Στένσιλ (stencil) ή στένσιλ γραφίτι είναι η τελευταία λέξη στον σημειολογικό ανταρτοπόλεμο μέσα στις μεγαλουπόλεις της Δύσης, τελευταία δε εξαπλώθηκε και στην Ελλάδα.
Τι είναι και πώς γίνεται
Είναι μια τεχνική graffiti με σπρέι και χαρτόνι που είναι κομμένο σύμφωνα με κάποιο σχέδιο ή κάποια γράμματα (σχηματίζεται έτσι στο χαρτόνι το αρνητικό του σχεδίου, βλ. εικόνα 2). Όταν ο στενσιλάς ψεκάζει με σπρέι πάνω από το χαρτόνι, το χρώμα βάφει τον τοίχο εκεί που το χαρτόνι είναι κομμένο δημιουργώντας έτσι το σχέδιο σε θετικό (εικόνα 1). Πιο πολύπλοκα στένσιλ γίνονται χρησιμοποιώντας περισσότερα χρώματα και χαρτόνια με διαφορετικά σχέδια.
Η δυσκολία στο κόψιμο κάποιου σχεδίου στο χαρτόνι είναι ότι κάποια σημεία του σχεδίου (τα νησιά) είναι απομονωμένα και σύμφωνα με το σχέδιο δεν θα στηρίζονταν κανονικά από πουθενά (π.χ. κόβοντας το όμικρον, πρέπει στο χαρτόνι να μείνει το στρογγυλό κενό στο εσωτερικό του). Το πρόβλημα αυτό λύνεται αφήνοντας μικρά κομμάτια χαρτονιού (τις γέφυρες) που ενώνουν τα απομονωμένα μέρη με το υπόλοιπο μέρος του χαρτονιού (βλ. εικόνα 3).
Πότε γίνεται η εξόρμηση και με ποιον τρόπο
Πιο εύκολα (και με περισσότερο χαβαλέ) γίνεται κατά ομάδες και χρειάζεται συνήθως δύο άτομα τουλάχιστον, το ένα να κρατάει το χαρτόνι σταθερό στον τοίχο και το άλλο να ψεκάζει. Το ψέκασμα πρέπει να γίνει σωστά, έτσι ώστε να μην πέσει πολύ χρώμα που θα αρχίζει να στάζει και θα χαλάσει το σχέδιο. Το κάνουμε τη νύχτα και με προσοχή να μην μας πάρουν πρέφα, αφού το στένσιλ είναι παράνομο. Χρήσιμα είναι τα πλαστικά γάντια μιας χρήσης, αλλιώς τα χέρια θα γίνουν ένα με το χρώμα του σπρέι σε χρόνο μηδέν.
Χαρακτήρας και θέματα
Το stencil στην Ελλάδα είναι γενικά τέχνη του αναρχικού/αντιεξουσιαστικού χώρου και ως τρόπος έκφρασης αντιδρά στη μονοπώληση των δημοσίων χώρων από την διαφημιστική προπαγάνδα. Ειδικά μετά τον εξοστρακισμό της 6ης Δεκεμβρίου του 2008 το στένσιλ έγινε όπλο της νεολαίας ενάντια στην στην κρατική αυθαιρεσία.
Ο γνωστότερος καλλιτέχνης του stencil είναι ο Βρετανός Banksy.
(από άρθρο της «Ελευθεροτυπίας»)
«Δείγματα στένσιλ γκραφίτι έχουν κάνει εσχάτως την εμφάνισή τους σε διάφορα σημεία της Αθήνας, ακολουθώντας κατά πολλούς μια πολύ δημοφιλή σήμερα τάση σε μητροπολιτικά κέντρα όπως το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη. Στην Κηφισίας, στο Βύρωνα, στην Κολοκοτρώνη, και βεβαίως στα Εξάρχεια, το εξασκημένο και μη μάτι ανακαλύπτει το αποτέλεσμα που απορρέει από τη χρήση ενός πατρόν κι ενός σπρέι.»
(Από εδώ)
«Ποιος είναι ο Blek le Rat; Ο «μπαμπάς» του στένσιλ, της μαυροντυμένης, μινιμάλ εκδοχής του γκράφιτι. Ένας κατ’ επάγγελμα αρχιτέκτονας που μετέτρεψε μια παλιά τυπογραφική τεχνική, σε τέχνη του δρόμου.»
(Από άρθρο της «Ελευθεροτυπίας»)
«Ανεξάρτητα από το αν είναι τέχνη, διαμαρτυρία ή απλώς ένα «κοιτάξτε, υπάρχω κι εγώ», το στένσιλ γκραφίτι μάς παρέχει μερικές από τις πιο παθιασμένες και ανατρεπτικές εικόνες του καιρού μας. Κομίζει ειδήσεις που μόνο στους τοίχους της πόλης θα μπορούσαν να εμφανιστούν.»
(Από την Βίκιπαιδεία)
«To στένσιλ, στα ελληνικά διατρυτό επειδή φτιάχνεται από ένα διάτρητο πρότυπο, συνήθως από χαρτόνι η άλλα υλικά που διαπερνούνται δύσκολα από χρώμα, χρησιμοποιείται για να δημιουργηθούν συγκεκριμένα σχέδια γκράφιτι (γράμματα,σύμβολα, μορφές, ή σχέδια) κάθε φορά που χρησιμοποιείται (μπορεί να χρησιμοποιηθεί πάνω από μια φορά έχοντας το ίδιο αποτέλεσμα). Η τεχνική στένσιλ στην εικαστική τέχνη αναφέρεται επίσης ως pochoir.»
