Definitions by donmhtsos (133)
Showing 71-80 from 133

Σλανγκασίστ από σαπιοσέξουαλ.

Αυτός που γαμάει κυριολεκτικά (Α) ή μεταφορικά (Β) με το μυαλό του.

Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για αυθεντικό σαπιοσέξουαλ.

Στη δεύτερη διακίνουμε δύο υποπεριπτώσεις:

Υποπερίπτωση Β1. Αυτός που το μυαλό του γαμάει, δηλ. σκίζει, πετάει. Αυτή εκφεύγει των στόχων του παρόντος.

Υποπερίπτωση Β2. Αυτός που λόγω αντικειμενικών ή υποκειμενικών δυσκολιών, συνουσιάζεται μόνον "κατά νουν" ιστοριζόμενος, παλαιάς, ενδόξους εποχάς.

(Κλασσική έκφραση, παράπονο αλλά και "ψάρεμα" φιλοφρονήσεων του τύπου "τι λες αγάπη μου, εσύ είσαι σούπερ" από άνδρες κάποιας ηλικίας. Υπονοεί τον συνδυασμό πρεσβυωπίας και ελαττωμένης σεξουαλικής δραστηριότητας).

(Διασκευή από παλιό ανέκδοτο.)

Έκφραση χρησιμοποιούμενη σε παλιότερες εποχές (προσωπικά τη θυμάμαι από τη δεκαετία του '60, αλλά πιθανότατα υπήρχε και πιο παλιά) που σημαίνει ότι κάποιος μιλάει με ακαταλαβίστικο τρόπο, χρησιμοποιώντας γλώσσα και όρους που δεν γίνονται αντιληπτοί από τον πολύ κόσμο. Την εποχή εκείνη αναφέρονταν κυρίως σε ανθρώπους που μιλούσαν στην καθαρεύουσα, σε συγκεκριμένους χώρους, όπως π.χ. δικαστήρια, ή χρησιμοποιούσαν δυσνόητους επιστημονικούς όρους π.χ. γιατροί. Πολλοί (συνήθως σπουδαιοφανείς ή απατεώνες) το έκαναν και για λόγους εντυπωσιασμού ή εξαπάτησης, κρύβοντας πίσω από ελληνικούρες και μπουρδολογήματα τις πραγματικές τους προθέσεις. Ο ελληνικός κινηματογράφος της εποχής μας έχει δώσει πολλά τέτοια δείγματα.

Η χρήση (και μάλιστα διαδοχικά) των δύο προθέσεων "περί" και "δια", που δεν χρησιμοποιούνται στην καθομιλουμένη, γίνεται για να δώσει έμφαση στο "αρχαιοπρεπές" του πράγματος.

Μετά τον σχετικά σύντομο, αλλά, όπως πιστεύω, περιεκτικό (οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ) διάλογο, που αναπτύχθηκε στο φόρουμ ("Συνεργατικά λήμματα"), κάνω την αρχή για ένα λήμμα αυτού του είδους με θέμα τα "μαργαριτάρια" που κόσμησαν, κοσμούν και θα κοσμούν τον προφορικό, γραπτό και "ηλεκτρονικό" μας λόγο. Το λήμμα αυτό θα είναι πάντα ανοιχτό σε προσθήκες, υπό μορφή σχολίων αρχικά, οι οποίες θα ενσωματώνονται στο λήμμα, ανά διαστήματα.

Σκοπός δεν είναι ο χλευασμός εκείνων που "περιέπεσαν" σε γλωσσικά "αμαρτήματα", ιδιαίτερα αν πρόκειται για απλούς ανθρώπους, που δεν είχαν την ευκαιρία να "μάθουν γράμματα". Βέβαια πολλοί απ' αυτούς τους ανθρώπους (ιδιαίτερα πιο παλιά, πριν υποστούν, όπως όλοι, την, σε μεγάλο βαθμό, ισοπεδωτική επίδραση της τηλεόρασης) αρθρώνουν ένα θαυμάσιο προφορικό λόγο και εκφράζονται με λιτότητα, σαφήνεια και αμεσότητα, που κάποιες φορές είναι αξιοθαύμαστες.

"ερήμην του λόγου": μια έκφραση που χρησιμοποιείται από κάποιους που θέλουν να τα πουν "περί δια γραμμάτου" αντί του σωστού "εν τη ρύμη του λόγου" που σημαίνει "στη ροή του λόγου". Προφανώς το "εν τη ρύμη" συγχέεται με το "ερήμην", που χρησιμοποιείται για κάποιον, που δικάζεται, ενώ απουσιάζει. Εδώ αυτό που πραγματικά απουσιάζει, είναι ο λόγος και ως ομιλία, αλλά και ως λογική.

"οι ευθύνοντες": εννοεί τους "ιθύνοντες" δηλ. αυτούς που καθοδηγούν, που διευθύνουν. Βέβαια με τον τρόπο που το είπε ο απλός άνθρωπος, απ' τον οποίο το "τσίμπησα", σαφέστατα υπονοείται, πως οι ιθύνοντες είναι και υπεύθυνοι, για ό,τι γίνεται υπό την καθοδήγησή τους.

"μετά βαϊων και Κυκλάδων" εννοεί "μετά βαϊων και κλάδων", δηλ. θριαμβευτική υποδοχή, όπως αυτή που επεφυλάχθη στο Χριστό, κατά την είσοδό του στα Ιεροσόλυμα (γνωστή ευαγγελική έκφραση).

τα Σκόδρα: (αντί του σωστού) η Σκόδρα (πόλη της Αλβανίας)

Κούδροι: (αντί του σωστού) Κούρδοι

Τα δύο προηγούμενα λάθη γίνονται (όχι σπάνια) από ανθρώπους των ΜΜΕ. Τά' βαλα μαζί, επειδή έτυχε να εκφωνηθούν στο ίδιο δελτίο ειδήσεων, που προκάλεσε και την τουκανιστική μου τηλεφωνική παρέμβαση:

λεωφόρος Σπατών αντί λεωφόρος Σπάτων (πολλοί το λένε και σκέτο "στη Σπατών")

δικτακτορία αντί δικτατορία και δικτακτορικό αντι διδακτορικό

έκτατο/έτακτο αντί για έκτα κτο

Εδώ γίνεται του "κάππα" "ταυ" το κάγκελο! Αυτό το πραγματικά δύσκολο σύμπλεγμα συμφώνων, δημιουργεί προβλήματα ακόμη και σε "γραμματιζούμενους" με αποτέλεσμα τα παραπάνω "μαργαριτάρια ν' ακούγονται συχνά κι από πολλούς.

τιμήμα αντί τμήμα

Άλλο ένα δύσκολο σύμπλεγμα συμφώνων: "ταυ" "μι"

Εδώ το πρόβλημα λύνεται βάζοντας ανάμεσα ένα ευφωνικό "ι"

Φήβα αντί Θήβα

Αυτή η αλλαγή γίνονταν παλιότερα. Έχω κάμποσα χρόνια να την ακούσω. Δεν έχω εξήγηση γι' αυτό. Μου θυμίζει την αλλαγή του "θ" σε "φ" στα ρωσικά.

καλό πρόοδο αντί καλή πρόοδο

Ο λαός δεν είχε συνηθίσει τα (δευτερόκλιτα καθαρευουσιάνικα) θηλυκά σε -ος. Έτσι αλλάζοντάς τα σε αρσενικά αποκαθιστά την τάξη!

οι σπεύσας αυθορμήτως

Μια έκφραση από το ανεξάντλητο "μποστάνι" του Μποστ. Αν δεν με απατά η μνήμη μου, προήλθε από την κατάθεση ενός υψηλά ιστάμενου αξιωματικού της Χωροφυλακής για τη δολοφονία του Λαμπράκη. Αυτός είχε πει, πως οι παρακρατικοί που έκαναν αντισυγκέντρωση εκεί, όπου θα γίνονταν η ομιλία του Λαμπράκη, είχαν "σπεύσει αυθορμήτως".

Αυτά προς το παρόν.

Διατελώ εν αναμονή των "σπεύσας αυθορμήτως" σλάνγκων για να συμπληρώσουμε το λήμμα.

Συγκροτημένη ομάδα μελών ενός πολιτικού κόμματος που έχουν κοινή ιδεολογική ταυτότητα και επιδιώξεις και συνεδριάζουν μυστικά για να αποφασίσουν ποια στάση θα κρατήσουν στα επίσημα κομματικά όργανα. (Από εδώ).

Ετυμολογία από τη ρωσική, фракция (εδώ), που με τη σειρά της προήλθε από τη λατινική fractio (εδώ).

Παράγωγα φραξιονιστής, φραξιονισμός, φραξιονιστικός.

Άλλη μια λέξη της κομματικής αργκό προερχόμενη από το χώρο της κομμουνιστικής αριστεράς, με τη γνωστή γλωσσική διαδρομή: Λατινικά => Ρωσικά (συνήθως μέσω κάποιας άλλης Ευρωπαϊκής γλώσσας, κυρίως της Γερμανικής => Ελληνικά. (Δες και κοοπτάτσια).

Βέβαια όπως συνήθως συμβαίνει (το'χα πάθει και γώ άλλωστε, εδώ) η λέξη απέκτησε άλλη σημασία στ' αυτιά των "αμύητων", όπως φαίνεται στο παράδειγμα:

Φιλική συμμετοχή dryhammer

Δεν συμμετέχει ο Γιώργος Νταλάρας

Πλεύση ιστιοφόρου σε κατεύθυνση σχεδόν αντίθετη προς αυτήν του ανέμου. (Στην πραγματικότητα η ελάχιστη γωνία πλεύσης, ως προς την κατεύθυνση του ανέμου είναι γύρω στις 45 μοίρες, εξαρτώμενη από τον τύπο του σκάφους και το είδος της ιστιοφορίας του).

Ετυμολογία από τα ομόρριζα ιταλικό orza και γαλλικό orza. Από (εδώ).

Συνήθως όταν ο καπετάνιος δώσει την εντολή "όρτσα!" πρέπει ο τιμονιέρης να στρέψει την πλώρη του σκάφους προς την κατεύθυνση του ανέμου, ενώ ταυτόχρονα το πλήρωμα φέρνει τε πανιά σχεδόν παράλληλα με τον διαμήκη άξονα του σκάφους.

Ανίθετο: "πόντζα!". Με την εντολή αυτή ο τιμονιέρης στρέφει την πλώρη του σκάφους μακριά από την κατεύθυνση του ανέμου, και το πλήρωμα φέρνει τα πανιά υπό γωνία, ως προς το διαμήκη άξονα.

"όρτσα α λά μπάντα!". Στροφή προς την κατεύθυνση του ανέμου, έτσι ώστε η πλώρη, αφού έλθει στιγμιαία σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση με τον άνεμο (μηδενική γωνία) στη συνεχίζει να στρέφει απομακρυνόμενη από την κατεύθυνση του ανάμου μέχρις ότου τα πανιά "ξαναπάρουν" τον αέρα και η πλεύση συνεχίσει στα όρτσα, αλλά με αντίθετη γωνία. Με τον ελιγμό αυτόν ("τακ" στην ορολογία των ιστιοπλόων) το ιστιοφόρο κατευθύνεται αντίθετα προς την κατεύθυνση του ανέμου με διαδοχικά ζικ-ζακ.

Το αντίθετο είναι το "ποντζα α λα μπαντα". Με τον ελιγμό αυτο αλλάζουμε κατεύθυνση πλεύσης απομακρύνοντας την πλώρη από την κατεύθυνση του ανέμου μέχρις ότου πλεύσουμε με αντίθετη γωνία προς τον άνεμο.

Το ρήμα είναι ορτσάρω.

Επίσης χρησιμοποιείται και μεταφορικά γιά να δείξουμε πως πάμε "κόντρα" σε κάποια πράγματα ή καταστάσεις.

Δέσιμο του μπροστινού ποδιού ενός βοοειδούς (συνήθως ταύρου) μ' ένα κοντό σκοινί, του οποίου η άλλη άκρη δένεται στα κέρατά του ζώου. Με το δέσιμο αυτό, το ζώο μπορεί μεν να περπατήσει αργά, αλλά δεν μπορεί να τρέξει και το κυριότερο να "κουτουλήσει". Χρησιμοποιείται σε άγρια και επιθετικά ζώα. Η λέξη υπάρχει στη ντοπιολαλιά της Κύθνου. Με μια ματιά, δεν την βρήκα στο γούγλη. Αν χρησιμοποιείται κι αλλού, κάθε συνεισφορά ευπρόσδεκτη. Ετυμολογία προφανής : πους (πόδι) + κέρας (κέρατο).

Ρήμα: Ποδοκερίζω

Για τα αιγοπρόβατα χρησιμοποιούν την παστούρα: ένα σκοινί μικρού μήκους, που δένουν τα δυό πόδια του ζώου μαζί (μπροστινό-πισινό), έτσι που το ζώο να μπορεί να περπατήσει, αλλά να μήν μπορεί να τρέξει και κυρίως να πηδήξει πάνω από τους μαντρότοιχους.

Συνώνυμα: πέδικλο, πεδούκλι, πεδούκλα

Ετυμολογία από το λατινικό pastor: ποιμήν, βοσκός.

Ρήμα: παστουρώνω (μτχ. παστουρωμένος, αντιθ. ξεπαστούρωτος)

Το ξεπαστούρωτος χρησιμοποιείται μεταφορικά και για ανθρώπους που δεν ανέχονται δεσμεύσεις, που έχουν "ξεφύγει".

Μπαίνω μπροστά και/η εμποδίζω, στη ντοπιολαλιά της Κύθνου. Στις περισσότερες περιπτώσεις εμποδίζεται η διέλευση κάποιων ζώων με κινήσεις των χεριών και αντίστοιχα ηχητικά μηνύματα του τύπου: Οοοοόξ! Ξουτ! κττ.

Ετυμολογία από το απαντώ (με την έννοια του αντικρίζω, στέκομαι απέναντι)

Στο επόμενο παράδειγμα, που κυκλοφορεί στο νησί σαν ανέκδοτο, το παντώ δεν αναφέρεται σε ζώα:

Το παντώ με την έννοια του συναντώ υπάρχει με την μορφή "μου πάντηξε".

σλανγκασίστ από Βάνια (σχόλιο στο λήμμα σκουρδουλιάζω):

@don: διαβάζεις και τις τελείες. Βρήκες τους γουλόζους,τα τσατάλια όμως; Δώσε Κύθνο!

Ναυτική έκφραση αναφερόμενη σε ιστιοφόρα εμπορικά σκάφη (εν χρήσει μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά τον οποίον όλα σχεδόν τα εμπορικά καΐκια έγιναν μηχανοκίνητα).

Το είχα ακούσει από τον παππού μου τον καπτα-Μήτσο (1893-1974) πως "έκανε τα πανιά τσατάλια" όταν ταξίδευε "στα πρύμα", δηλαδή όταν ουριοδρομούσε. Έστρεφε το ένα πανί πλάγια προς τη μιά μεριά του σκάφους και το άλλο προς την αντίθετη, ώστε νά'ρθουν σχεδόν κάθετα ως προς τον άξονα του σκάφους. Κατ' αυτόν τον τρόπο "έπιαναν" περισσότερο αέρα (μιλάμε για δικάταρτα καϊκια με ιστιοφορία μπρατσέρας, όπου τα πανιά, κανονικά, ήταν διατεταγμένα παράλληλα με τον άξονα του σκάφους).

Αριστερά στο Σκαρίφημα 1 είναι μιά κανονική πλεύση (πλαγιοδρομία) με τά πανιά στην ίδια πλευρά του σκάφους και σχεδόν παράλληλα προς τον διαμήκη άξονα, ενώ δεξιά (ουριοδρομία) τα πανιά είναι σε αντίθετες πλευρές και σχεδόν κάθετα στον άξονα του σκάφους (τσατάλια).

Ετυμολογία από το τουρκικό çatal: πηρούνι.

(Πιθανή) εξήγηση του όρου: Αν έβλεπε κανείς τις αντένες των πανιών από την πρύμη του σκάφους, όπως ήταν τοποθετημένες από την μιά κι από την άλλη πλευρά των καταρτιών σχημάτιζαν (με τα κατάρτια) μια μεγάλη τρίαινα => πηρούνι => çatal.

Το σκαρίφημα 2 δείχνει πώς φαίνεται από την πλευρά της πρύμης ένα σκάφος που ουριοδρομεί με τα πανιά τσατάλια. Μπορεί κανείς να διακρίνει την "τρίαινα" που σχηματίζουν οι αντένες των πανιών με τα κατάρτια.

Η μπρατσέρα του καπτα-Μήτσου "Παναγία Περιβολή" ζωγραφισμένη από το λαϊκό θαλασσογράφο Γλύκα το 1924.

Η μπρατσέρα (ιταλικό brazzera) ήταν μικρό ιστιοφόρο σκάφος, με δύο κατάρτια, με πανιά τραπεζοειδούς σχήματος (ψάθες) και δυό φλόκους στον πρόβολο (μπαστούνι ή μπομπρέσο). Μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το πιό συνηθισμένο μεταφορικό μέσο για εμπορεύματα και επιβάτες, ιδιαίτερα στα μικρά νησιά της λεγόμενης "αγόνου γραμμής" για τα βαπόρια.

Προσωπικά, το θεωρώ "ναυτικό όρο" και όχι μέρος της Θερμιώτικης ντοπιολαλιάς.

Χαρακτηριστική έκφραση της Κύθνου, που σημαίνει πως κάποιος έχει μπει για τα καλά στην εφηβεία. Είναι σαφής ο σεξουαλικός υπαινιγμός. Η έκφραση ήταν σε χρήση τις παλιότερες εποχές. Σήμερα δεν χρησιμοποιείται πια (έχω χρόνια να την ακούσω) μιας κι η νεολαία του νησιού "ενηλικιώνεται" πολύ πιο γρήγορα από τις παλιότερες γενιές.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μετατροπή του όμικρον σε έψιλον στη λέξη ποντικός => πεντικός. Τί λένε οι ειδικοί επ' αυτού;

Μιας κι αναφερθήκαμε στα όχι και τόσο συμπαθή τρωκτικά ας αναφέρουμε μερικές ακόμα εκφράσεις με πεντικούς:

Τυπική ανταλλαγή (ομοιοκατάληκτων) φράσεων που οδηγεί σε γείωση, αυτού που ξεκίνησε το διάλογο. Εν τούτοις ο "γειωμένος" έχει πετύχει να βάλει τον άλλον να πει τη "απαγορευμένη" λέξη πεντικός την ημέρα που δεν πρέπει: Την πρώτη του Φλεβάρη, ανήμερα του αγίου Τρύφωνα. Σύμφωνα με κάποια λαϊκή δοξασία-πρόληψη του νησιού, όποιος πει αυτή τη λέξη τη συγκεκριμένη ημέρα θα υποστεί την καθόλου ευπρόσδεκτη επίσκεψη των τρωκτικών στο σπίτι, στην αποθήκη, στη σοδειά του ή όπου αλλού έχει φυλαγμένα τρόφιμα. Αυτή η δοξασία πρέπει να έχει παλιές ρίζες και να σχετίζεται με αντίστοιχες προλήψεις για την Πρωτοχρονιά, αν και προσωπικά δεν γνωρίζω κάποιο ημερολόγιο, που ν' αρχίζει την Πρώτη του Φλεβάρη. Όσον αφορά στη μή αναφορά και/ή στη μετονομασία επιβλαβών ζώων, ασθενειών κλπ. υπάρχουν πολλά παραδείγματα από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας όπως: Εύξεινος Πόντος, Ευλογιά, Cavo d' Oro, παλιοαρρώστια (καρκίνος) κλπ. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλά μέρη δεν λένε τη λέξη "ποντίκι" όλο το χρόνο και τα αποκαλούν "κουφά".

Απόσπασμα από ένα είδος καλάντων (νομίζω πως αλλού λέγονται χελιδονίσματα) και ευχές που λέγονται την Κυριακή της Ορθοδοξίας. Στην Κύθνο υπήρχε ( και σε κάποιο βαθμό διατηρείται) το έθιμο οι νεοι,την ημέρα αυτή, να φτιάχνουν ένα καλαμένιο σταυρό στολισμένο με λουλούδια και να επισκέπτονται τα σπίτια των κοριτσιών που έκαναν μαζί Κούλουμα, όπου λένε αυτά τα "κάλαντα". Εκεί τους φιλεύουν με αυγά. Αυτά τ'αυγά είναι ο "μεζές" για το φαγοπότι που ακολουθεί και το απαραίτητο γλέντι. Για το λόγο αυτό η Κυρική της ορθοδοξίας λέγεται και "Αυγουλού".

Λέξη που έγινε γνωστή από την ατάκα του Βέγγου ως γκαρσόνι (Θρασύβουλας), που δεν δέχεται να τον καλούν με παλαμάκια, επειδή "είναι το ίρτζι του". (Από την ταινία "Ο ατσίδας" ή "το στρίβειν δια του αρραβώνος").

Ετυμολογία από το τουρκικό ırz: τιμή, αγνότητα, αξιοπρέπεια από (εδώ) κι από (εδώ)

Πάντως στα προαναφερόμενα παραδείγματα έχει (και) την έννοια της ιδιορρυθμίας/ιδιοτροπίας και του πείσματος.