Tagged definitions (106)
Showing 81-90 from 106

Έγινε το μοντάρισμα, μια χαρά πήγε η συγκόλληση, κοινώς εκπληρώθηκε η φορτωτική. Λέγεται συνθηματικά για να επιβεβαιώσει ο ομιλών ότι πήδηξε.

Τόπος καταγωγής της φράσης η Λακωνία. Μπάκακας είναι ο γυρίνος και λούμπα, ο λάκκος με το νερό.

1. Εκ του αρχαιοελληνικού βυττίον. Το μεγάλο βαρέλι, συνήθως χειροποίητο, που χρησιμοποιείται κυρίως για την αποθήκευση κρασιού. Στη Μεσσηνία και στη Λακωνία προφέρεται αυστηρά με παχύ κλειστό -τσ-.

2. Μεταφορικά στη διάλεκτο της νότιας Πελοποννήσου το βουτσί υποδηλώνει θάνατο, καταστροφή, παρακμή. Η μεταφορά προκύπτει από το σχήμα που παίρνουν τα κουφάρια των ζώων κατά την αποσύνθεσή τους, όταν, δηλαδή, τουμπανιάζουν και μοιάζουν με βαρέλι. Όταν η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά, εκφέρεται είτε περιφραστικά ως "μας βρήκε/θα μας βρει βουτσί" είτε σκέτη, μετά από δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, χωρίς ούτε καν άρθρο, κατά το σχήμα "αν συμβεί/γίνει κάτι.. βουτσί"

Το ρ."πιάνω" με διττή σημασία. Αφενός με την έννοια του "αγγίζω" αφετέρου με την έννοια του "φυτρώνω/μου φύτρωσε". Το «μαλλί» δεν είν’ άλλο από το ηβικό τρίχωμα. Κατά κυριολεξία ομιλούμε για την μεταβατική εκείνη περίοδο από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, οπότε και "το δέρμα, που καλύπτει το εφηβαίο/εφήβαιο, εμφανίζει τρίχωμα."

Πελοποννησιακής κατασκευής και προελεύσεως απευθύνεται κατά κανόνα σε αρσενικούς και σημαίνει το βάπτισμα του πυρός, την ενηλικίωση, την άνδρωση, την ωρίμανση, το κόψιμο των μαλακιών και επιτέλους την ανάληψη ευθυνών.

Πέον να σημειωθεί ότι χρησιμοποιείται κυρίως αποθετικά (τ. «δεν έχει πιάσει μαλλί ακόμα»), όπως ο κύριος όγκος των πελοποννησιακών εκφράσεων που το΄χουν σε κακό να πουν ένα καλό λόγο κι επιφυλάσσουν τα εγκώμια για πολιτικές συγκεντρώσεις.

Περαιτέρω, ο εν λόγω χαρακτηρισμός συνοδεύεται από (εντελώς-τελείως) τοπικά επιρρημοεμπρόθετα (από κα'/ 'κει κα΄/ ΄σα κα΄) κι ενίοτε τον ακολουθούν λιτές -άνευ λογικής σύνδεσης- ιστορίες από την νοτιοελλαδική ύπαιθρο, τις οποίες οι προ εξήνταζ γεννημένοι Πελοποννήσιοι- τηλικαύτης ευκαιρίας δοθείσης- αναμασούν κατά καιρούς και ορθώς ποιούν ενόψει του τρόμου να απωλεσθεί εις την λήθην ένα ελληνικότατο παρελθόν. Αν ο Νταλί ήτο Έλλην; Από την Γορτυνία θα κατήγετο αδιαμφισβήτητα*.

Συμπερασματικά, στα μάτια του γέροντος Πελοποννησίου -του οποίου η βουκολικά πλασμένη φαντασία ταξιδεύει συχνά σε ολβίες εποχές όπου έφηβοι τσοπανάκοι ήσαν πια έτοιμοι να φυλάξουν προβατάκια- ο φέρελπις νέος, νιούμπης, νιούφης, ρούκης και τα τοιαύτα, δείχνει να έχει ευρωστία, νεότητα, ενθουσιασμό, όχι όμως και εμπειρία, αφού είναι ακόμα άτριχος, “δεν έχει πιάσει μαλλί” (δεν τον εμπιστεύεσαι ούτε για προβατοφύλαξη δλδ, ως επίκειται να του επισημανθεί).

Συνώνυμο, αλλά και αντώνυμο, πρέπει να είναι το βαρβατσέλι (= βαρβάτο νεαρό ζώο) καθότι η πελοποννησιακή αργκό μπορεί να είναι πολλά πράγματα, αλλά άκαμπτη δεν τη λες.

*μια απλή ανάγνωση τυχαίων στίχων από τα δημοτικά τραγούδια της περιοχής αρκεί για να πείσει οιονδήποτε για του λόγου το αληθές.

Η βέργα ή το παλούκι από ξύλο δέντρου, συνήθως ελιάς, που χρησιμοποιείται για την στήριξη καλλιεργειών με αδύναμο κορμό.

Επειδή τα χτυπήματα με βέργα ήταν μια διαδεδομένη μέθοδος τιμωρίας στο σχολείο, η χρήση της φράσης "θα πέσει φουρκάδα" ή "θα φας φουρκάδα" στη σλανγκ της Πελοποννήσου σημαίνει σαφή απειλή σωματικής τιμωρίας.

Όλοι μαζί. Στην κυριολεξία σημαίνει μαζί με τα κούρβουλα, όπου κούρβουλα, οι κορμοί από τα κλήματα, κατ' επέκταση τα κούτσουρα.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: ελλ. μεσν. λ. κούρβουλα (λατ. λ. curvus = στραβός).

Η λέξη υπάρχει στη ντοπιολαλιά της Κύθνου (συνιστώ ανεπιφύλακτα την ανάγνωση ολόκληρου του κειμένου, εδώ, απ' όπου το παράδειγμα),

των Φούρνων Ικαρίας εδώ, αλλά και της Χώρας Μεσσηνίας εδώ, όπου το παράδειγμα είναι πιό κοντά στην κυριολεκτική έννοια (όλοι, μαζί με τα κούτσουρα):

Επίσης χρησιμοποιείται και ο όρος ξεκουρβουλώνω, που σημαίνει βγάζω από τη ρίζα, καταστρέφω εκ θεμελίων, κυριολεκτικά ή μεταφορικά.

Ο ύπνος ή τα προεόρτια αυτού (βλ. κουτουλάω, κάνει νύστα).

Όμορφος γιαγιαδισμός από την Δημητσάνα (Ορεινή Αρκαδία)

Έτσι αποκαλούν οι Αργείτες τους Ναυπλιώτες διότι έπλεναν τους πισινούς τους (και όχι μόνον) σε τούρκικα λουτρά. Ανήκει στη μεγάλη οικογένεια απαξιωτικών χαρακτηρισμών τοπικιστικής αντιζηλίας και μικρογεωγραφικού ρατσισμού.

Πέον να σημειωθεί ότι υπάρχουν κι άλλες Π.Ο.Π. (Παπαρολογίες Ονομασίας Προέλευσης) εις βάρος όσων επιμελούνται τις ευαίσθητες περιοχές τους (πιχί παστρικιά). Αντιγράφω κείμενο του τιτανοτεραστίου aias.ath:

Ὡς πρὸς τὴν καθαριότητα: Στὴ Σμύρνη οἱ ἄνθρωποι ζοῦσαν μὲ εὐμάρεια, καὶ εἶχαν ἐπίπεδο παρόμοιο μὲ τὸ εὐρωπακὸ τῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ καὶ μὲ χαμάμια, νὰ φᾶνε κι οἱ κόττες. Στὴν Ἑλλάδα τότε δὲν εἴχαμε λουτρὸ μέσα στὸ σπίτι· καὶ τὰ δημόσια ἦσαν σπανία ἐξαίρεσις. Ὁ παπποῦς μου ἔφτειαξε λουτρὸ στὸ καινούργιο του σπίτι τῷ 1928, καὶ ἀντιμετώπισε σχόλια τοῦ τύπου «ἀχρείαστο νὰ εἶναι», ἀλλὰ καὶ κακοήθη τοιαῦτα, τοῦ τύπου «κύριε Γιῶργο μου, δὲν εἶναι σωστό· ἔχεις καὶ κορίτσι πρᾶμα» δλδ μὴ σοῦ ποῦνε τὴν κόρη παστρικιά. Φυσικά, βρομιαραῖοι ὑπῆρχαν καὶ θὰ ὑπάρχουν παντοῦ καὶ πάντα, καὶ στὴ Σμύρνη.

Πηγή: εδώ

Η ενδοπαλαμική πεοπαλινδρόμηση, η μαλακία στα Πατρινά. Εκ του διασήμου ρήματος μινάρω.
Κατά το κουτσουκέλα.

O πέοντας, στην ντοπιολαλιά τση ορεινής Αρκαδίας.

Δεν έχω ιδέα πούθε ευθυμολογείται, αλλά εικάζω σχέση με το ιταλικό όνομα Pellegrino (εκ του λατ. peregrinus, ο ταξιδιώτης).

Καταγράφεται στο υπέροχο έργο του αείμνηστου Τζίμη Τσαφαρά, Λαγκαδινό Λεξικό (Εκδ. Μέθεξις, Θεσσαλονίκη, 2013), σ. 118.

Η ανύπανδρη μεγαλοκοπέλα που γεροντομουνιάζει, η εναπομείνασα εις το ράφι, η αραχνομούνα, η γεροντοκόρη.

Ντοπιολαλιά τση ορεινής Αρκαδίας, καταγεγραμμένη στο υπέροχο έργο του αείμνηστου Τζίμη Τσαφαρά, Λαγκαδινό Λεξικό (Εκδ. Μέθεξις, Θεσσαλονίκη, 2013), σ. 44.