Tagged definitions (1851)
Showing 1641-1650 from 1851

Ο παμπόνηρος, πανέξυπνος και καπάτσος άνθρωπας. Μπορεί να ειπωθεί είτε καταπρόσωπο, οπότε λογίζεται ως έπαινος, ή τουλάχιστον με έκδηλα εύθυμη διάθεση, είτε πίσω από την πλάτη του άλλου, οπότε αποκτά αρνητική έννοια: ο επικίνδυνος παμπόνηρος, πανέξυπνος και καπάτσος άνθρωπος, η σουπιά.

... να πάρει γεύση από σκέψη.

Μ' άλλα λόγια σκέφτομαι πριν μιλήσω, μιλώ αφού έχω κάνει έστω μια ελάχιστη ανάλυση των δεδομένων, με λογικό ειρμό, ακόμα και αν τελικώς αποδειχθώ λάθος.

Η έκφραση κυρίως χρησιμοποιείται σαν ειρωνική και επιθετική προτροπή σε κάποιον που λέει ό,τι νά 'ναι. Ή σε αυτόν με τον οποίο διαφωνούμε για να υποβαθμίσουμε την διανοητική του επάρκεια.

Βλ. και εγκεφαλοκλάνι. Αντίθετο: βουτώ τη γλώσσα στον κώλο.

Σύσκατος, χάλια, σκατά, κώλος, κλπ.

Το βρήκα και με τη σημασία πολύ μαλάκας (παρ. 2.)

Γράφεται και με -η-, μάλλον λάθος (λογικά η ετυμολογία είναι από το συν + χριστός, νο;)

Ετυμολογία: πεσιματ- (αλλόμορφο του θέματος πεσιμ- < πέσιμο) + -ίας. Προέρχεται από τη λέξη πέσιμο με την αντίστοιχη σημασία.

Αυτός που φλερτάρει έντονα, την πέφτει δηλαδή συνεχώς σε γυναίκες, όντας όμως πιο συστηματικός, πιο μεθοδικός, με θεωρητικό και άλλον οπλισμό, ικανό να «υποστηρίζει» τις ενέργειές του και να τους δίνει τις απαραίτητες ιδεολογικές προεκτάσεις. Οι προσπάθειές του στέφονται σχεδόν πάντοτε με επιτυχία.

• Συνώνυμοι (και ετυμολογικά συγγενείς) όροι με τον παραπάνω είναι οι εξής:

- πεφτάκιας (= σε αντίθεση με τον πεσιματία είναι πιο άμεσος, πιο πρακτικός και λιγότερο «συγκροτημένος». Δίχως ιδιαίτερες απαιτήσεις ή προτιμήσεις, γενικώς «την πέφτει» σε οποιοδήποτε θηλυκό δει. Συνήθως είναι πρώην πεσιματίας που με τα χρόνια άλλαξε κατηγορία).

- πέφτουλας (μπορεί να ήταν κάποτε πεφτάκιας και να ξέπεσε - σημασιολογικώς πιο κοντά στη λέξη λιγούρης).

- πεφτρόνι (= αυτός που μάλλον κινείται στον αστερισμό του «ό,τι αρπάξουμε» και «ό,τι κάτσει», είτε λόγω του νεαρού της ηλικίας του είτε και λόγω περιορισμένων προσόντων και δυνατοτήτων).

• Μπορούμε να υποθέσουμε μια άτυπη ιεραρχική σειρά μεταξύ των τεσσάρων αυτών όρων, με τον εργατικό, φιλομαθή και γεμάτο κύρος πεσιματία να βρίσκεται στην κορυφή. Ακολουθούν ο «μη συγκροτημένος» πεφτάκιας, ο έκφυλος και ξεπεσμένος πέφτουλας και τέλος το αδιάφορο, σεμνό και ταπεινό πεφτρόνι.

• Οι όροι αυτοί είναι μεν συνώνυμοι, αλλά όχι ταυτόσημοι: ο καθένας έχει την ιδιαίτερη σημασιολογική του απόχρωση. Αυτό όμως δε σημαίνει πως οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των παραπάνω σημασιών και επιμέρους κατηγοριών (όσων αφορά την άτυπη σημασιολογική τους ιεράρχηση) είναι απόλυτες και ανελαστικές. Μπορεί λ.χ. κάποιος να χρησιμοποιεί και τις τέσσερις λέξεις δηλώνοντας την ίδια σημασία (και μάλιστα οποιαδήποτε από τις παραπάνω τέσσερις) κ.ο.κ.

[Οι παραπάνω ορισμοί και παρατηρήσεις προέρχονται από το άρθρο Πέφτοντας, της στήλης Ιντερμέδιο του Ανδρέα Παππά, εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 16/03/2007].

Ετυμολογία: από το αλλόμορφο θέμα τσακωματ- [< τσάκωμα, τσακωμός < τσακώνω] + -ίας.

Αυτός που καβγαδίζει αδιαλείπτως. Γουστάρει τρελά να τσακώνεται και είναι αυτό που ξέρει να κάνει καλά. Αρπάζεται πολύ εύκολα και ψάχνεται συνεχώς για καβγά, προκαλώντας ή αρχίζοντας ο ίδιος τις φιλονικίες.

Aὐτὸς ποὺ τὰ τσακώνει, τ' ἁρπάζει, τὰ πιάνει, τὰ παίρνει, λαδώνεται τέλος πάντων ρὲ παιδί μου...

Ὁ ὁρισμὸς αὐτὸς δὲν σκοπεῖ εἰς ἀντικατάστασιν ἢ συμπλήρωσιν τοῦ προηγουμένου. Ἀποτελεῖ διαφορετικὴν ἔννοιαν, προερχομένην ἀπὸ τὴν ἐνεργητικὴν φωνὴν τοῦ ρήματος: τσακώνω = πιάνω, τσακώνομαι = πιάνομαι (ἐννοεῖται στὰ χέρια).

Ἡ προσφορὰ πρὸς τὸν τσακωματία μπορεῖ νὰ γίνῃ σιωπηρῶς (πιὸ διακριτικὰ νὰ ποῦμε), ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ ἴδιο τὸ ῥῆμα, στὴν προστακτική. Ἐνίοτε προστίθεται καὶ ἕνας προσχηματικὸς σκοπὸς τῆς «χορηγίας», προαιρετικῶς, γιὰ νὰ δοθῇ πιὸ φιλικὸς τόνος: «Τσάκω αὐτὰ ἐδῶ γιὰ ἒνα καφφέ» (κατ' ἄλλους μπύρα, κρασὶ κλπ). Στὴν περίπτωσι ποὺ ὁ προσχηματικὸς σκοπὸς εἶναι κατανάλωσις οἰνοπνευματώδους, κινδυνεύει ὁ «χορηγὸς» νὰ δεχθῇ τὴν ἀναιδῆ ἀπάντησι: «Βάλε κάτι καὶ γιὰ τὸ μεζέ...»

Ὁ τσακωματίας λειτουργός, ὑπάλληλος κλπ εἶναι ὑποχρεωτικῶς ἄρρην. Τὸ θηλυκὸν εἶναι ἀμάρτυρον.

Ἀπὸ ταξινομικῆς πλευρᾶς, σὲ εὐνομούμενες χῶρες θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθῇ σλάνγκ τῆς ἐφορίας, τῆς πολεοδομίας, τοῦ ΕΣΥ κλπ. Σὲ μερικὲς ὅμως δημοκρατικὲς χῶρες τοῦ Εὐρωπαῐκοῦ Νότου ἐπεκράτησε νὰ θεωρῆται ἐθνικὴ σλάνγκ, ὥστε νὰ μή γίνωνται ταξικὲς καὶ ἐπαγγελματικὲς διακρίσεις.

1. Αυτός που έχει κομμένη την ουρά. Από τα κόβω + ευφωνικό ν + ουρά. Το λέμε για ζώα. Χαριτωμένη λέξη για μια επώδυνη εμπειρία.

2. Προς μεγάλη μου έκπληξη βρήκα κάτι που αγνοούσα: ότι λέγεται και για ανθρώπους και σημαίνει ευφυής, εφευρετικός, βλ. εδώ και εδώ. Μάλιστα η έννοια αυτή είναι και η πιο διαδεδομένη (βλ. παραδείγματα 2.α., 2.β., 2.γ.). Παρόλ' αυτά την έβαλα δεύτερη γιατί θεωρώ ότι είναι συνέπεια της πρώτης και γιατί εκπλήσσομαι που τα λεξικά δεν αναφέρουν την πρώτη καν.

Δεκτή οποιαδήποτε διόρθωση αν πέφτω έξω.

Παλιά λέξη, τουλάχιστον από τις αρχές του 20ου αιώνα, που έχει διασωθεί σε ομώνυμο ρεμπέτικο.

Πιο κυριολεκτικά σημαίνει αυτήν που κλέβει παξιμάδια για να ζήσει, άρα μια γυναίκα εξαιρετικά φτωχή και επισφαλή.

Κατ' επέκταση, δηλώνει και πόρνη πολύ χαμηλής στάθμης, φτηνή πουτάνα, κυρίως του τύπου καλντεριμιτζού, δηλαδή που κάνει πιάτσα στο πεζοδρόμιο, ή απλώς μια φτωχή σπιτωμένη- μορόζα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η έμφαση είναι στην ευτέλεια του αντιτίμου με το οποίο μπορεί να ικανοποιηθεί η τοιαύτη ελευθέριος γυνή, ώστε να γυρίσει σχετικά εύκολα ο τροχός.

Πολύ ενδιαφέρουσες αναλύσεις του όρου βρίσκουμε στο ιστολόι του Νίκου Σαραντάκου, όπου συσχετίζεται με τον όρο παξιμάδα. Εδώ βρίσκουμε και δύο γλαφυρές παρατηρήσεις- υποθέσεις για την προέλευση της λέξης. Σύμφωνα με την μία παρατήρηση, παξιμαδοκλέφτης λέγεται ο άγιος Νικόλαος, πιθανόν επειδή «η παρατεταμένη νηνεμία ακινητοποιούσε παλιά το πλοίο κι έτσι αργούσε να φτάσει στο λιμάνι και οι ναύτες αναγκάζονταν να εξαντλήσουν τα αποθέματα των τροφών τους -που βέβαια ήταν κυρίως γαλέτες». Άραγε να υποθέσουμε κάποιον συσχετισμό της παξιμαδοκλέφτρας με τα παξιμάδια των ναυτικών; Η δεύτερη υπόθεση βρίσκεται στο rembetiko.gr και αναφέρεται στις «καλντεριμιτζούδες που διπλαρώνανε στους καφενέδες της Ομόνοιας και πέριξ τους θαμώνες προς άγρα πελάτη ή έστω της αρπαγής του μικρού παξιμαδιού που ήταν στο πιατάκι του καφέ και σερβιριζόταν μαζί». Βεβαίως, παξιμάδια υπάρχουν παντού και όχι μόνο στην Ομόνοια, οπότε δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος να ασπαστούμε ειδικά αυτήν την υπόθεση, πάντως, σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μια πεινασμένη πόρνη εξαιρετικά επισφαλή.

Σήμερα, η έκφραση είναι άρρηκτα δεμένη με το ομώνυμο ρεμπέτικο, οπότε όταν αναφερόμαστε σε παξιμαδοκλέφτρα εννοούμε μια γυναίκα πολύ ταπεινής προέλευσης που στην συνέχεια μεγαλοπιάστηκε επειδή είχε την τύχη να ανέλθει κοινωνικώς με το σπαθί της.

Το λήμμα προέρχεται από τις γνωστές αργκό φράσεις σένιος και πένα τροποποιημένες κατά την μάγκικη ορολογία.

Σημαίνει κάποιον ή κάτι πολύ περιποιημένο, προσεγμένο, κυριλέ.

Ο άντρας, κατά συνεκδοχή, όπως το μουνί μπορεί να σημαίνει την γυναίκα.