Definitions (28330)
Showing 4011-4020 from 28330

Λεγότανε παλιά για το λεπτό και ίσιο μουστάκι που είχαν οι κομψοί μάγκες. Το χρησιμοποιεί ο Τσιφόρος σε ένα διήγημά του...

Στην Πάτρα λένε επίσης: «Κουνιούνται τα Καλάβρυτα και σιέται η Παλιοβούνα». Επίσης υπάρχει και το δημώδες: «Βαριά κοιμάται ο Κωσταντής, τ' αρχίδια του κουνιούνται».

Χρησιμοποιείται για το άχρηστο μαχαίρι που δεν κόβει καλά.

Έχω ακούσει και την εξής παραλλαγή από την Θεσσαλία: «Δεν κόβει ούτε πούτσο από πεθαμένο».

Λέξη της κρητικής διαλέκτου.

Ο άτυχος, ο γκαντέμης, ο κατσικοπόδαρος. Έχει «στολίσει» αρκετές μαντινάδες.

Το όνομα Μποχώρης είναι παραφθορά του εβραϊκού ονόματος Bohor. Στην Εβραϊκή γλώσσα bohor σημαίνει ο πρωτότοκος, κατά παλαιότερη συνήθεια ονομάζετο και το κάθε νεογέννητο τέκνο μέχρι να περιτμηθεί. Με αφορμή το επεισόδιο της Βίβλου, όταν ο Ιακώβ απέσπασε τα πρωτοτόκια από τον μεγαλύτερο αδερφό του Ησαύ «αντί πινακίου φακής», ο πρωτότοκος επικράτησε να σημαίνει μεταφορικά και τον ηλίθιο, το βλάκα.

Η λέξη έχει χρησιμοποιηθεί και στο ομώνυμο παραδοσιακό σμυρναίικο τραγούδι του τέλους του 19ου αιώνα. Οι στίχοι αφορούν, κατά πάσα πιθανότητα, πραγματική ιστορία για την οποία βρήκα δύο εκδοχές, και συγκεκριμένα:

• Ενός Εβραίου, προαγωγού, που καταδιωκόμενος κρύφθηκε σε πλοίο όπου και συνελήφθη στο λιμάνι της Καβάλας.
• Περιστατικό με θύμα εύπιστο Εβραίο που συνέβη προς τα τέλη του 19ου αιώνα στο βαπόρι που έκανε το δρομολόγιο Σμύρνη - Μπουρνόβα.

Λόγω της μεταφορικής σημασίας της λέξης και τής προέλευσης του τραγουδιού από τα μικρασιατικά παράλια, τείνω προς την δεύτερη εκδοχή.

Σήμερα χρησιμοποιείται ως σκωπτικό παρωνύμιο της λιμανίσιας πιάτσας.

Ο Μποχώρης

Στίχοι: Παραδοσιακό, Μουσική: Παραδοσιακό, Εκτελέσεις: Γιώργος Κατσαρός || Ελευθέριος Μενεμενλής || Αντώνης Διαμαντίδης, Νταλγκάς || Γιώργος Βιδάλης || Μαρίκα Παπαγκίκα || Γλυκερία

Άιντε του καημένου του Μποχώρη
του τη σκάσαν στο βαπόρι
άιντε του τη σκάσαν στο βαπόρι
και του πήραν πεντακόσια
όλο λίρες κι όλο γρόσια

Άιντε τον καημένο το Μποχώρη
τον τυλίξανε στην πλώρη
άιντε τον τυλίξανε στην πλώρη
και του πήραν στο ζάρι
άιντε το καινούργιο του ζουνάρι

Άιντε τον Μποχώρη τον εμπλέξαν
στα στενά και του τις βρέξαν
άιντε στα στενά και του τις βρέξαν
και του κάναν τον γκιουλέκα
άιντε και του πήραν κι άλλα δέκα

Άιντε το 'να μήλο τ' άλλο ρόιδο
άιντε του τη σκάσαν σαν κορόιδο
άιντε του τη σκάσαν σαν κορόιδο
και του πήραν τα ψιλά του
άιντε και τον στείλαν στη δουλειά του

Το κοριτσάκι στα καλιαρντά, εκ του rakli, rakhli που σημαίνει «κοπέλα, κορίτσι, κόρη – ξένη, όχι Ρομ στην καταγωγή» στη ρομανί και του τεκνό.

Μια και καλή, μια κι έξω, άπαξ και διά παντός στα καλιαρντά, εκ του λατσή (= όμορφη, ρομανί προέλευσης) και ίσως από το άπαξ.

Κλαρινονύφη ή κλαρινογκόμενα είναι η θηλυκή έκδοση του κλαρινογαμπρού. Δηλαδή ποζέρι, ψώνιο.

Κυριολ. το δάπεδο του αμπαριού. Σε περιοχές με ναυτικούς, λέγεται ακόμα το «γυμνό» δάπεδο , πρίν δηλαδή (επι)στρωθεί με πλακάκια, μάρμαρα, μωσαικό κλπ ή και ο πάτος μιάς δεξαμενής.

Πανιόλο επίσης λέγεται στην αγορά, το φύλλο (αντιολισθητικής) λαμαρίνας για δάπεδα ή άλλες κατασκευές.

Μένω πανιόλο - Είμαι ταπί (και ψύχραιμος). Βαζω το χέρι στην τσέπη και πιάνω τον πάτο της.

Παίρνω (σπάνια βάζω) πανιόλο: Δημιουργώ νοητό οριζόντιο επίπεδο για επιστρώσεις

Συχνά ως ο νόμος δυτικά του Πέκος, περιγράφει καταστάσεις όπου συμβαίνει μάλλον το αντίθετο του νόμου, δηλαδή αυτοδικία, και συνεπώς αυταρχισμός, δίκαιο του ισχυροτέρου, κοινωνικός δαρβινισμός, νόμος της ζούγκλας με κάποια ωστόσο τραγελαφική επίφαση νομιμότητας.

Ας δούμε την ιστορίας της φράσης. Στην Ελλάδα έχει διαδοθεί κυρίως μέσα από το τεύχος με τίτλο Ο Δικαστής του Λούκυ Λουκ. Όταν μιλάμε για Πέκος εννοούμε τον ποταμό Πέκος ή Rio Pecos που κυλάει στο Νέο Μεξικό και το Τέξας και χύνεται στο Rio Grande. Ο ήρωας του «Δικαστή» είναι ιστορικό πρόσωπο, ο Roy Bean (1825-1903), ένας εκκεντρικός ιδιοκτήτης σαλούν, ο οποίος αυτοαποκαλείτο «ο Νόμος δυτικά του Πέκος». Η ζωή του ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και αξίζει να διαβαστεί στην Βικούλα. Εστιάζοντας στην έκφραση, αξίζει να σημειώσουμε το πώς απέδιδε δικαιοσύνη ο Roy Bean: «Το 1882 είχε ήδη εγκατασταθεί κοντά στον ποταμό Πέκος όπου άνοιξε ένα μικρό σαλούν. Στην περιοχή ήταν εγκατεστημένοι γύρω στους 8.000 εργάτες στα έργα για την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου. Καθώς το κοντινότερο δικαστήριο απείχε πάνω από 300 χιλιόμετρα ο Ρόι Μπιν διορίστηκε ειρηνοδίκης στα μέσα του 1882. Αντισυμβατικός σε όλη του τη ζωή, έτσι ήταν και στον τρόπο απονομής δικαιοσύνης, δίκαζε στο σαλούν του με ενόρκους επιλεγμένους ανάμεσα από τους καλλίτερους πελάτες του (και από τους οποίους απαιτούσε να καταναλώνουν ποτά κατά τη διάρκεια της δίκης). Για να επιβάλει την τάξη κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης πυροβολούσε στον αέρα, δεχόταν σαν έγκυρη μόνο μια συλλογή νόμων του Τέξας του 1879 και αρνούνταν να δεχτεί αναθεωρήσεις, ενώ παροιμιώδεις ήταν και οι αποφάσεις του. Αθώωσε έναν Ιρλανδό που είχε σκοτώσει έναν Κινέζο (και που οι φίλοι του Ιρλανδού είχαν μαζευτεί στο σαλούν με άγριες διαθέσεις) γιατί δεν υπάρχει νόμος κατά του να σκοτώνεις Κινέζους παρά μόνο ανθρώπους.» (Δες).

Πολλά έργα βασίστηκαν στην ζωή του Roy Bean (ή και σε άλλες συνθήκες της περιοχής) και διέδωσαν την έκφραση δυτικά του Πέκος. Λ.χ. τo West of the Pecos (1937) είναι μυθιστόρημα του Zane Grey που γυρίστηκε ταινία πολλές φορές μεταξύ άλλων από τον Edward Killy (1945) με τον Robert Mitchum και την Barbara Hale. Κλασικό επίσης είναι και το The Life and Times of Judge Roy Bean (1972) του John Huston με πρωταγωνιστή τον Paul Newman. Υπάρχει, τέλος, και ομώνυμο μουσείο. Όλες αυτές οι πηγές συνεπέδρασαν μαζί με τον Λούκυ Λουκ (1957-1958), που άντλησε από τις παλαιότερες από αυτές, για την καθιέρωση της έκφρασης. Στην Ελλάδα είχαμε και την ιστορία Δεν υπάρχει νόμος δυτικά απ' το Πέκος (1971) στο «Μικρός Κάου-μπόυ».

Στην Ελλάδα της κρίσης η έκφραση μπορεί να περιγράψει καταστάσεις, όπου με διάφορα τερτίπια παρακάμπτεται η δικαιοσύνη ή η δημοκρατία, όπως λ.χ. με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και με ντροπολογίες, ή απλά οι νόμοι αγνοούνται. Επίσης, την καλλιέργεια ενός δίκαιου του ισχυροτέρου τ. νόμος είναι το δίκιο του πισωκράτη. Και, όπως είπαμε στην αρχή, τον εκφυλισμό σε έναν κοινωνικό δαρβινισμό, που ευνοεί διάφορες νέας κοπής αυτοδικίες. Επίσης, μπορεί να τεθεί μεταφορικά επί του πολιτικού φάσματος και να περιγράψει μια περιοχή από ένα σημείο της νουδούλας και μετά, όπου η ομοιότητα με την χρυσαυγίτικη αυτοδικία είναι πολύ έντονη και μιλάμε πλέον για ακροδεξιά και φασισμό.

Πάσα (Δ.Π.): ΜΧΣ

Ο Roy Bean στο τεύχος "Ο Δικαστής" του Λούκυ Λουκ (από Khan, 27/04/14)