Tagged definitions (45)
Showing 31-40 from 45

Το πασπαρτού επιφώνημα των Ελλήνων. Ο τονισμός παίζει σημαντικό ρόλο (βλ. παραδείγματα).

Χαριτωμενιάστικο επιφώνημα δήλωσης της (προφανούς, συνήθως) παρουσίας τίνος σε κάποιο άτομο ή ομάδα ατόμων.

Έχει σχεδόν πάντα ναζιάρικη χροιά και χρησιμοποιείται και ολίγον φορ τεχ λουλζ.

Πιθανώς να προκύπτει από την μπεμπεκίστικη σλανγκ και συγκεκριμένα από το δημοφιλές διαδραστικό παιχνίδι χαζομπαμπάδων / χαζομαμάδων που καλύπτουν το πρόσωπο με τις παλάμες τους και ξαφνικά τις ανοίγουν μπροστά στο σκασμένο τους, αναφωνώντας το εν λόγω επιφώνημα.

Προσοχή: Να μη συγχέεται με το άτσα!

Επιφώνημα επιτυχίας δηλ. «Ζήτω!», «έμπαινε Γιούτσο!» κλπ ή (ειρωνικά) αποτυχίας δηλ. «τώρα κονομήσαμε!», «την κάναμε από κούπες» κλπ.

Προέρχεται από το ιταλικό παιχνίδι λοταρίας tombola (<ιταλ. tombolare = κάνω κωλοτούμπουλες), το οποίο έπαιζαν πλανόδιοι τομπολατζήδες στους μαχαλάδες των πόλεων μέχρι και πριν από καμιά 70αριά χρόνια, κρατώντας ένα τύμπανο που, χτυπώντας το σαν σήτα, ανάδευε τους λαχνούς που χοροπηδούσαν.

Αυτός που του ’πεφτε ο τυχερός λαχνός, φώναζε χαρούμενα «τόμπολα!» και στη συνέχεια γύρευε από τον τομπολατζή το αντίτιμο (π.χ. χρηματικό έπαθλο, ένα μικρό δωράκι, κάτι φαγώσιμο κλπ).

Η έκφραση με την διπλή σημασία της λέγεται και στην Ιταλία, ενώ αντίστοιχα οι Αγγλοσάξονες λένε «Bingo!» (από το ομώνυμο παιχνίδι που παίζουν οι θείτσες) ή «Disco!», δηλ. «Μπράβο!», «Το πέτυχες!», «Διάνα!» κλπ.

Οι τομπολατζήδες, όπως και όλοι οι γυρολόγοι επαγγελματίες του δρόμου (λούστροι, καστανάδες, σημιτζήδες, καλντεριμιτζούδες, «παιχνιδιάτορες» μουσικοί, λαχανάδες, ακονιστές, σαμοβαροφόροι πωλητές τσαγιού ζωσμένοι φλιτζανάκια, ακροβάτες, κομπογιαννίτες, επαίτες με ζητιανόξυλο δίκην μουσικού οργάνου, παπατζήδες, οπωροπώλες με καροτσάκι κλπ) αποτελούσαν ιδιαίτερο σινάφι -και μάλιστα οι Σταμπουλούδες τομπολατζήδες διέθεταν δικές τους χορευτικές φιγούρες στον ζεϊμπέκικο, τον λεγόμενο «τομπολατζήδικο».

Μέχρι και σήμερα, σε διάφορα συνοικιακά ιχθυοπωλεία, ένα μεγάλο κι ακριβό (αλλά απούλητο) ψάρι «βγαίνει στη λοταρία» με πρωτοβουλία του ιχθυοπώλη προς τους παρεπιδημούντες μαγαζάτορες, προκειμένου να μην χαλάσει και ζημιώσει ο Αλφαβητίξ...

1. Τσιπτετελικόν επιφώνημα τουρκικής προέλευσης (şinanay). Ακούγεται στο άσμα:

   Σήκω χόρεψε κουκλί μου,
   να σε δω να σε χαρώ
   τσιφτετέλι τούρκικο
   σινανάι γιαβρούμ σινανάι να.

   Άλλοι το εκφέρουν ως «νινανάι», αλλά το ορίτζιναλ είναι το πρώτο.

   Παρόμοια επιφωνήματα: μεγεμελέ, λάι λάι λάι, νάι νάι νάι, νε τσαρέ, ε γκιουλέ ολσούν, για χαμπίμπι, για λελέλι.

2. Το κουνιστό οριεντάλ τραγούδι ή ο αντίστοιχος χορός.

3. Το κέφι που προκαλείται από τέτοια τραγούδια ή χορούς.

Ουσιαστικό:

• ο ψίθυρος, ο ελάχιστος ήχος, η ανεπαίσθητη φωνούλα, μιλιά, λέξη,

• χαρακτηρισμός κατάστασης (παρ. 1): μόκο, δεν ακούγεται ούτε ψίθυρος για το φλέγον θέμα, κάποιοι κάνουν υποχθόνια ησυχία με σκοπιμότητα να αποκρύψουν γεγονότα, κάνουν το γερμανό και σφυρίζουν αδιάφορα για τον καιρό.

  Επιφώνημα (με εννοούμενο το «μη βγάλεις»):

• προσταγή απόλυτης ησυχίας: Τσιμουδιά! - Σσσ!!! Σουτ! Σιωπή! Σκασμός! Ούτε κιχ! Άχνα! (παρ. 2)

• προσταγή τήρησης απόλυτης εχεμύθειας τ. μη διανοηθείς να βγάλεις τσιμουδιά (γιατί κατά τα γνωστά η οικογένεια είναι το πιο σημαντικό πράμα, τα τσιμεντένια παπούτσια δεν είναι όμορφα κ.λπ.).

Σημαίνει: «Πάρε δρόμο!!», «Βρε ούστ!!», «Σπάσε!!», «Γκιτ ρε!!» (απ' το τούρκικο φύγε).

Λέγεται πάνω σε καυγά, με άγριο, αποφασιστικό ύφος και πολύ ελαφρά δασύ και τραβηγμένο το σίγμα.

Ο Λιάκος ο Πετρόπουλος το ετυμολογεί από το παλιό προτρεπτικό επιφώνημα yisa! των χαμάληδων της Πόλης που το πήραν οι καπανταήδες -κι απ' αυτούς οι μάγκες (σημαίνει και: αλλάζω πορεία προς τον άνεμο). Πίσω του διακρίνει το ιταλικό (βενετσιάνικο κατά Τριανταφυλλίδη) ναυτικό επιφώνημα issa! (βίρα!), που λέγονταν όταν το ιστιοφόρο σήκωνε πανιά για να την κάνει.

Επιπλέον και στις εκφράσεις:

«Πω πω ζημιά που πάθαμε!!» και

«Πω πω ζημιά που μας έκανες!!»

Εκφράσεις που σπανίως κυριολεκτούν ενώ στη συντριπτική τους πλειοψηφία αποτελούν:

• Αποστομωτική γείωση που εκτοξεύεται ειρωνικότατα με σκοπό να δείξει πως κάποια απειλή ή γενικότερα κάτι που φαινομενικά είναι εναντίον μας στην ουσία αποτελεί «βούτυρο στο ψωμί μας», και γαμώ τις φάσεις και πως καραγουστάρουμε να το... πάθουμε».
• Παραδοχή πως θα υποπέσουμε στην αμαρτία / θα παραβιάσουμε μια υπόσχεση στον εαυτό μας, γιατί ο πειρασμός που μας έβαλε αυτός στον οποίο τις απευθύνουμε είναι ανυπέρβλητος. Του ομολογούμε πως βρήκε το κουμπί μας και συχνότατα, εμμέσως, πως έχουμε τις ίδιες αδυναμίες –ανέκαθεν ισχυρότατος δεσμός μεταξύ ανθρώπων, που οδηγεί σε διαχρονικό τακίμιασμα.Ισοδύναμο: «Τραβάτε με κι ας κλαίω» και τα συναφή.

• Αυθόρμητο επιφώνημα εκστασιασμένου θαυμασμού όταν περνά από μπροστά μας το σκοτεινό αντικείμενο των πόθων μας, είτε αυτό είναι άτομο (π.χ. τύπου Λίλιαν), είτε αντικείμενο - φετίχ (π.χ. μηχανή / αυτοκίνητο / σκάφος) που σκλαβώνει / στοιχειώνει σκέψη / φαντασία / όνειρα, οπότε αποτελεί για μας ντέμο του προσωπικού επί γης παραδείσου.(Οι σωματικές παρενέργειες είναι συχνότατο φαινόμενο: γούρλωμα οφθαλμών, τρέξιμο σάλιων, στύση ενίοτε μετά ρεύσεως -της οποίας η όλη έκφραση αποτελεί κι ευφημισμό-, πεταλούδες στο στομάχι, ανέβασμα σφυγμών, ιδρώτας σε ...διάφορα σημεία και άλλα πολλά).

  Συνώνυμα: Βρε τι πάθαμε (στα καλά καθούμενα)!!, Αμάν!! Τι ‘ναι τούτο!!, «Αυτά είναι!!».

Το λέμε όταν κάποιος πνίγεται (επειδή στραβοκατάπιε), φτερνίζεται, βήχει ασταμάτητα, κλπ.

Συνοδεύεται (ειδικά στον βήχα) με χτύπημα στην πλάτη και με την προτροπή να κοιτάξει ο άλλος προς τα πάνω, ...εκεί όπου είναι ο Χριστός. Είναι δηλαδή επίκληση στον Χριστό που όλα τα κακά σκορπά.

Και: Χριστός κι Απόστολος, Χριστός και Παναγιά (και όσους βάλουμε τόσο αποτελεσματικότερο το ξόρκι).

Επίσης το λέμε όταν μάθουμε κάτι εξωφρενικά δυσάρεστο.

Παμπάλαιο, πασέ.

Επιφώνημα όταν κάποιος βήχει, πνίγεται ή φταρνίζεται. Τότε ο άλλος τον χτυπάει στην πλάτη και του λέει «ο νονός, ο νονός» ή Χριστός!

Κατά τον ΤιραμΙησού, δέον να συνοδεύεται με την μουσική της ομώνυμης ταινίας για μεγαλύτερο τιραμισουρεαλιστικό εφέ.

Λειτουργεί ως επιφώνημα, και εκφράζει έκπληξη ή απογοήτευση, ή θυμό, ή, ή, ή... Ο τονισμός κατά την εκφορά ποικίλλει και εξαρτάται απ' το νόημα.

Εκτοξεύεται ως απειλή κατά παντός υπευθύνου ή συμπληρώνεται με εξ ίσου ασαφείς διασαφηνίσεις όπως «να γαμήσω κάναν κώλο παιδικόνε» ή ό,τι εμπνευστεί ο μπινελικωτής επιτόπου. Αν και μάλλον η έννοια αλλοιώνεται με τα συμπληρώματα διαστροφής.

Συγγενή και τα μη γαμήσω, α να σε γαμήσω..., να σου γαμήσω, το ουγκχ (σε μη μπινελίκι), αλλά πλήρως άσχετο το ποιον πρέπει να γαμήσω.