Definitions by HODJAS (328)
Showing 261-270 from 328

Παλιοκαιρίσια τουρκομερίτικη έκφραση (ακόμα εν ισχύ), που σημαίνει αδήριτη επιθυμία για πρόσωπο, πράγμα ή κατάσταση και εκφράζει παράπονο-απωθημένο, περί μη εισέτι απόκτησής του.

Χρησιμοποιείται είτε κυριολεκτικά (= επιθυμώ διακαώς) είτε ειρωνικά (π.χ. «από σεβντά το’ χω να σε δω μια φορά να διαβάζεις τα μαθήματά σου», δηλ. «και τί στον κόσμο» / «και θα κάνω Χριστούγεννα» κλπ).

Στην ταινία «Έλα στο θείο» (1950), ο Νίκος Σταυρίδης έχοντας χώσει κρυφίως ένα μασούρι με χαρτονομίσματα στο σακάκι του Νίκου Βασταρδή εν αγνοία του, προσπαθεί με κάθε τρόπο να τον κάνει να το βγάλει (π.χ. τον προκαλεί σε καυγά, του λέει ότι έχει ζέστη και στο τέλος τον παρακαλεί να το φορέσει κι αυτός για λίγο επειδή δήθεν «το’ χει από σεβντά»).

Εκ του τούρκικου sevda = αγάπη / πάθος (ρήμα sevmek).

Παρόμοια: Καημό το’ χω, με τρώει το σαράκι, νταλκάς, το’ χω (από) μεράκι / ντέρτι, μ’ αυτό το μαράζι θα πάω (βλ. ωραιότατο ρεμπέτικο «Το δικό σου το μαράζι θα με φάει») κ.α.

Σήμερα σημαίνει υποτιμητικά, τον βουτυρομπεμπέ κουραδόμαγκα.

Παρ’ όλα αυτά, η λέξη έχει υποστεί σημασιολογική φθορά λόγω παρετυμολόγησης, αφού αρχικώς είχε τη σημασία εξαιρετικά βίαιου τραμπούκου, που ανήκε σε μια δράκα μαγκουροφόρων του Κωλέττη (!)

Είναι κουφάλα η γλώσσα μας (που λέει κι ο Μπαμπινιώτης) κι οι κακοτοπιές πολλές...

Πράγματι, ο Στέφανος Κουμανούδης δίνει την εξής διευκρίνιση για τη λέξη:

[i]«Μοσχομάγκα (η) / μοσχομάγκας (ο) / μοσχομαγκίτης / μοσχομαγκιτικός / μοσχομαγκιτισμός:

Προσωνυμίαι ταύτα των εν Ελλάδι τη νεωτέρα πολιτικώς Γαλλοφρονούντων, δοθείσαι αυτοίς ως εκ τινος μάγκα (αρσ.) δηλ. αρχηγού μάγκα (θηλ.) συγκειμένης εκ 10 συμμοριτών, όστις εκαλείτο Μόσχος τω ιδίω ονόματι και ήτο φανατικός οπαδός του Ιω. Κωλέττη. Ίδε και Επ. Κ. Κυριακίδου Ιστορίαν του συγχρόνου Ελληνισμού τόμ. α΄. σελ. 188».

(Στέφανος Κουμανούδης, Συναγωγή νέων λέξεων υπό των λογίων πλασθεισών από της Αλώσεως μέχρι των καθ’ ημάς χρόνων. Προλεγόμενα Κ. Θ. Δημαράς, Αθήνα, Ερμής, 1998 [α΄ έκδ. 1900], σ. 673).[/i]

Δηλαδή, καμία σχέση με αρώματα ή μεγαλοαστικές καταβολές (π.χ. μοσχομυρίζω / μόσχος και κανέλα / μοσχαναθρεμμένος κλπ).

Αναφορά σε ανούσιες κινηματογραφικές ταινίες που, στερούμενες παντελώς περιεχομένου (πλοκής, σεναρίου, κάστ κλπ), πετάνε μέσα κι ένα ζωηρό φλερτ μπας κι ανάψουνε τα αίματα, «ρίχνοντας άδειες-να πιάσουν γεμάτες».

Ο Αργεντίνος Joaquin Lavando (ο γνωστός Quino) δια στόματος Μαφάλντα, έχει διατυπώσει σχετικά τον διάλογο με τον πατέρα της, που την ρώτησε τί βλέπει στην τηλεόραση κι αυτή απήντησε ότι έβλεπε έναν αγώνα. Όταν ο πατέρας της παρατήρησε ότι έβλεπε ταινία, η τελευταία επέμεινε, επεξηγώντας ότι παρακολουθούσε «τον αγώνα του σεναριογράφου να ξεφύγει από τα δίχτυα της ευφυΐας»...

Λόγω της απουσίας προορισμού και υπόθεσης, προ της (σοφτ εννοείται) ερωτικής συνεύρεσης, θυμίζουν τη λακωνικότητα των διαλόγων σε τσόντα π.χ.

(Το κουδούνι):
Ντλίνγκ-ντλόνγκ!
(Ο ψαράς):
- Έφερα κάτι ψάρια...
(Η τυχαίως ημίγυμνη κυρία):
- Μα δεν παραγγείλαμε ψάρια!
(Ο ψαράς):
- Θα-σε-γα-μή-σω!

(Και η συνέχεια επί της οθόνης)...

Για να μην πλατειάζουμε όμως με παραδείγματα, είναι απ’ αυτές που έχουν ένδειξη «Μη δείτε» στους ένθετους οδηγούς τηλεόρασης των κυριακάτικων εφημερίδων.

Acknowledgments: Από έμμεση ασίστ του electron στο Δ.Π.

Εκτός των γνωστών ερμηνειών, η λέξη έχει τις επιπλέον χρήσεις:

1. Τεμάχιο δόσης ηρωίνης, λόγω περιτυλίγματος (βλ. «πίνω ένα χαρτί») αν και σήμερα συνήθως το «τζί» (=gram.) πουλιέται σε ασημόχαρτο, αλλά και αυτούσιο ποτισμένο χαρτί σε ψυχωσιομιμητικά φάρμακα (βλ. «έφαγα ένα χαρτί»=LSD, goof balls, βενζοδιαζεπίνες κλπ).

2. Επίσημο έγγραφο (βλ. γραφειοκρατική απειλητική έκφραση «θα σε τυλίξω σε μια κόλλα χαρτί», δηλ. θα σε εμπλέξω στα γρανάζια της δημόσιας διοίκησης-δικαιοσύνης κι άντε μετά να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας, «έχω χαρτιά με βουλοκέρια», δηλ. είμαι νόμιμος τιτλούχος, «κάνε τα χαρτιά σου», δηλ. κάνε επίσημα μια αίτηση, καθώς και την εύστοχη κρητική παροιμία «τα ζώα τα δένουν με σχοινιά-τους ανθρώπους με χαρτιά» που δηλώνει την δεσμευτικότητα των νομικών εγγράφων).

3. Τραπουλόχαρτο και μετωνυμικώς η χαρτοπαιξία. Προ αιώνος, η τράπουλα (ιταλ. Trappola = παγίδα, σήμερα carte da gioco / ναπολιτάνικα: piacentine) λέγονταν «χαρτάκια». Βλ. έκφραση «έχω καλό χαρτί», «δώσ' μου χαρτί», «θα παίξω το τελευταίο μου χαρτί» (δηλ. τελική κι αποφασιστική ενέργεια για την έκβαση ενός αγώνα) κ.α.

4. Κωλόχαρτο. Συγκεκριμένα, όταν κάποιος παράτολμος (όχι τολμηρός) καθ’ έξιν κλανιάρης το παραξηλώσει, οι παριστάμενοι φωνάζουν: «Χαρτί! Δώστε του χαρτί!» (δηλαδή θα χεστείς!) Ανάλογη σημασία, έχει και η ιαχή αγανακτήσεως «σκίσου πούστη!» (= ξεκωλιάστηκες πια)...

Μαύρη πρόβλεψη, που προέρχεται από το γνωστό «θα πεις το ψωμί ψωμάκι», δηλαδή θα πεινάσεις. Αντίστοιχη έκφραση, «θα δεις το μουνί με το κυάλι» ή «με το μακαρόνι το νούμερο 6» (δηλ. μετά κόπου και από απόσταση).

Ομοίως, η έκφραση αναφέρεται σε επικείμενη πείνα (σεξουαλική) του δέκτου, της οποίας η διάρκεια παραμένει ακαθόριστη και οφείλεται σωρευτικώς ή διαζευκτικώς είτε σε εγκατάλειψή του από τη γκόμενα (ή το αντίστροφο) είτε σε ακαταδεξία του να πάρει κάνα μπάζο, να ξεχαρμανιάσει. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μπορεί να οφείλεται και σε γεγονότα εξωτερικά της θελήσεώς του ή του γυναικείου φύλου (π.χ. μάντρωμα σε φυλακή, γκαζάδικο, βασική εκπαίδευση κλπ).

Οπότε καλείται ο προς ών η έκφραση, να κάνει τα κουμάντα του (δηλ. ταχεία εξεύρεσις συντρόφου, ειδάλλως μια είναι η εναλλακτική-βλ. τραγουδάκι Λ. Κηλαηδόνη):

[i]«Υπάρχει και κάτι, που δίχως δραχμή
Μπορεί και σε φτιάχνει την ίδια στιγμή
Υπάρχει και κάτι που ήταν ήδη γνωστό
Προτού το τρομπόνι το πούνε πνευστό
Μην πεις ότι δεν ξέρεις για ποιο σου μιλώ
Και σ' όλους να ξέρεις, κάνει καλό!»[/i]

Εξ άλλου, το Υπουργείον Υγείας συνιστά και επισήμως σε ενημερωτικά φυλλάδια προς αποφυγήν της εξαπλώσεως σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων –μεταξύ άλλων– την «αποχήν» (με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό).

Εκτός πια κι αν τη γυρίσει τη φυλλάδα, (οπότε πάμε σε άλλο κεφάλαιο)...

Σχετικά με το αναγκαίο δίπολο ψωμί-μουνί, έχουν χυθεί ποταμοί μελάνης. Στο πρώτο χρωστάμε το ζην, στο δεύτερο το ευ ζην (κι ας λέει άλλα ο Κοτζάμ-Αλέκος).
Αρκεί να σημειωθεί οτι ο Διογένης ο Κυνικός μαλακιζόμενος δημοσία στην Αγορά υπό τα όμματα (και τα σκώμματα) των συμπολιτών του, έριξε ατάκα που έσβησε με μια διπλοκαμπανιά το Μαρξ και το Φρόυντ πριν ακόμα γεννηθούν: «Μακάρι να μπορούσαμε να τρίβαμε και την κοιλιά μας έτσι και να ψευτοχορταίναμε»...

Άλλωστε ο σοφός ιταλικός λαός δεν ξεχωρίζει τις δυο (βασικότατες) ανάγκες, θυμοσοφώντας με καημό: Si lavora-si fatica, per la panza e per la fica (=πρέπει να το πολεμήσεις, για να φας και να γαμήσεις)! Λένε επίσης για το κέντρο της δημιουργίας: Cinque minuti per uscirci – una vita intera per rientrarci (=πέντε λεπτά να βγεις – μια ολόκληρη ζωή να παλεύεις να ξαναμπείς)...

Αντίδοτο, εκ μέρους του εκ πεποιθήσεως ή εκ περιστάσεως σολοντάπη (=μαλακία στα βαθιά ελληνικά), η χιουμοριστική φράση: «Εγώ την γυναίκα των ονείρων μου, την έχω στο χέρι». Αν σκαμπάζει κι από οικονομικούς όρους, ο συμπαθής μαλάκας μας, σε περίπτωση σεμνής υποδείξεως από φίλο του να κάνει τα στραβά μάτια και να πηδήξει κάνα ευκολάκι να ξεθολώσει, μπορεί να ισχυρισθεί ευθαρσώς, ως άλλος Βαρβαρέσσος: «Δεδομένης της κρίσεως, από την υποτίμησιν (των κριτηρίων) προτιμώ τον εσωτερικόν δανεισμόν!» που συνοδεύεται από ταυτόχρονη σχετική χειρονομία ανεβοκατεβάσματος της κλειστής γροθιάς του.

Βέβαια, υφίσταται και αντεπιχείρημα, αφού κάτι λέει ο John Meynard Keynes περί «σκληρού νομίσματος», «διολισθήσεως» και άλλα τέτοια, αλλά άμα ο άλλος δεν ακούει...

Εις την ανεκτικήν κοινωνία μας, υπάρχει χώρος και για τον ιδεολήπτη μαλάκα, αφού κι ο «όλα τα σφάζω» (αγγλ. fuck anything with a pulse), μπορεί να καταστεί καταγέλαστος λόγω των επιλογών του.

Παρ' όλα αυτά, οι Εγκλέζοι λεν «once a malakas always a malakas», το οποίο μονιμοποιείται κατ' επετηρίδα σε «a malakas at 40 is a malakas for ever»!

Μπαμπαδισμός, που σε λίγο θα γιορτάσει τα πρώτα -άντα του, δηλαδή από την εποχή που αρχίνησε ο χαβάς «Είσαι στην Ευρώπη-Μάθε για την Ευρώπη».

Βέβαια με μαθηματική ακρίβεια, η συνάρτηση Ελλάδα = Ευρώπη ÷ 27 (όπου η μεταβλητή Ελλάδα = Ψωροκώσταινα με λαμδαπόσπαση), θα παραμείνει ασύμπτωτη ως ολοκλήρωμα κι ας με διορθώσει ο Βίκαρ ή ο Γιανναράς.

Η προσφιλής έκφραση του καραμανλούς ηγήτορος «ανήκομεν εις την Δύσιν» (εφ' όσον θέλει να χρησιμοποιεί καθαρεύουσα), φανερώνει κίνηση προς και όχι στάση εις τόπον, αλλιώς θα χρησιμοποιούσε δοτική, εκτός πια κι αν δεν τα πολυκαταλάβαινε τα ρομέηκα.

Σε κάθε περίπτωση, αν το ζήτημα είναι προορισμού και όχι προελεύσεως, υπ' αυτήν την έννοια ΚΑΙ οι Τούρκοι είναι Ευρωπαίοι.

Η έκφραση απηχεί ντροπιαστικο-περήφανη (όπως χαρμολύπη/κλαυσίγελως/παυσίλυπον και άλλα τέτοια) αντίληψη των νεοελλήνων, σύμφωνα με την οποίαν η Ελλάς, μετά την προσχώρηση στην Κοινή Αγορά, θα καταντήσει θέρετρο για τους ματσωμένους Ευρωπαίους, που θα γλεντοκοπάνε και οι ιθαγενείς, μη δυνάμενοι να τους ανταγωνισθούν εμπορικά, θα αναγκασθούν να περιορίζονται στο ρόλο του σερβιτόρου-υπηρέτη.

Τελευταία φαίνεται μάλιστα, ότι αποτύχαμε να ερμηνεύσουμε έστω κι αυτό το ρολάκι με επιτυχία και αξιοπρέπεια (υπάρχει διαβάθμιση από σερβιτόρος στο GB σε λιγδογκάρσονο «ό,τι βλέπετε» στην Πλάκα), αφού οι Ούννοι προτίμησαν εσχάτως τις τουρκικές ακτές, για να ξεκαβλώσουν.

Εν πάση περιπτώσει, ο τρόπος εκφοράς της φράσης, δηλώνει και την νεοελληνική σχιζοφρένεια:

Δηλαδή λέγεται μεμψιμοιρώντας αυτομαστιγωτικά (τέτοια είν' η μοίρα μας –πού να τα βάλεις με τα θερία;), αλλά και κρυπτοαλαζονικά, ότι δήθεν διαθέτουμε κρυφές καβάτζες και θα ανατρέψουμε το παιχνίδι με 103-101 (στην ουσία ποντάροντας στην τύχη κι ότι ο καθένας θα την βγάλει καθαρή μόνος του –όπως λένε και στη Νάπολι: Speriamo che me la cavo).

Χαζογελάμε με το μαύρο χάλι μας, κατά τον ίδιο τρόπο, που σκούζουμε «μα δεν υπάρχει Κράτος;» ενώ την ίδια στιγμή όταν θίγονται συμφέροντά μας ατομικά, κοπτόμεθα ότι «σιγά μη γίνουμε όπως οι κουτόφραγκοι».

Δηλαδή κάτι κουτοπόνηρα βυζαντινίστικα του στυλ «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει, είναι λίγοι μα τους πολλούς νικούν», «κι αν είναι η μοίρα μου σακατεμένη», «Αέρααα!», «το αθάνατο κρασί του '21», «ο Γκάλης θα πάρει το παιχνίδι πάνω του», ή με χρονικοϋποθετικές προτάσεις «όταν εμείς..., αυτοί...», ή συγκριτικούς μαξιμαλισμούς / μινιμαλισμούς «η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο δείκτη... / το χαμηλότερο ποσοστό...» και ιστορίες με κολώνες και βαλανίδια.

Οι Τούρκοι, κάνουν ακριβώς τα ίδια καραγκιοζιλίκια, αφού πάσχουν από πολιτισμική σχιζοφρένεια (βαρύτερης όμως μορφής αφού –διάβολε– η ελληνική είναι στο φινάλε-φινάλε ευρωπαϊκή γλώσσα και η χώρα μας, ανήκει στην Ευρώπη έστω και γεωγραφικά):

Έτσι, υπάρχουν οι κεμαλικοί στρατοκράτες, που επιβάλλουν την «ευρωπαιοσύνη» διά της βίας (!), οι οθωμανιστές που αναπολούν κοκορευόμενοι «αααχ! Μια φορά κι έναν καιρό έκλανε ο Σουλτάνος και χέζονταν η Ευρώπη και τώρα μας αναγκάζουν να γονατίσουμε στις απαιτήσεις αυτού του θρασιμιού του γκιαούρη για να μας πουν μια καλημέρα», οι παντουρανιστές κι οι παντουρκιστές (όλα τα μόγγολα μια πατρίδα είμαστε παιδιά –άντε και τους φάγαμε), οι φονταμενταλιστές μουσουλμάνοι (άσε να τα 'χω καλά με τον Αλλάχ και σέρνονται πόλεμοι εδώ γύρω), τα εθνίκια που γκαρίζουνε στα γήπεδα «Ευρώπη-Ευρώπη, ερχόμαστε! Ακούς τις μπότες μας;» (ενώ «Βατάν» = μητέρα-πατρίδα θεωρούν την εσωτερική Μογγολία), ευρωλιγούρηδες ψευτο-αστοί, που το πρωί διαβάζουν Le Monde και το βράδι κάνουν στα κλεφτά ναμάζι (μουσουλμανικό προσκύνημα) και άλλα φαιδρά.

Πάντως, οι ισχυροί εμφανίζονται παραδοσιακά σαν απαιτητικοί υπερόπτες πελάτες και οι αδύνατοι σαν αναγκαστικώς καλοκάγαθοι θεράποντές τους, στην ιστορία.

Στην Αμερική ήταν ο καλός μπαρμπούλης Θωμάς στο φτωχοκάλυβό του, στην Ινδία ήτανε οι tea-wallah που κουβαλούσανε το τσάι στις μισότριβες Εγκλέζες (που ενώ παραπονιόντουσαν για το κλίμα δε λέγανε να ξεκουμπιστούνε), στην Τουρκία και στην Κίνα οι «εξυπηρετικοί» κούληδες, που παίρνανε όλο καμάρι το έξτρα μπαξίσι από τους γαλαντόμους Δυτικούς για μια καλή πληροφορία, στην Ελλάδα τα «αλάνια» του Πειραιά που σαλαγούσανε τ' Αμερικανάκια στα κωλόμπαρα να μας γαμήσουνε την αδερφή κλπ.

Σήμερα αισθανόμασθε Ευρωπαίοι διότι χρησιμοποιούμε γουστόζικες αλλοδαπές μάρκες. Δεν είμαστε οι μόνοι. Με το ν' αλλάξει ο Μανωλιός δεν έγινε και τίποτα, αφού τα ράσα δεν κάνουν τον παπά (οι Τούρκοι λένε το αντίστοιχο Χότζειο «με το να πάει ο γκιαούρης στη Μέκκα δεν έγινε και Χατζής»).

Κάποτε στέλναμε στην Ευρώπη εργάτες, τώρα στέλνουμε επιστήμονες για Gastarbeiter. Βέβαια, είναι κι αυτό μια προαγωγή. Μην πολυθριαμβολογούμε όμως για τυχόν μεμονωμένη επιτυχία Έλληνος στο εξωτερικό, διότι τούτο εξαίρει την χώρα ευδοκιμήσεως και όχι την χώρα εκδιώξεως. Άλλωστε, η παθητική αφομοίωση ξένων (υπο-)προϊόντων, μόνο κακό μας έχει κάνει.

Μόνο στην σκαμπρόζικη Ιταλία (που ισορροπεί μεταξύ Βορρά-Νότου, ενώ εμείς παραπαίουμε μεταξύ Δύσης-Ανατολής), δεν περάσανε τέτοια σάπια. Όταν πλακώσανε οι Τζώνηδες και η μαρίδα βάλθηκε να μοστράρει μπλουτζήν και να πίνει ουίσκυ ότι και καλά, το πειραχτήρι της Νάπολης Renato Carosone, χτύπησε διάνα το 1956 με το «Tu vuo fa l’ Americano» (=μας το παίζεις Αμερικανάκι), επαναφέροντας τους συμπατριώτες του στα συγκαλά τους. Η Ελλάδα μόλις το 1984 αντεπιτέθηκε στα κυρίζια, μ' αυτόν το διάολο το Ζωρζ Πιλαλί στο «Δηλαδή μας το παίζεις και Ντίβα».

Ο Τζιπάκος έχει διατυπώσει την ευρωπαϊκή ιδιότητα των νεοελλήνων στο «Καπρί σε φινί» ως εξής:

[I]Εγώ «Ήχος και Φως», μπρος σε γκρουπ τουριστών
Ντίσκο στη διαπασών
Με φωνάζουν «γκαρσόν!»[/I]

Περί κατάστασης αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννάνε οι κότες, οι Κατσιμιχαίοι περιγράφουν απαξιωτικά το γκαρσόνι ως υποβιβαστικό του ερωτύλου στο «Μια Βραδιά στο Λούκι»:

[I]Σε μια στιγμή το βλέμμα της πλανήθηκε στο χώρο
Κι απάνω μου σταμάτησε σαν κάτι να ζητούσε
Ταράχτηκα και σκέφτηκα: «Θε μου εμένανε ζητάει!»
Όμως εκείνη κοίταγε να βρει το σερβιτόρο...[/I]

Στο «Βαρύ Πεπόνι» (1977) ο Π. Τάσιος δίνει ανάγλυφα τον υποβιβασμό του «αφεντικού» επαρχιακού καφενέ σε γκαρσόνι βου στην Αθήνα, προϊούσης της ανταγωνιστικότητας στα μέτρα της (υποχρεωτικής) αστυφιλίας, κατά το «από δήμαρχος, κλητήρας».

Η βιομηχανική «πριμοδότηση» της Αττικής των δεκαετιών 50-70, που γάμησε και την Αθήνα και την επαρχία, φαίνεται στις απεγνωσμένες φάτσες των Ελλήνων «εσωτερικών γκαρσονιών» της Ομόνοιας στην «Παραγγελιά» (1980) και στο «Βίος και Πολιτεία» (1987), όπου αν κανείς κωλοπειράξει το φίλτρο του φακού και προσδώσει σύγχρονη φωτογραφία στην εικόνα, παρουσιάζουν εκπληκτική ομοιότητα με σημερινούς αλλοδαπούς που «δεν θα γίνουν Έλληνες ποτέ»...

Σημαίνει, μεταξύ άλλων:

• Σκουραίνω την επιφάνεια αντικειμένου λόγω διάβρωσης π.χ. υγρασία, θερμότητα, καπνός, ουσίες κλπ.
• Αποκτώ μπρονζέ επιδερμίδα κάνοντας ηλιοθεραπεία ή εκτελώντας χειρωνακτική εργασία στην ύπαιθρο.
• Ψηφίζω αρνητικά / θάβω κάποιον υποψήφιο. Προέρχεται από τις προ αιώνος εκλογές με μολυβένια σφαιρίδια στην γκαζον τενεκεδένια κάλπη, που ήταν μισή μαύρη «ΟΧΙ» και μισή άσπρη «ΝΑΙ» εξ ου και το «μαύρο δαγκωτό» ως δεδηλωμένη αρνητική ψήφος.
• Στεναχωριέμαι / πήζω.
• Πέφτει η στρατιωτική μονάδα σε δυσμένεια κατόπιν άνωθεν διαταγής λόγω παράβασης π.χ. κλοπής πολεμικού υλικού / αυτοκτονίας κληρωτού κλπ.
• Αλλάζει status η στρατιωτική μονάδα κι από βυσματική γίνεται τσατσοπαγίδα (για τους μη εγκαίρως πληροφορημένους) είτε λόγω δυσμένειας όπως ανωτέρω, είτε λόγω έλλειψης εργατικών χεριών π.χ. αποφασίζεται η επόμενη ΕΣΣΟ να πάρει λιγότερους κληρωτούς είτε λόγω αλλαγής διοικητή π.χ. έρχεται κάνας στρατοκαβλάντης.
• Πλακώνω στο ξύλο και χρωματίζω τον αντίπαλο στην απόλυτη εκδήλωση του μπλε-μαραίν.

Μπαμπαδίστικος περιπαικτικός όρος για τον εύπιστο τύπο, που χάφτει ό,τι παραμύθι τον ταΐσουν. Δηλαδή είναι συνώνυμο του χαζός / κορόιδο κλπ.

Λέγεται και χάφτας / χαύτας, εξ ου και η περιοχή των Χαυτείων στην Αθήνα (Σταδίου-Αιόλου-Απελλού) απο έναν προ αιώνος πλανόδιο πωλητή τροφίμων (γλυκισμάτων;) που έχαφτε την πραμάτεια του ένεκα λίμας.

Πιθανόν η αμερικάνικη έκφραση sucker (κορόιδο) και η σπανιόλικη mamon (βλάξ < mamar: ρουφώ, βυζαίνω), να έχουν κοινό παρονομαστή με τον χάφτα / χαφταλεύρα, την έννοια της άμεσης και άνευ ετέρου τινός κατανάλωσης – ενσωμάτωσης στον οργανισμό του θύματος έξωθεν παρεχομένων προϊόντων (υλικών ή άυλων, κουβέντες) αμφιβόλου αξιοπιστίας.

Άλλωστε με την ίδια χροιά του ενστικτώδους χλαπακιάσματος μούφας, λέγεται και η έκφραση «δόλωμα» / «καθετή» / «συρτή» κλπ, που ρίχνει κάποιος πονηρός για να «τσιμπήσει» το ψάρι.

Στο τάβλι, υπάρχει σχετική έκφραση «το τυράκι το είδες, τη φάκα δεν είδες», που αναφέρεται σε φαινομενικά έκθετο πούλι, που σπεύδει να τσακώσει ο αντίπαλος-ποντίκι, ενώ ο παίκτης του έχει στήσει παγίδα (π.χ. πιάνει ο αντίπαλος όλο χαρά ένα αδιάφορο πούλι κι ο παίκτης πιάνει τη γωνία κτλ).

Έκφραση της 70-80ετίας, για την πλατιά γραβάτα που φορούσανε οι τότε καθωσπρέπει (νύν κομιλφώ) κύριοι κι άνοιγε βαθμηδόν προς τα κάτω, σαν παλαμίδα κρατημένη ανάποδα σε αναμνηστική φωτογραφία λουομένου με κάποιον «φίλο ντόπιο ψαρά».

Ήταν παρδαλού χρώματος και λαχουρί σχεδίου, δεμένη με αυτοσχέδιο κόμπο, αλλά εκείνη την αλήστου μνήμης εποχή, σημασία είχε η ύπαρξή της και μόνο, ενώ το ποιόν της ήτανε ψιλά γράμματα. Αν τη φορούσες, ήσουν «κύριος με γραβάτα» (σου λέει ο άλλος). Πάει και τελείωσε.

Τη δεκαετία ‘50-‘60 ο κόσμος φορούσε μια λιγνή γραβάτα με μονό κόμπο που ανέμιζε σαν το κορδόνι με την αγκράφα των καουμπόηδων, ενώ η παλαμίδα μέχρι την δεκαετία του ’90 (για να μην πώ και μέχρι σήμερα) είχε αυξομειούμενο ύψος: Έφτανε καμιά φορά μόνον έως τον θώρακα σαν μωρουδίστικη σαλιάρα ή περίσσευε μέχρι τα γόνατα σαν παπαδίστικο αντιμήνσιο.

Η εκκρεμής γραβάτα του κοντού που ήτανε γάτα, είναι μια κλασσική παλαμίδα.
Ο Βασιλάκης πίνοντας το φραπεδάκι με τις 29 ζάχαρες, μας εξηγεί οτι φόρεσε παλαμίδα με το Τζιανμάρκο Βεντούρι κοστούμι του για να βγάλει έξω τη γκόμενα, διότι «πού να φτουρήσουν τώρα οι γαύροι»;

Άλλοτε φαινόταν το πάνω τελευταίο κουμπί απο το πουκάμισο (άλλοτε πάλι ήταν κι ανοιχτό!), κάποτε-κάποτε έχασκε και κρεμόταν το μέσα δεύτερο κομμάτι της, κάτω απ’ το μπροστινό και μερικοί τύποι το βόλευαν όπως-όπως μέσα απο το πουκάμισο ή το παντελόνι (ή και το σώβρακο) για να μην πετάει.

Ήταν εκείνο το αξέχαστο σύντομο καλοκαίρι του σοσιαλισμού, που οι άντρες φορούσαν μουστάκι και κοστούμι χωρίς γραβάτα με ανοιχτό γιακά, έβαζαν το πουκάμισο μέσα απ’ το σώβρακο για να μην το ξερνάει το παντελόνι λόγω της ανοικονόμητης πατσοκοίλας, πάντα διαφαίνονταν η ιδρωμένη μάλλινη τιραντέ φανέλα πίσω απ’ το πουκάμισο κι έκαναν καραφλάζ με τις τρίχες να εκτελούν το δρομολόγιο Ρίο-Αντίρριο πάνω στην κουρούπα τους.

Κλασσικό στυλιστικό παράδειγμα της εποχής (εκτός απ’ τη φαλάκρα), είναι ο παλαμιδοφόρος κύριος που ρουφούσε μακαρίως τον «ρωμέικο» καφέ Bravo, λέγοντας οτι «εμείς τον λέμε Ελληνικό». Άλλα αντ’ άλλων...

Η ρεξόνα κι ο Ζαμπούνης όμως, πάτησαν σαν οδοστρωτήρας αυτήν την αθώα εποχή. Τώρα η μεταξωτή γραβάτα κι ο διπλός κόμπος είναι sine qua non, άμα θες να σου πούν μια καλημέρα της προκοπής.

Πάντως η βουτηγμένη στον τούρκικο καφέ παλαμίδα του Κοτανίδη στην παλιά διαφήμιση «για καλό και για κακό» (Ασπίς Πρόνοια), απηχούσε την οικονομική σταθερότητα των μεγάλων ανωνύμων εταιριών σε κάθε στραπάτσο, ενώ οι σημερινοί διπλοί κόμποι και οι κομψές πλεκτές γραβάτες, ελάχιστα απέτρεψαν το φαλιμέντο του ομίλου...

Έκφραση, η οποία στην πλήρη μορφή της έχει ως «δικηγόρος απλήρωτος – σκατά μπουκωμένος» και αντιτείνεται έναντι κάποιου που πετάγεται σαν πορδή εν τω μέσω μιας αντιδικίας, στην οποία δεν του πέφτει κανείς απολύτως λόγος. Κι όπου όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος (sic = το σωστό είναι πείθει και όχι πίπτει)...

Σχετικές εκφράσεις: Εσύ τί πετάγεσαι; Δικηγόρος είσαι; / Το δικηγόρο μας παριστάνεις; / Δικηγόρο δεν είχαμε-δικηγόρο βάλαμε! / Δεν ζήτησα δικηγόρο κλπ.

Η έκφραση αντιστοιχεί στην ορθότατη συναλλακτική συνήθεια, κατά την οποίαν ο εντολέας προπληρώνει τον εντολοδόχο δικηγόρο του και ταυτόχρονα του αναθέτει τον χειρισμό της υπόθεσής του, ώστε ο τελευταίος να νομιμοποιείται να αναμιχθεί σε οικογενειακές, προσωπικές, επαγγελματικές κλπ αντιδικίες του πρώτου, να ζητήσει επίσημα έγγραφα απο δημόσιες αρχές και να παραστεί για λογαριασμό του στα δικαστήρια.

Άνευ πληρωμής, εντολή δεν υπάρχει.

Παρ’ όλα αυτά στην νυν και αεί προβιομηχανική Ελλάδα, καίτοι υφίσταται η σοφή λαϊκή ρήση «οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους», όλο και θα’ ρθει κάποιος πτωχός συγγενής, κάνας φίλος απ’ τα παλιά φορτωμένος με χιλιάδες αναμνήσεις (και προβλήματα), κάνας συγχωριανός, τίποτε καλόβολοι γείτονες κλπ και θέλοντας ο βλάχος και μη θέλοντας ο ζωγράφος, την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος ο δικηγόρος (σου λέει «άσε μην τον δυσαρεστήσω και θα μου φέρει κανέναν άλλον που πληρώνει») θ’ αναλάβει την υπόθεση έναντι πενιχρής ή και μηδενικής αμοιβής.

Στην συνέχεια όμως, ο δικηγόρος θα ψιλογράψει στ’ αρχίδια του τον οιονεί πελάτη ιδίως όταν η υπόθεση ξεκινάει απλή και καταλήγει σε περικοκλάδα (εφετεία, ασφαλιστικά μέτρα, απρόοπτο τρέξιμο κ.α.), ο δε τελευταίος δίχως να διαθέτει συγγραφικές προδιαγραφές ενός Δουμά (έστω και υιού) μπορεί να θυμηθεί την υπόθεσή του «μετά 20 έτη» και να ζητήσει το λόγο κι απο πάνω, κι ας μην έδωσε μία. Λάβετε θέσεις: Η παράσταση αρχίζει...

Για κάθε ιδιώτη, η υπόθεσή του είναι προσωπική και την θυμάται πρωί-βράδι (και χαίρεται), ενώ ο δικηγόρος έχει πολλές σκοτούρες, εκτός κι αν η εκάστοτε αμοιβή φτάσει σε τέτοια ύψη ώστε και ο δικηγόρος να μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς και ν’ ασχοληθεί επισταμένως π.χ. με μια το μήνα (ναι αλλά το τί θεωρείται «αξιοπρεπής διαβίωση» ποικίλει)...

Όταν ο δικηγόρος λάβει την εντολή (δηλ. την αμοιβή) μπορεί αλλά και οφείλει να παρεμβαίνει σε κάθε εξώδικη και διαδικαστική πράξη υπέρ του εντολέα του, μέχρι την ρητή η έγγραφη ανάκληση της πληρεξουσιότητάς του, αν ο εντολέας δεν μείνει ευχαριστημένος απο τις υπηρεσίες του (ακόμα και επ’ ακροατηρίω).

Για την καίρια καμιά φορά συνδρομή του δικηγόρου στις υποθέσεις των ιδιωτών, ας παρατεθεί ένα νόστιμο περιστατικό:

Μια φορά κι έναν καιρό σ’ ένα ποινικό δικαστήριο μιας πολύυυυ μακρινής χώρας, είχε αποφασίσει να πάει η κατηγορουμένη μόνη της στο δικαστήριο να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Αφού την άκουσε η έδρα, η υπόθεση άρχισε να περιπλέκεται. Ενώ αρχικά φαινότανε απλή, μπήκανε στη μέση κάτι οικογενειακά, κάτι έγγραφα ασαφή, η κατηγορουμένη δεν ήξερε να τα εξηγήσει σωστά, η ώρα περνούσε και οι δικηγόροι των κατοπινών υποθέσεων είχαν αρχίσει να γκρινιάζουν, άλλη αναβολή δεν έπαιρνε και το δικαστήριο ήθελε να αθωώσει αλλά δεν ήξερε πού να στηριχτεί. Στο μεταξύ διάστημα, είχε πλησιάσει στην έδρα ένα καλοντυμένο γεροντάκι, που άκουγε τα διαμειβόμενα και περίμενε υπομονετικά. Κάποια στιγμή, τον τσακώνει με το βλέμμα της η πρόεδρος και τον ρωτάει:

[i]- Εσείς τί είστε;
- Δικηγόρος...
- Καλά και μας αφήνετε τόσην ώρα να βγάλουμε την κόρυζα (ή κάτι τέτοιο) και δε μιλάτε;
- Όχι, εγώ είμαι απο άλλη υπόθεση...[/i]

(Έπεσε το γέλιο της αρκούδας!)

Ο Ναστραδίν Χότζας, κάποτε, λέει, παρενέβη σ’ έναν καβγά δυο νεώτερών του, που κρατούσαν μαχαίρια, θεωρώντας οτι θα τους συνετίσει καθότι πρεσβύτερος και ιερωμένος (ότι «ειρήνη υμίν» και τα τέτοια - λόγω επαγγελματικής διαστροφής). Αντ’ αυτού εισέπραξε μια μαχαιριά στο κεφάλι. Οι παριστάμενοι έσπευσαν να τον βοηθήσουν και τον ρώτησαν αν ήταν επιπόλαιο τραύμα ή αν έφτασε το μαχαίρι βαθιά στο μυαλό, ώστε να φωνάξουν τον σπετσιέρη. Ο Χότζας τότε θυμοσόφησε λέγοντας: «Ποιό μυαλό; Αν είχα μυαλό δεν θ’ ανακατευόμουνα. Την επόμενη φορά θα ξέρω να’ χω το μυαλό μου και μια λίρα τουλάχιστον»! (Η προσθήκη «και του μπογιατζή ο κόπανος», είναι μεταγενέστερη και μάλλον δεν έχει καμία σχέση με τον μύθο και την παροιμιώδη έκφραση).

Όταν δυο κίναιδοι μαλώνουνε σε ξένο γαμιστρώνα, ο ιδιοκτήτης συνήθως δεν είναι ο δικηγόρος. Πολλές φορές αναγκάζεται ν’ ανακατεύεται με τα πίτουρα και καμιά φορά τον τρών κι οι κότες (μπλέκει κι ο ίδιος προσωπικά) και γι’ αυτόν το λόγο πρέπει τουλάχιστον να αμείβεται.

Άλλωστε, όλοι οι επαγγελματίαι γνωστοποιούσιν εις κάθε επίδοξον μπαταξήν οτι ο κ. Βερεσές έχει απο μακρού αποδημήσει εις Κύριον κι ο υιός του μετώκησεν εις την Πόλιν.

Περισσότερα για τους δικηγόρους, σε λήμμα-ορισμό-σχόλια στο χασοδίκης του ερίτιμου Μπετατζή μας.

Σημειωτέον, εδώ η έννοια «δικηγόρος» έχει την χροιά της ιδιότητας του λειτουργού της δικαιοσύνης και όχι αυτήν της παλιάς λαχαναγορίτικης αργκό, που σημαίνει «κοκαΐνη» (Κύριος οίδε διατί)...