάω. (απάντηση-πασπαρτού σε υβρεολόγιο και κάθε επιθετικό χαρακτηρισμό)
• Κλείσε, θα σε πάρω εγώ.
• — Κυρία; / Κύριε; — Κεριά και λιβάνια.
• Μπλέ. (απάντηση-πασπαρτού)
• — Μ' αγαπάς; — Σε γαμώ.
• — Μα– — Μαμούνια.
• — Mάλιστα. — Μαλλιά (και κουβάρια)!
• — Mάλιστα. — Πιάσ' τα μας και γυάλισ'τα!
• — Μαμά; — Μαμούνια.
• Μιά φορά εσένα σε γαμάει όμως.
• — Με πονάει το κεφάλι / το πόδι / η κοιλιά / ... — Ε πόνα το κι εσύ. (κομμέ και ραμμέ για κακούληδες γονείς)
• Μίλα μου πρόστυχα. (γείωση σε βρισίδι)
• — Μιλάς σοβαρά; — Ναι. — Άντε καλά, γιατί δεν σηκώνω αστεία...
• — Μου φαίνεται ότι... — Αν σου φαίνεται, κρύφ' το.
• — Μπά; — Μπάκα και κασίδα.
• — Μπαμπά; — Μπαμπάκια.
• — Μπάρμπα; — Μπαρμπαριά και Τούνεζι!
• Να μαζευτούμε να πάτε.
• — Να ολοκληρώσω; — Ναί, αλλα όχι πάνω μας.
• Ναί ναί ναί ναί... (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Ναί. — Νέκρα (και κασίδα).
• — Ναί. — Νενέκια.
• — Νομίζω... — Τα νομίσματα στην τράπεζα.
• — Ξέρω. — Ξεράδια μαζεύεις.
• — Ξές ποια είν' η μαλακία; — Εκείνο το άσπρο που κολλάει.
• — Ορίστε; — Κατουρήστε.
• — Ορίστε; — Όρθιος είναι, καθίστε.
• Ότι νά 'ναι ασυναρτησίες.
• Ό,τι πείς. (σχόλιο- και απάντηση-πασπαρτού)
• — Όχι. — Οχιά (διμούτσουνη).
• — Όχι. — Οχιά κι' απόχη.
• — Πεινάω... — Πήδα.
• Πίνε πολύ νερό, μη κάψεις κάν' αρχίδι (γείωση προς ψωλοπερήφανους)
• — Ποιά Ελένη; — Η πούτσα μου η καυλωμένη.
• — Ποιός; — Αυτός! Ένα-μηδέν.
• — Ποιός; — Ο παπιός. (παιδική γείωση)
• — Ποιός; — Ο φούφουτος.
• — Πού; — Εκεί που κλάν' η αλεπού.
• — Πού; — Στο Πούρβιτς.
• — Πού; — Τσά.
• — Πού είναι ο...; —Στο Ταμτούμ γι' αλεπουτόμαρα.
• — Πού είναι ο...; — Τον πήρανε φαντάρο.
• Ρούφα κι' έρχεται. (σχόλιο-πασπαρτού σε έκκληση)
• — Σκατά. — Φατά.
• Στ' αρχίδια μας. (σχόλιο-πασπαρτού)
• Στ' αρχίδια σου.
• Στη Γερμανία βρέχει.
• Τί να λέει... (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Τί; — Τί και τίκφινικ.
• — Τί; — Τυρί (και ψωμί)! (παιδική γείωση)
• — Τί γίνεται; — Βράζει και χύνεται. (παιδική γείωση)
• — Τί γυρεύεις εδώ; — Με κάλεσε η μάνα σου.
• — Τί είναι αυτό; — Μανιτάρι μαγικό. (παιδική γείωση)
• — Τί είπες; — Πίπες.
• — Τί είπες; — Τρύπες. (παιδική γείωση)
• — Τί θα φάμε; — Αρχιδοσακούλες γεμιστές.
• — Τί θα φάμε; — Σκατά με φράουλες (αντιγείωση: «Πάλι φράουλες;», ακούγεται και με «βούτυρο» ή «ρύζι»)
• — Τί θα φάμε; — Ξύλο.
• — Τί κάνεις; — Βγάζω τους γκαβούς για χέσιμο.
• — Τί κάνεις; — Γαμάω περίεργους.
• — Τί κάνεις; — Εδώ.
• — Τί κάνεις; — Τον βγάζω και τον πιάνεις.
• — Τί να φορέσω; — Το βρακί σου ανάποδα.
• — Τί να φορέσω; — Tο πετσί σου ανάποδα.
• — Τί ώρα είναι; — Έ, δε θά 'ναι;
• — Τί ώρα είναι; — Η ώρα που γαμάν οι γύφτοι.
• — Τί ώρα είναι; — Η ώρα που γαμάν περίεργους.
• — Τί ώρα είναι; — Η ώρα που γαμούν οι σκύλοι.
• — Τί ώρα είναι; — Πετσί και κόκαλο, παρά μία φλέβα.
• — Τί ώρα είναι; — Ώρα να πάρεις ρολόι.
• Το «σάν» τί το θέλεις; (ερώτηση-πασπαρτού σε παραλληλισμούς)
• Τσίμπα 'ν' αρχίδι. (απάντηση-πασπαρτού, συνήθως σε έκκληση)
• — Υποθέτω... — Τα υπόθετα στον κώλο σου.
• — Χαίρετε! — Ποιός χαίρεται;...

Στην καθομιλουμένη και ειδικότερα στη μαθηματική, τρύπα σε μία απόδειξη είναι κάθε λάθρα αναπόδεικτος ισχυρισμός, δηλαδή μία συνεπαγωγή που σε προσεκτική εξέταση δεν φαίνεται να εξηγείται με ικανοποιητική σαφήνεια και πληρότητα, άρα δεν πείθει εντελώς και εγείρει αμφιβολίες γύρω από το έγκυρό της. Όταν μία απόδειξη έχει τρύπες λέμε επίσης ότι η απόδειξη μπάζει.

Χωρίς καμιά υπερβολή, μπορεί κανείς να πει ότι οι τρύπες είναι το αντικείμενο της καθημερινής δουλειάς του μαθηματικού. Καταρχήν, κάθε επίδοξο θεώρημα –δηλαδή κάθε ισχυρισμός για απόδειξη– είναι το ίδιο μια μεγάλη τρύπα. Ύστερα, η περιβόητη διαδικασία της απόδειξης συνίσταται στο σταδιακό βούλωμα της μεγάλης τρύπας με απώτερο στόχο είτε να στεγανοποιηθεί το όλο πράμα, είτε οι τρυπούλες που θα παραμείνουν κόντρα σε κάθε ανθρώπινη προσπάθεια να είναι τόσο μικρές που δεν θα τις διακρίνει ούτε ο πιο εξονυχιστικά λεπτολόγος ρεφερής.

Γιά πάμε λοιπόν όλοι μαζί: Τι σκατά τελικά κάνει ένας ερευνητής μαθηματικός μέρα μπαίνει μέρα βγαίνει; Τη βουλώνει την τρύπα...

Το διδακτορικό. Συχνό σφάλμα της καθομιλουμένης (καί της καταγραμμένης, βλέπε παράδειγμα 1) που έχει ωστόσο παγιωθεί ως δείγμα καθαρού μπαμπαδίστικου χούμορ. Το αστείο βρίσκεται είτε απλά στο λογοπαίγνιο καθαυτό ή και στην παρομοίωση της εκπόνησης μιας διδακτορικής διατριβής με καταναγκαστικές εργασίες σε ολοκληρωτικά καθεστώτα –σε κάθε περίπτωση, δεν το βρίσκουμε καθόλου αστείο, αλλά τέλος πάντων...

Το διδακτορικό προέρχεται από το διδάκτορας, που όπως μας πληροφορεί ο τέως πλάστηκε το δέκατο ένατο αιώνα με βάση το διδάσκω για να αποδώσει το γερμανικό Doktor (< λατ. doctor < doceo), ενώ το δικτάτορας προέρχεται απευθείας από το λατινικό dictator (< dicto).

Κάθε παιχνίδι στο οποίο οι (πάνω από δύο) παίκτες παίζουν όλοι εναντίον όλων. Προκειμένου συγκεκριμένα για παιχνίδια που τυπικά παίζονται ανάμεσα σε δύο μόνο ομάδες ή παίκτες, ο μαχαιροβγάλτης ή κοψολαίμι είναι μία παραλλαγή που μπορεί να αφορά και δύο και τρεις ή και παραπάνω ομάδες ή παίκτες –και έτσι να αποτελεί ιδανική λύση για συναθροίσεις ατόμων περιττού πλήθους.

Παραδείγματα μαχαιροβγάλτη είναι στα βελάκια το γνωστό κρίκετ (δείτε εδώ) και στο μπριτζ το ραμί (δείτε επίσης και εδώ).

Συγκεκριμένα στο μπιλιάρδο, το κοψολαίμι για τρία άτομα παίζεται ως εξής: οι μπάλες διακρίνονται όχι πλέον σε δύο ομάδες (μονόχρωμες και δίχρωμες), αλλά σε τρεις, τις κάτω ή μικρές (μπάλες 1 ώς 5), τις μεσαίες (μπάλες 6 ώς 10, μαζί και η μαύρη δηλαδή) και τις πάνω ή μεγάλες (11 ώς 15)· οι μπάλες στήνονται στο τρίγωνο αυθαίρετα· ο πρώτος που βάζει μπάλα διαλέγει μία από τις τρεις ομάδες και ο δεύτερος μία από τις δύο που απομένουν, ενώ ο τρίτος αυτόματα έχει την τελευταία· κάθε παίκτης αποσκοπεί στο να βάζει μπάλες των άλλων παικτών ώστε να μείνει ο μόνος που θα 'χει μπάλες στο τραπέζι· το παιχνίδι δεν είναι δηλωτό και συγκεκριμένα ένας παίκτης χάνει τη σειρά του μόνον αν (α) δεν βάλει μπάλα (αν βάλει από τύχη ή κι' αν βάλει δικιά του ακόμα, συνεχίζει), (β) βάλει την άσπρη (η οποία ξαναμπαίνει στο τραπέζι απ' τον επόμενο αυθαίρετα), ή (γ) δεν έχει δική του μπάλα στο τραπέζι (οπότε και έχει χάσει).

Η εμπειρία δείχνει ότι οι μαχαιροβγάλτες είναι παιχνίδια για δεμένες παρέες, μια και η ένταση του ανταγωνισμού, σε σύγκριση με το τι συμβαίνει στην εκάστοτε τυπική βαριάντα του παιχνιδιού, είναι συχνά τόσες φορές πολλαπλάσια όσοι και οι αντίπαλοι.

Οι λέξεις αποδίδουν το αγγλικό cutthroat. Εκτός από το μεταφραστικό προηγούμενο του μαχαιροβγάλτη, προτείνεται και η μπρουτάλ λεξιπλασία κοψολαίμι, ως πιο ταιριαστή στα στυγνά ένστικτα που ξυπνάει το παιχνίδι (τσεκάρετε και τις αργκό σημασίες του cutthroat στο Ούρμπαν ντίξιονάρι).

Συνώνυμο: όλοι εναντίον όλων.

Ο τσακωμός μεταξύ γυναικών, ο γυναικοκαβγάς, που χαρακτηρίζεται συνήθως από έντονο μαλλιορουχοτράβηγμα και τσαντιές, καθώς και νυχιές, χαστούκια και τσιρίδες, που φέρνουν σε πραγματικό καβγά μεταξύ γατιών, ενώ πάντως το υβρεολόγιο που τον συνοδεύει δεν έχει όρια. Σε αντιδιαστολή προς τον αντρίκειο ρε παιδί μου καβγά, ένας γατοκαβγάς, στ' αρχικά του στάδια τουλάχιστον, δεν περιλαμβάνει γροθιές ή έντονη σωματική πάλη, δεν έχουμε όπως λέμε πιάσιμο στα χέρια.

Γενικότερα μπορεί να λεχθεί για καβγά που φέρνει σε γυναικοκαβγά, για θηλυπρεπή καβγά –όπως θα περίμενε ας πούμε ο ελληναράς άντρουλας να 'ναι ο τυπικός καβγάς μεταξύ δύο γκέηδων.

Πρόκειται φαίνεται για μεταφορά του αγγλικού catfight, που σύμφωνα με την αγγλική Γουικιπίντια αναφέρεται σε γυναικοκαβγάδες ήδη από το 1854, ενώ το καβγάς (που πολλοί γράφουν και καυγάς) προέρχεται απευθείας απ' το τούρκικο kavga.

Συνώνυμα: μαλλιοτράβηγμα, μαδομούνι.

Το ελληνικό άλφα, το γράμμα α σε αντιδιαστολή προς το λατινικό a, όπως μας μαθαίνουν οι δασκάλες μας να το γράφουμε στο δημοτικό. Ακούγεται σε συμφραζόμενα τυπογραφίας, γραφολογίας και μαθηματικών.

Να σχολιάσω ως παθός την τελευταία περίπτωση, που είναι και αξιόλογη. Στη διδασκαλία των μαθηματικών στην ελλάδα, ξεκινώντας ήδη από τη μέση εκπαίδευση –όπου τα περισσότερα γράμματα που χρησιμοποιούνται για σύμβολα είναι όντως ελληνικά– αλλά και συνεχίζοντας μέσα στο πανεπιστήμιο –όπου η κατάσταση αλλάζει ριζικά–, η πρακτική θέλει τα λατινικά γράμματα να εξελληνίζονται, δηλαδή να διαβάζονται σαν να επρόκειτο για τα αντίστοιχα ελληνικά. Έτσι, η εξίσωση y=ax+b διαβάζεται συνήθως «ψ=αχ+β», δηλαδή «ψι ίσον άλφα χι συν βήτα» και όχι ας πούμε «γουάι ίσον έι εξ συν μπι» ή «ιγκρέκ ίσον α ιξ συν μπε» ή «ούπσιλον ίσον α εξ συν μπε» και λοιπά –μάλιστα, το να τα διαβάσεις ξενικά είναι συχνά ό,τι πρέπει λόγος για καζούρα.

Η παράδοση αυτή λειτουργεί ικανοποιητικά μέχρι ένα σημείο, αλλά με το που ο φοιτητής θα παραμυθιαστεί αρκετά από τα μαθηματικά ώστε να πιστέψει ότι είναι τελικά και γαμώ τις ιδέες να κυνηγήσει μεταπτυχιακά, αρχίζει να παρουσιάζει προβλήματα. Γιατί αργά ή γρήγορα θα κληθεί να καταλάβει ας πούμε την εξίσωση β=aα+b. Και άντε καλά να την διαβάσει τυπωμένη· άμα την διαβάσει γραμμένη στον πίνακα;...

Από τα ψιλά γράμματα των μαθηματικών σπουδών αυτή η εξοικείωση με διαφορές του τύπου άλφα-α (a-α), χι-εξ (χ-x), ψι-γουάι (ψ-y), ύψιλον-βε (υ-v) και τέτοια. Παίρνει θα 'λεγα τουλάχιστον κάνα χρόνο ώσπου να πειστεί κανείς (ειδικά αν είναι κοριτσάκι...) ότι τουλάχιστον όταν γράφει μαθηματικά, θα πρέπει να παρατήσει τις γαμάτες του, ψαρωτικές καλλιγραφικές ιδιοτροπίες και να μάθει απ' την αρχή να γράφει το ελληνικό αλφάβητο ελληνικά και το λατινικό λατινικά –κάτι που ισχύει βέβαια και για τους αλλοδαπούς και την πολύ συνηθισμένη πρακτική τους να γράφουνε κυρτά. Φίλη μου ελληνίδα, διδάσκοντας πιθανότητες σε γερμανάκια, έφαγε βρίσιμο από τους φοιτητές γιατί έγραφε το πι χωρίς τα τσουνάκια: «Συγνώμη κυρία, τι σύμβολο είν' αυτό εκεί;» «Ποιο;...» «Να, εκείνο εκειπέρα». «...Ε, ελληνικό πι». «Μα δέν είναι έτσι το ελληνικό το πι!»(!...) Φανταστείτε να τους το 'γραφε και ϖ τι θα γινόταν...

Γιατί στα μαθηματικά, επιβάλλεται να είναι κανείς σαφής. Βέβαια.

Η λέξη σαβούρα έχει στην αργκό δύο κυρίως σημασίες: «άσχημη γκόμενα» και «πτώση φαρδύπλατη στο έδαφος», πεζή ή από δίκυκλο. Σε τυπικά ελληνικά σημαίνει «έρμα» (πλοίου), «σκουπίδια, σωρός από αχρείαστα καλαμπαλίκια» και «ευτελούς αξίας και ποιότητας».

Η τρίτη αυτή σημασία, της «ευτέλειας» (απ' όπου και η σαβουρογκόμενα άλλωστε), είναι ίσως η πιο συνηθισμένη, και σίγουρα η πιο ενδιαφέρουσα συγκεκριμένα για την αργκό. Καταρχήν, η ευτέλεια μπορεί είναι οικονομικής, κοινωνικοπολιτικής ή πολιτιστικής φύσης, συνεπώς η σαβούρα περιγράφει πράγματα της κοινωνίας που συγγενεύουν με την ασχήμια, το περιθώριο, την αρρώστια, τη βρομιά, και έτσι τροφοδοτούν και στηρίζουν διάφορες μορφές υποκουλτούρας –πάνω κάτω δηλαδή, αυτό που οι αμερικάνοι αποκαλούν τρας (trash, δείτε και την τρασιά του Βράστα).

Το ακόμη πιο όμορφο μ' αυτήν –και το θέμα του παρόντος λήμματος– είναι ότι στην καθομιλουμένη, και ειδικά στην αργκό, συνδυάζεται πάρα πολύ εύκολα με ουσιαστικά και ρήματα ως πρώτο συνθετικό: σαβουρ- + -ο- (ενωτικό) + όνομα ή ρήμα. Η σύνθετη λέξη που σχηματίζεται διατηρεί τη βασική σημασία του δεύτερου συνθετικού, περιορισμένη όμως αποκλειστικά στο βαθμό που αυτή αναφέρεται σε «ευτελή αξία ή ποιότητα»: σαβουρογάμης, αυτός που γαμεί μεν, ευτελείς γκόμενες δε, σαβουροψήφης, αυτός που ψηφίζει μεν, ανάξιους πολιτικούς δε, και ούτω καθεξής.

«Η μεγάλη συνδυαστική ευχέρεια της λέξης σαβούρα στα ζώντα ελληνικά –κοινωνικές και πολιτισμικές προεκτάσεις», προσφέρεται ως θέμα διδακτορικής διατριβής διατμηματικού προγράμματος που συνδιοργανώνουν κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα της αλλοδαπής –θα τηρηθεί αυστηρή σειρά προτεραιότητας.

Ετυμολογικά

Η λέξη με τις τυπικές σημασίες της προέρχεται από το λατινικό saburra (ήδη ναυτικός όρος για το έρμα). Με τη σημασία της πτώσης, προέρχεται φαίνεται από τη σαβούρντα και το σαβουρντίζω, τα οποία ο Τριανταφυλλίδης ετυμολογεί από το τούρκικο savurd(i), τρίτο ενικό αόριστου του ρήματος savurmak (ο τέως, βήτα έκδοση, δεν το λημματογραφεί καν).