Definitions by HODJAS (328)
Showing 141-150 from 328

(Πάτρα): Ομάδα, (αντρο)παρέα, σκυλολόι, μπουλούκι.

Προφανώς από τους τούρκους τσέτες = μπουλούκι ατάκτων στρατιωτών.

Συνώνυμο: πουτσαρά-μπουλούκ(ι).

Παραφθορά της έκφρασης «έχω ράμματα για τη γούνα σου» (θα σε κανονίσω εν καιρώ / γνωρίζω πράγματα για σένα / γνωρίζω τρόπους να σε τιμωρήσω).

Προέρχεται από την εικόνα της ξεσκισμένης από την κολόμπα σούφρας, η οποία χρήζει ραμμάτων (τα λεγόμενα κωλοράμματα/η κωλορραφή). Σχετικά, ας σημειωθεί ένα από τα τραγούδια του μουσικού ταχυδακτυλουργού Ζώρζ Πιλαλί, με τίτλο «άμα το λέει η σούφρα σου».

(Κλασσική αργκό): Διστάζω, ορρωδώ, αμφιταλαντεύομαι, φοβάμαι.

Συνώνυμα: Μαστιχάρω, κωλώνω, μασάω, τα παίζω, τα κλάνω, κλάνω πατάτες, με πάει ζουμί, με πάει πέντε-μια, με πάει να! κ.τ.λ.

Παλιά οι άνθρωποι του υποκόσμου λέγανε, προκειμένου να ξεχωρίσουνε την ήρα απ' το στάρι: «Οι κότες κωλώνουνε - οι μάγκες ποτές»!

(Παλιά έκφραση): Το ταμείο και μετωνυμικώς = τα φράγκα.

Πιθανότατα τούρκικης προέλευσης.

Ο Γιώργος Κατσαρός λέει, στο μουρμούρικο «Μέσα στου Μάνθου τον τεκέ», στον τεκετζή ν' ανοίξει το μπεζαχτά και να δώσει με αρχοντιά μπαξίσι στους λιμάρηδες μπάτσους, που δήθεν ήρθανε να κάνουνε έφοδο, για να μην τους ζαλίζουνε τ' αρχίδια...

(Κλασική αργκό της φυλακής): Ο κουμανταδόρος, το άτυπο αφεντικό των φυλακισμένων, συχνά με την ανοχή του τυπικού αφεντικού (Διευθυντή) και σίγουρα με το δέος των φυλάκων. Ο υπερθετικός του βαρύμαγκα, αλλά και με σαφή ηγετικά προτερήματα. Πιθανότατα τούρκικης προελεύσεως.

Μεταφορικώς: Το αφεντικό με το άστε-ντούα.

Σερέτης, έξυπνος, δίκαιος και επικίνδυνος, ήταν ο εξισορροπητής των πολυσχιδών συμφερόντων μέσα στη φυλακή (π.χ. ζάρια, άδειες, πουστράκια, δουλειές επ' αμοιβή, ξεκαθαρίσματα, τιμωρία ρουφιάνων, ναρκωτικά, προστασία κ.τ.λ.). Γαμούσε κι έδερνε.

Συνήθως είχε αρκετά βαριά ποινή, όχι όμως για έγκλημα κατά περίσταση (π.χ. φόνος αντίπαλου βοσκού για τα γίδια) ή ειδεχθές (βιασμός ανηλίκων), αλλά κατ' εξακολούθησιν, κατ' επάγγελμα και κατά συνήθεια τελέσεως συγκεκριμένων εγκλημάτων (π.χ. μαστροπεία, αποδοχή προϊόντων του εγκλήματος, κιβδηλεία, λαθρεμπόριο, ναρκωτικά, εκβίαση κ.τ.λ.) και δη σε ρόλο αφεντικού-ενορχηστρωτή. Δηλαδή για εγκλήματα του δομημένου υποκόσμου 2-3 πόλεων και όχι χωριατίστικα καμώματα ή φλάς που έφαγε ένας μουρλός. Άλλωστε, λένε: «Ό,τι είσαι έξω απ' τη φυλακή είσαι και μέσα», δηλαδή αντιμετωπίζεσαι αναλόγως. Εξ άλλου, μέσα στην φυλακή έχει να κάνει κανείς, με ανθρώπους που οδηγήθηκαν εκεί κυρίως λόγω ιδιαιτέρως ανεπτυγμένων ενστίκτων (κατά τον Λομπρόζο!) και δεν θα είναι καθόλου εύκολο να τους γελάσει περί το ποιόν του. Έτσι, ο ψιλικατζής παραμένει ψιλικατζής, ο χρεοφειλέτης είναι ένα συμπαθητικό ανθρωπάκι, ο πρεζάκιας είναι ξεφτίλας κ.ο.κ.

Ο τσιρίμπασης όμως, μέσα-έξω ήταν αφεντικό και έπαιρνε ρέφες (=πόντους) απ' όλα τα επαγγέλματα του υποκόσμου, χάρη στη σωματική του ρώμη, το ψυχικό του σθένος και το μυαλό του, που δούλευε με διπλό διαφορικό. Χώρια που το φύσαγε από παραδάκι, ένεκα οι δουλειές έξω, που τις συνέχιζε ο έμπιστός του κι είχε και χρημάτιζε τους πουλημένους εκτελεστές του σωφρονιστικού συστήματος...

Ο σημαντικότερος τσιρίμπασης του παρελθόντος αιώνος, ήταν ο Νίκος Σκριβάνος, του οποίου πρωτοπαλίκαρο ήταν ο Νίκος Μάθεσης (ή τρελάκιας). Γνωστός τσιρίμπασης κι ο Σακαφλιάς, στη φυλακή Τρικάλων, που τον έφαγε η μαρμάγκα (ο Αντωνίτσης), είτε για να γίνει αυτός τσιρίμπασης είτε για λογαριασμό άλλου επίδοξου αφεντικού (δεν έχει εισέτι διευκρινισθεί, ακόμα και οι τρικαλινοί λένε μαλακίες).

Ο τσιρίμπασης γνώριζε ότι κατέχει ζηλευτή θέση στην μικρο-κοινωνία της φυλακής, δεν διακινδύνευε το κύρος του για μηδαμινά πράγματα (έστελνε άλλους) και όφειλε να προσέχει όλες τις κινήσεις, στον μικρό και περιορισμένο χώρο της φυλακής, του κάθε βαρύμαγκα που βυσσοδομούσε εναντίον του. Άλλωστε, η αποκαθήλωσή του ήταν ιδιαιτέρως οδυνηρή: Είτε ο θάνατος του στερούσε το αξίωμα, είτε (χειρότερα) η δημόσια διαπόμπευση = τον βαράγανε ή τον πηδάγανε πεν-έξι βαλτοί μπεχλιβάνηδες... Τη θέση του, την έπαιρνε ατάκα ο μάγκας που του την έστησε, για να μην δημιουργηθεί κενόν εξουσίας (!)

Βλ. σχετικά «Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη», «το άγιο χασισάκι» κ.α. (Ηλίας Πετρόπουλος) και «Τα παιδιά της πιάτσας» και «Παραμύθια πίσω απ' τα κάγκελα» του Νίκου Τσιφόρου. Ειδικά, στο «Τουμπεκί» του Πέτρου Πικρού, ψυχογραφείται θαυμάσια η έννοια και η νοοτροπία του τσιρίμπαση εν έτει 1927 (!)

(Χιουμοριστική έκφραση): Υποδηλώνει ψευδο-απειλή υπό αίρεσιν, δηλ. ότι, αν ο προς ον η απειλή πράξει ή δεν πράξει κάτι δυσάρεστο ή αρεστό αναλόγως, τω απειλούντι, θα βρέξει καρπαζιές στην καμπούρα του αστοχήσαντος.

Χρησιμοποιείται με το ρήμα ανοίγω, ως: Θ' ανοίξω το τάπερ με τις καρπαζ(ι)ές.

Προέρχεται από την γνωστή έκφραση: «Θ' ανοίξω το κουτάκι με τις καρπαζιές», με την διαφορά ότι, το κουτί της εκφράσεως προελεύσεως, ήταν χάρτινο, ενώ η χρήσις τάπερ νεωστί, καταδεικνύει την εκφραστική εξέλιξη, ένεκα των αλμάτων της τεχνολογίας, προϊούσης της ανακαλύψεως του πλαστικού.

Παρομοίως, η προαναφερθείσα έκφρασις λεγόταν απειλητικά και αρχαιόθεν ως: «Κυτίον Πανδώρας ανοιχθήσεται» (δηλ. τα μύρια κακά θα ενσκήψουν). Η φάπα έπετο. (πλάκα κάνω!) ...

Σχετικώς, σημειωτέον ότι όταν ο Αρχηγός απείλησε τον Κόντρα-κουτόν, ότι «θ' ανοίξει το κουτάκι με τις καρπαζιές», ένεκα επιπολαιότητας του τελευταίου, επιτιμήθηκε υπό του κυρίου Γουργούρη, όστις εζήτησε να πρυτανεύσωσιν τα ειρηνικά μέσα πειθούς (βλ. Παντελής Καλιότσος «Τα ξύλινα σπαθιά» 1972).

Συνώνυμα: Θα βρέξει, σύννεφο, φατούρο, καρπαζοεισπράκτορας κ.α.

(Χιουμοριστικόν): Προειδοποιητική έκφρασις, περί επικειμένης τιμωρίας, θριάμβου ή και αδιαφορίας τινός, δια την οποίαν οφείλει και να προετοιμασθεί ο αναμένων ανταπόκρισιν, κατόπιν διατυπώσεως τινός θέσεως ή ερωτήματός του.

Ο Γκίμπονς έλεγεν ότι η ελληνική γλώσσα, προσφέρει σώμα εις τας επιστημονικάς αφαιρέσεις και ψυχήν εις το αντικείμενον των αισθήσεων (ή κάτι τέτοιο). Η εικών έχει ως εξής:

1. Διατυπώνει ερώτημα-θέσιν κάποιος και τουρλώνει τον κώλον του, ταυτοχρόνως χτενίζων τας τρίχας, προς διευκόλυνσιν εισδοχής πέους, αναμένων απάντησιν.

2. Ο αποδέκτης αντιτίθεται και απαντά με την εν λόγω έκφρασιν, δηλαδή είτε «έρχομαι να σε γαμήσω» είτε «θα μου τα κλάσεις».

Με την θαυμασίαν ταύτην έκφρασιν, εις αμφοτέρους περιπτώσεις, η πρωκτική διείσδυσις καθίσταται αναπόφευκτος.

Δηλαδή έχομεν το νοητικόν σχήμα: Θέσις - αντίθεσις - σύνθεσις.

Εξυπονοείται ότι η έκφρασις τυγχάνει εφαρμογής μόνον εις τους μαλλιαροκώλους άρρενας και ουχί εις τους σπανοκώληδες ή τας γυναίκας (παρεκτός κι αν έχωσιν πρόβλημα ανεπιθυμήτου τριχοφυΐας).

Προέρχεται από παλαιόν σχολικόν πείραγμα μεταξύ αρρένων συμμαθητών, εκ των πλείστων κολομπαρίστικων εν Ελλάδι (όπερ χρήζει εθνο-ψυχολογικής διατριβής), κατά το οποίον ο πονηρός συμμαθητής, ερωτούσεν δήθεν αφελώς συμμαθητήν του τινά, περί της αναπτύξεως τριχοφυΐας του απηυθυσμένου του (= Έχει τρίχες ο κώλος σου;).

Εις περίπτωσιν θετικής απαντήσεως, ο πονηράκιας έλεγεν: Κάνε χωρίστρα κι έρχομαι!

Εις περίπτωσιν αρνητικής απαντήσεως, ο ανωτέρω έλεγεν: «Είδες τί ωραία ξυρίζει ο πούτσος μου;»

Δηλαδή, μηδαμώς αφήκεν εις το θύμα έξοδον διαφυγής (αγγλιστί: catch 22).

Παλιά έκφραση της Κατοχής, που την έλεγαν οι μαυραγορίτες (δηλ. κράτα γερά το μέτωπο στην Αφρική, για να κονομάμε εμείς). Φυσικά, αναφέρεται στο θρυλικό Γερμανό στρατηγό Έρβιν Γιόχαν Όιγκεν Ρόμμελ, που κρατούσε καίρια πόστα στην Αφρική, τα οποία εποφθαλμιούσαν οι Εγγλέζοι και στις πασίγνωστες μάχες του Ελ-Αλαμέιν, Τομπρούκ κ.α., που τις δείχνανε στον κοσμάκη οι Γερμαναράδες στα σινεάκ υπό μορφή επικαίρων (γαλ. journal).

Σήμερα, δηλώνει προτροπή προς κάποιον να αντισταθεί και να κρατήσει το πτολίεθρο παρά τις πιέσεις, διότι χεστήκαμε κι η βάρκα γέρνει...

Διάφορο του αμερικάνικου «hold the fort!» (παροιμιώδης έκφραση του στρατηγού Σέρμαν 1864), διότι παροτρύνει σε αντίσταση, μέχρι να καταφθάσουν ενισχύσεις.

Βλ. και «Ένα ασύλληπτο κορόιδο» (Παπαγιαννόπουλος τέως μαυραγορίτης, που θέλει να σκάψει κρυμμένο θησαυρό με φον Μηλιάδη, στην αυλή του ταλαίπωρου Βέγγου).

Παλαιά απειλή ξυλοδαρμού προς φλώρο, μικροκαμωμένο ή σωματικώς κακοσχηματισμένον αντίπαλο.

Ο λόγος γίνεται για απεντόμωση με το φλιτ, το παλιό φυσερό με την τρόμπα, που απολυμαίναν οι νοικοκυρές τα σπίτια τους απ' τα λογής ζούμπερα, που μπαίνανε απ' τον κήπο.

Δηλαδή ενώπιον του απειλούντος, ο αντίπαλος έχει μορφήν εντόμου (βλ. «σε βλέπω σα μύγα» / «...είσαι σα μύγα που κάθισε στη μύτη μας...» - Τρύπες, «Θλιμμένοι στη γιορτή μας»).

Βλ. και Βασίλη Παπακωνσταντίνου: ...Θεριά Γαλάτες με λιώσαν στη φάπα», «καταταχτείτε! μας λέγαν παλιά...» (Λεγεωνάριος).

Συνώνυμα: Θα σε κοντύνω, θα σε τσαλακώσω, θα σε (απο)τελειώσω, θα ξοφλήσεις, θα σε σβήσω, θα τα πείς όλα, θα μείνεις σκεφτικός, θα σε αναστενάξω / ρημάξω / μπαφιάσω / αλαφιάσω / ρέψω / λιώσω / γονατίσω / χαζέψω / χτικιάσω στην καρπαζιά / μπάτσα / φάπα κτλ.

Ακέραια την έκφραση αυτή, χρησιμοποιεί ο Αθηνόδωρος Προύσαλης δίκην ντερβισόμαγκα στο «Μιά Ιταλίδα απ' την Κυψέλη» προς τον ντιστεγκέ Γαβριηλίδη (πρόξενο της Αγγλίας).

(Παλιά κλασική αργκό): Σκοπίμως κακοζυγισμένο ζάρι στο μπαρμπούτι.

Οι απατεώνες μπαρμπουτιέρηδες του δρόμου, (διότι στις επώνυμες μπαρμπουτιέρες επικρατούσαν δρακόντεια μέτρα), είτε σκάλιζαν τις γωνίες, είτε έσκαβαν ανεπαίσθητα τα κόκκαλα (ζάρια/πεσσοί) και έχυναν μέσα υδράργυρο, προκειμένου να φέρνουν τον επιθυμητό αριθμό με κατάλληλο πέταγμα και να ξαφρίσουν το κορόιδο, που έψαχνε να ξεχαρμανιάσει το αλκολίκι του σε αλάνες, δρόμους, στρατώνες, τεκέδες, φυλακές κτλ.

Στις πρόχειρες μπαρμπουτιέρες, στρώνανε μια κουβέρτα χάμω και παίζανε. Ο καθένας με την τρέλα του: Άλλος για γούρι έμενε με το σώβρακο, άλλος έπιανε τ' αρχίδια του πρίν να ρίξει, άλλος έφτυνε τρείς φορές κτλ. Οι καβγάδες, δε λείπανε είτε λόγω ανέντιμου παιξίματος είτε λόγω δεισιδαιμονίας (βλ. «Νύχτες στο Χάρλεμ»).

Στις μόνιμες μπαρμπουτιέρες, όπου λεσχιάρχης ήταν συνήθως ένας σερέτης πρώην τσιρίμπασης και δε σήκωνε ματσαράγκες, παίζανε παιχνίδι σπαθί όπως λέγανε προκειμένου για ζάρια και χαρτιά. Τα' χασες; Με γειά σου με χαρά σου. Τα πήρες; Καλοφάγωτα (εδώ θα τα ξαναφέρεις)... Βλ. Εμμονή στην καθαρότητα του παιχνιδιού στο «Casino» με τον Ντενίρο (δηλ. σου λέει: Αφού έχω σταθερό σημείο αναφοράς το μαγαζί που στα τρώω νόμιμα και όπου θα ξανάρθεις και θα μου τ' ακουμπήσεις, γιατί να διακινδυνεύσω να στήσω κομπίνα;).

Μια δόση, μεταπολεμικά, βάλθηκε το ελληνικό Κράτος να κυνηγήσει δήθεν το τζόγο μαζί με τα ναρκωτικά και την πορνεία και συστήθηκε το λεγόμενο «μικτό» (δίωξη ηθών-λεσχών-ναρκωτικών). Το κρυφό παιχνίδι, χωρίς καμία προστασία από το νόμο και δίχως εχέγγυα καθαρότητας, άφησε τους τζογαδόρους στα νύχια των κερδοσκόπων: Ανέβηκαν τα στοιχήματα και οι γκανιότες στα ύψη, λόγω των εγκληματικών «ασφαλίστρων» εκ του κινδύνου συλλήψεως, καθένας έκλεβε τον άλλονε και καταστράφηκαν περιουσίες.

Όλοι οι τζογαδόροι χάνουν πάντα την περιουσία τους στα χαρτιά - ζάρια - ρουλέτα - αλόγατα κ.λπ. και το παράδοξο είναι, ότι κανείς δεν την κερδίζει (!) Έχει ακουστεί ποτέ κανείς να λέει «αυτός κέρδισε μια περιουσία στα χαρτιά»;

Σχετικά ρεμπέτικα:
«...έλα βρέ Μανωλάκη να τα λιμάρουμε, να στρώσουμε κουβέρτα, να τους τα πάρουμε...» (Παλιό Σμυρναίικο: Μανώλης), «...ρίξανε γεμάτο ζάρι, δεν τους πήραμε χαμπάρι...» (Γ. Κατσαρός: Χτές το βράδυ στου Καρίπη) κ.α.

Συνώνυμα: (Κωλο)πειραγμένο, λιμαρισμένο, κολλημένο, τσιμπημένο, κούφιο ζάρι, καραγκιοζάκι κ.α. Βλ. σπάσ' τα και ξαναρίχ' τα!

Σημειωτέον ότι στα τούρκικα zar σημαίνει κωλοφαρδία, ενώ η γκέλα (=άσχημο ζάρι) είναι ναπολιτάνικο (iela=γρουσουζιά).