Tagged definitions (48)
Showing 1-10 from 48

Αγγαρεία είναι γενικώς κάθε μη αμοιβόμενη υποχρεωτική εργασία και αποτελούσε θεσμό των αρχαίων διοικητικών οργανώσεων. Συνώνυμο: επίταξις (αν και αυτό σήμερα χρησιμοποιείται περισσότερο για αντικείμενα ή κτήρια). Αναφέρεται, εννοείται, σε ελευθέρους (δούλους δεν έχει νόημα).

Συνήθως αφορούσε μαζική συμμετοχή, όπως στο χτίσιμο φρουρίων, φραγμάτων, δρόμων, γεφυρών κ.ο.κ. και μπορούσε να είναι έκτακτη ή και τακτική, όπως π.χ. κατά τη συγκομιδή. [Διαφέρει από την κοινοτική εργασία όπου κάποιος συμμετέχει αυτόβουλα]. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το χτίσιμο των πυραμίδων.

Σήμερα η μόνη μορφή αγγαρείας που υφίσταται (χωρίς να χαρακτηρίζεται έτσι) είναι, σε απόλυτους όρους, αυτή καθ' εαυτή η στρατιωτική υπηρεσία. Ο όρος 'στρατολογική υποχρέωση' υποκρύπτει αυτήν ακριβώς την έννοια, διότι είναι υποχρέωση που επιβάλλεται από το κράτος (νόμο) σε ελεύθερους πολίτες. Το ότι αυτό γίνεται για την άμυνα της χώρας δεν έχει σημασία. Όλες οι αγγαρείες έχουν προφανή σκοπιμότητα.

Η λέξη προέρχεται από το περσικό hangar που σήμαινε 'βασιλικός ταχυδρόμος' και πέρασε στην ελληνική ως άγγαρος και ως άγγελος, με όλα τα παράγωγά τους.

Στο γλωσσάρι του το Κόμματος, η διαγραφή και απομάκρυνση παραστρατημένων μελών.

Η δυνατότητα ανακαταγραφής από τα κομμουνιστικά κόμματα «μικροαστικών στοιχείων» που «αναπόφευκτα τρυπώνουν σ’ αυτό» τέθηκε σαν όρος από τον Λένιν για την αποδοχή τους στην Κομιντέρν (βλ. παράδειγμα 1 και εδώ). Ο τρόπος ανακαταγραφής παραμένει στην διακριτική ευχέρεια του κόμματος, βεβαίως βεβαίως.

Το πρώτο κύμα ανακαταγραφής έγινε μετά την ήττα του ΔΣΕ δίκην εμφυλίου μέσα στον εμφύλιο, όταν η ηγεσία Ζαχαριάδη εκκαθάρισε ευρύτατο φάσμα μελών (από φτωχομπινεδιάρησες μπουκλιώτες μέχρι υψηλόβαθμους τ. Πλουμπίδη) με χαρακτηρισμούς όπως «χαφιές», «πράκτορας», «προδότης» κ.ά. (βλ. εδώ). Τελικά ο Ζαχαριάδης δεν απέφυγε κι ο ίδιος την ανακατάταξη, eaten by his own dinner που λένε κι ο καλλιτέχνης.

Απόσπασμα από το «Γιατί με σκοτώνεις σύντροφε;» του Θωμά Δρίτσιου (βλ. εδώ):

Στη διάρκεια της «κρίσης» των αγωνιστών από τις συνελεύσεις, ανασκαλεύτηκαν όλες οι γνωστές και «άγνωστες» πτυχές της προσωπικής και αγωνιστικής ζωής τους, στιγμιαίες αδυναμίες, πραγματικά και φανταστικά παραπτώματα!

- «Πώς δεν βγήκες... Ελασίτης στην Εθνική Αντίσταση;», ρωτούσανε οι βαλτοί, που πάνω στον ζήλο τους να υπηρετήσουν την ηγεσία, δεν πέρασε, από το ξερό τους πως τότε ήσουνα παιδαρέλι...

- «Γιατί δεν βγήκες εθελοντής στο Δημοκρατικό Στρατό, και χρειάστηκε να σ' επιστρατεύσουν;», ρωτούσε άλλος κι ας μην ήξερε, πως με τον πατέρα και τον μεγαλύτερο αδερφό στη Μακρόνησο, ήσουνα ο μοναδικός προστάτης της φαμίλιας.

- «Εσύ βγήκες στο βουνό... Το γιο σου όμως τον άφησες να τον πάρουν οι μοναρχοφασίστες...».

- «Σκόπιμα βραδυπορούσες... Ζητούσες ευκαιρία να λιποτακτήσεις...».

- «Περνώντας κάποτε από τα Βοδενά ξέκοψες από το τμήμα, μπήκες στα περιβόλια και μάζεψες φρούτα...».

- «Δεν πληγώθηκες στις μάχες, είσαι αυτοτραυματίας...».

- «Πες μας εδώ στη συνέλευση... Τι σκοπεύεις να κάνεις:... Θα την πάρεις την Αγγέλα, αφού της υποσχέθηκες γάμο;...».

- «Έξυνες το τραύμα σου για να μην κλείσει η πληγή, για να μείνεις έτσι περισσότερο στο νοσοκομείο...».

Τέτοιες κι άλλες ερωτήσεις γίνονταν από «βαλτούς», που «δουλεύονταν» κατάλληλα από την τοπική καθοδήγηση. Κι ήταν έτσι στημένη η «ανάκριση» και τόση η πίεση, που οι «επανεξεταζόμενοι» κομμουνιστές για να δώσουν τέλος στο ψυχικό μαρτύριο -«στο θέατρο», όπως έλεγαν μετά- αναγκάζονταν να παραδεχτούν και πράγματα που δεν έκαναν και «κουβέντες» που δεν είπανε.

Το Κόμμα εσχάτως επανέφερε την δοκιμασμένη αυτή μέθοδο στο αναθεωρημένο του καταστατικό (βλ. παράδειγμα 2).

Έτσι χαρακτηρίζεται ο νέος στρατιώτης που αποτελεί τον αντικαταστάτη ενός παλιού και επωμίζεται τις σκοπιές και αγγαρείες του.

Ἡ λέξι συναντᾶται στὸ στρατό καὶ σημαίνει καθαρισμὸ μιᾶς ἐκτάσεως, οἰκοπέδου κλπ ἀπὸ τὰ ξερὰ χόρτα (κατ' ἐπέκτασιν καὶ ἄλλα ἄχρηστα), μὲ κύριο σκοπὸ τὴν πρόληψι πυρκαϊᾶς.

Ἡ ὀρθογραφία ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ἐτυμολόγησι τῆς λέξεως, κατὰ τὸ τί ἐννοεῖ ἐκεῖνος ποὺ τὴν λέει.

Κάποιοι ὑπαξιωματικοὶ ἔχουν στὸ μυαλό τους ὅτι θὰ ρίξουν μέσα τὰ φαντάρια καὶ θὰ τὰ ξηλώσουν ὅλα (ἐξηλώνω: ξεκαρφώνω > διασπῶ > ἀποσυνθέτω, τὸ ὁποῖο μᾶς φέρνει κάπως κοντὰ στὸ ἀποκαθαίρω, ποὺ θέλει νὰ πῇ ὁ ποιητής).

Κάποιοι ἄλλοι, πιὸ πεζοὶ τύποι, τὸ βλέπουν ὡς ἀπὸ-ξύλωσι (ἀφαίρεσι τῶν ξύλων > κλαδιῶν > ξερῶν χόρτων κλπ εὐφλέκτων). Σημειωτέον ὅτι ξύλον στὴ μεσαιωνικὴ ἑλληνικὴ εἶναι ὁ,τιδήποτε ἀποτελεῖται ἐξ ὕλης (καυσίμου ὕλης στὴν ἀρχαία, πρβλ καὶ ὑλοτομία).

Πάντως, ὅποιo καὶ νὰ εἶναι τὸ νόημα, ἡ λέξι εἶναι παρετυμολογική, καὶ συνεπῶς slang.

Ο καθαρισμός / ξεχορτάριασμα του στρατοπέδου.

Προέρχεται απ’ το ρήμα αρβαλάω: προκαλώ θόρυβο, φασαρία, συχνά βροντώντας κάτι, (κι αυτό απ’ τη ρίζα -ρα- > ρήγνυμι (γ>β) > ραβάσσω > αρραβάσσω (α, ευφωνικό.) > αραβέω > άραβος > αρβαλώ).

Κυριολεκτικά σημαίνει:

1. θόρυβος, φασαρία, αναστάτωση,

2. όλοι μαζί, ο ένας πάνω στον άλλο, αλλά και με τη σειρά / αράδα,

3. λαβή κατσαρόλας (και γενικά σκεύους). Θηλυκοποιημένο, απ’ το αρβάλι που είναι μεταλλικό κινητό χερούλι καζανιού, κατσαρόλας μεσαίου μεγέθους, χύτρας, κουβά ·όταν δεν χρειάζεται να μετακινήσουμε το σκεύος, πέφτει στο πλάϊ (κάνοντας θόρυβο - αρβαλώντας).

4. Kατά τόπους:

i) χάλκινο σκεύος περίπου σε μέγεθος κατσαρόλας που είχε τέτοια λαβή, (αρβαλωτό), ii) χάλκινο δοχείο για μεταφορά νερού, πλατύτερο κάτω απ’ ότι επάνω, (αρυβαλίδα).

Επίσης (πιο σλανγκικά):

5. Χαβαλές (όπως έφη panas στον άλλο ορισμό), πλάκα (με την έννοια κάνω πλάκα), αστειότητα, μαλακία (με την πιο αθώα έννοια του κάνω μαλακίες), μπάχαλο.

6. Είμαι χαλαρά, αραχτός, αποδιοργανωμένος, χύμα, στην κοσμάρα μου, τα ‘χω γράψει όλα στ’ αρχίδια μου. Εξού κι η φανταρίστικη έκφραση αρβάλα αρμ για το χυμαδιό.

7. Παίρνω αρβάλα σημαίνει κατατροπώνω, κατανικώ, παίρνω φαλάγγι.

Υπάρχουν και:

8. Tο αρβάλησε που σημαίνει: χάζεψε, έχει χάσει τα λογικά του και δεν ξέρει τι λέει

9. O αρβάλας: ο άγαρμπος, ο ατσούμπαλος (που λέγεται στην Άρτα).

Έτσι, σκέτο-νέτο. Με αυτή τη συντομευμένη και οικονομική μορφή χρησιμοποιείται κατά κανόνα σήμερα η παλιά κλασική έκφραση ράδιο αρβύλα, για την προέλευση της οποίας διατίθεται ο κατατοπιστικότατος ορισμός του Panoulis.

Η καθαρά λεξικογραφική συμβολή του ορισμού μόλις τελείωσε. Παρακάτω διαβάζετε με δική σας ευθύνη.

Αρβύλες δεν κυκλοφορούν μόνο στο στρατό, όπως σωστά υπενθυμίζει ο xalikoutis - και όπως ούτε ο Μπάμπης άλλωστε αγνοεί.

Προς ανάπτυξη του ισχυρισμού αυτού, παραθέτω, αντί δικού μου ορισμού, σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο του αντιστασιακού και αυτόχειρα Τάσου Δαρβέρη, Μια Ιστορία της Νύχτας, 1967-1974, βιβλίο που btw περιέχει ουκ ολίγη σλανγκ και μπινελίκια. Πρόκειται για μια αυτοβιογραφικού τύπου ματιά στα γεγονότα της Επταετίας, ματιά περιοριστική και υποκειμενική, και γι' αυτό ακριβώς τόσο ενδιαφέρουσα.

«Αρβύλα» στον στρατό, στις φυλακές και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης λεγόταν κάθε καλή -συνήθως- ψεύτικη είδηση. Δεν περνούσε μέρα που να μην κυκλοφορούσαν φήμες για χάρες, αμνηστίες και τα παρόμοια. Η «αρβύλα» ξεκινούσε συνήθως από κάποιον που είχε επισκεπτήριο - δικηγόρου συνήθως - και μετέφερε τα τελευταία πολιτικά κουτσομπολιά στη φυλακή, την άποψη κάποιου πολιτικού ή τη διαβεβαίωση κάποιου παράγοντα του υπουργείου Δικαιοσύνης ότι «κάτι θα γίνει με τους κρατούμενους». Οι «αρβύλες» ήταν πιο επίμονες στις γιορτές και τις διάφορες επετείους της χούντας (21η Απριλίου), οπότε όλοι παρακολουθούσαν με αγωνία τις πρες κόμφερανς και τα διαγγέλματα του Παπαδόπουλου από την τηλεόραση. Οι ομιλίες του Παπαδόπουλου και του Γεωργαλά ήταν ίσως τα πιο δημοφιλή τηλεοπτικά θεάματα στον Κορυδαλλό, μετά το ποδόσφαιρο. Άλλωστε, τα χουντικά έντυπα (Ελεύθερος Κόσμος, Νέα Πολιτεία) είχαν στις φυλακές αισθητά μεγαλύτερη κυκλοφορία από το μέσο όρο τους.

Έψαξα ματαίως για παραδείγματα στο γούγλε, το οποίο δυστυχώς πλέον μονοπωλείται από εκατομμύρια αναφορές στην ομώνυμη τηλεοπτική εκπομπή του κ. Αντώνη Κανάκη, πλουτοκράτη υποκριτικώς κοπτόμενου υπέρ των δικαίων του φτωχού λαού και καπήλου αγνής θεσσαλονικοσύνης...

Έκφραση που όλοι μάθαμε στον στρατό, αλλά αποτελεί όρο της φυσικής και μηχανολογίας.

Αστοχία υλικού λογίζεται όταν:

α) η συμπεριφορά ενός υλικού στην πράξη (σαν μέρος μιας μηχανής ή μιας κατασκευής), κρίνεται σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκής, σε σχέση με την αναμενόμενη σχεδίαση του, στην θεωρεία.

β) για κάποια δουλειά δεν χρησιμοποιούμε το σωστό υλικό ή ανταλλακτικό, π.χ. ο Ίκαρος έφτιαξε τα φτερά του από κερί, με αποτέλεσμα να λιώσουν από τον ήλιο, καθαρή αστοχία υλικού στην ελληνική μυθολογία.

Αυτά για την κυριολεκτική έννοια. Η έκφραση μεταπήδησε στην σλανγκ για να περιγράψει ένα άσχημο ή/και καταστροφικό αποτέλεσμα.

Άλλη μία φράση που ξέφυγε από τα ενδότερα του ένδοξου ελληνικού στρατού, για να ακολουθήσει αυτόνομη καριέρα. Στον Ε.Σ., μόλις συναντηθείς με κάποιον ανώτερο ιεραρχικά, υποτίθεται ότι πρέπει να χτυπήσεις με δύναμη προσοχή και να χαιρετήσεις στρατιωτικά, (βλ. παράδειγμα 1, το λήμμα στην κυριολεξία του).

Στην «πολιτική» ζωή της, η φράση σημαίνει τα παρακάτω:

1. Αποδίδω σεβασμό σε κάποιον που το αξίζει (βλ. παράδειγμα 2), ή

2. Συμπεριφέρομαι δουλοπρεπώς, κοινώς γλύφω κάποιον ιεραρχικά ανώτερο ή γενικά σε ισχυρότερη θέση από εμένα, προσδοκώντας την εύνοιά του, (βλ. παράδειγμα 3).

Βλ. σχετικά λήμματα τσανακογλείφτης, φιλάω κατουρημένες ποδιές, φιλάω την παντόφλα.

Συχνότερη η χρήση με την 2η έννοια. Θλιβερό το φαινόμενο κάποιοι να βαράνε προσοχές στο έτερό τους ήμισυ.

Είναι ιατρικώς περίεργο ότι αυτοί που βαράνε συνέχεια προσοχές, καταλήγουν να πάσχουν από καραμπινάτη οσφυοκαμψία.

Αριστερίστικο επιφώνημα που σημαίνει «θα νικήσουμε» και θυμίζει Τσε Γκεβάρα και απελευθέρωση της Λατινικής Αμερικής.

Έχει χρησιμοποιηθεί τόσο πολύ από αριστερούς γνήσιους ή ντεμέκ, που η σημασία από πολιτική έχει αγκαλιάσει όλων των ειδών τις νίκες, αλλά κυρίως τις απέλπιδες που γίνονται με δυσμενείς αφετηριακές συνθήκες.