Further tags

Είναι μια λέξη που σημαίνει το άτομο που κάνει γύφτικη ζωή, αλλά και τον γυφτιάρη τσιγκούνη τού κερατά. Πολύ περιφρονητική λέξη, ιταλικής προέλευσης, από τα χρόνια τής Φραγκοκρατίας, όπου τότε σήμαινε τον σκλάβο, τον δυστυχή.

Λέξη χαμένη μέσα στον χρόνο. Το caci στα σημερινά Ιταλικά δεν υπάρχει ως πρόθεμα τυπικό κι ούτε το cacivel μπόρεσα να βρω.

Στα Ελληνικά λέμε και το «κατσιάζω», που σημαίνει το να μην πολυχαϊδεύεις ένα γατί επειδή θα «κατσιάσει», θα πέσουν οι τρίχες του, θα μαδάει δηλαδή. Gatto είναι η λέξη στα Ιταλικά για την / τον γάτα / γάτο, αλλά σε πολλές περιοχές τής Αχαγιάς (Αχαϊας) κατσούλι λένε γενικά το γατί. Η προφορά μιας λέξης αλλάζει κατά πολύ από μέρος σε μέρος και είναι δύσκολο να βρεις το από που ξεκίνησε μια έκφραση, ιδιαίτερα όταν τα γλωσσικά δάνεια από τη μια γλώσσα στην άλλη μπερδεύονται με τα χρόνια.

Παράδειγμα από τον μεγάλο μας ποιητή Νίκο Καββαδία :

«...Κάτω απ' τον ήλιο αναγαλιάζαν οι ελιές και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια τις νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές τότες που σ' έφεραν, κατσίβελε, στη μπόλια...»

(μπόλια = φακιόλι, τσεμπέρι, μαντήλα, γεμενί, βενετσιάνικη λέξη που σημαίνει κάποιον που τον έχουν τυλίξει σε κάτι για να μη φαίνεται η φάτσα του)

και λίγο πιο κάτω λέει ο καλός μας μια πιο συνηθισμένη λέξη :
«... Ατσίγγανε κι αφέντη μου με τι να σε στολίσω φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό...»

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Η μεγάλη ανυπομονησία, το ξαφνικό άγχος να φύγει κανείς από κάπου.

Από το «κώλος», το «κάψα» (< καίω) και το -ίς/-ίδος. Χρησιμοποιείται κυρίως με την μορφή «με πιάνει κωλοκαψίδα» ή «έχω κωλοκαψίδα». Πρόκειται ίσως για τοπικό ιδιωματισμό, το έχω ακούσει στα Επτάνησα, αλλά και στην Πελοπόννησο.

- Πάμε, Γιώργο μου, έχει πάει 1 η ώρα!
- Αμάν πια! Θα φύγουμε, κάτσε λίγο ακόμα. Κωλοκαψίδα σ' έπιασε;

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Ιδιωματικός όρος του παλαιού αθηναϊκού ιδιώματος, σήμερα εν χρήσει μόνο για αστεϊσμό. Σημαίναι «με όλα του τα υπάρχοντα, συν γυναιξί και τέκνοις», εικάζω δε ότι προέρχεται από το «συν-» και «κρόταλον» (> *κούρταλο), άρα με όλα του τα υπάρχοντα να κροταλίζουν καθώς προχωρεί. Αποτελεί πιθανώς την πηγή του ηλίθιου σεφερλιακού επιφωνήματος «σακούρτελε».

Εγώ τον κάλεσα να έρθει μόνος του, κι αυτός μου ήρθε συγκούρταλος, και κάτσανε και πέντε ώρες! Έφριξα, σου λέω, έφριξα!

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Ομαδικό παίγνιο το οποίο παίζεται κυρίως από έφηβα αγόρια της επαρχίας.

Συνήθως ύστερα από κλήρωση (αριθμάκια) αποφασίζεται ποιος θα είναι ο πρώτος που θα ξαπλώσει μπρούμυτα σε επίπεδη επιφάνεια (κρεβάτι, γρασίδι). Ο εν λόγω άτυχος παίκτης υποχρεούται να υπομείνει το βάρος και τους σχολιασμούς των συμπαικτών του, οι οποίοι ένας μετά τον άλλον θα πέσουν με φόρα από πάνω του. Για παράδειγμα εάν συμμετέχουν δέκα άτομα, το νούμερο ένα θα ξαπλώσει κάτω κάτω, ακριβώς από πάνω του, το νούμερο δύο θα ακολουθήσει το νούμερο τρία και ούτω καθεξής μέχρι που τελευταίο θα τους πλακώνει όλους χωρίς να το πλακώνει κανείς το νούμερο δέκα.

Χαρακτηριστικό του παιχνιδιού είναι ότι συνήθως δεν προαποφασίζεται ούτε ποιοι θα συμμετέχουν ούτε ποιος θα είναι από κάτω! Εάν είσαι 12-19 χρονών και ζεις στην επαρχία... δεν μπορείς ποτέ να είσαι τελείως αμέριμνος, είτε ρεμβάζεις ανάσκελα είτε μπρούμυτα. Τα μεγαλύτερα αδέρφια σου και οι φίλοι τους μπορεί από στιγμή σε στιγμή να σε αιφνιδιάσουν φωνάζοντας «μπόλα» και ορμώντας κατά πάνω σου, προτού προλάβεις να αντιδράσεις! Η μαγεία του παιχνιδιού έγκειται στο ότι όλοι κάποια στιγμή θα έχουν «κάνει» αλλά και θα έχουν «φάει» έστω από μια μπόλα.

Μεταφορικά η λέξη χρησιμοποιείται για να δηλώσει τσακωμό και γενικότερα ένταση σε σχέσεις και καταστάσεις.

  1. Γρήγορα! Τώρα που διαβάζει και δεν βλέπει πάμε να τον κάνουμε μια μπόλα!

  2. Αν πάω και τον βρω να μιλήσουμε... θα γίνουμε σίγουρα μπόλα, σου το λέω! (μεταφορικά)

Δες ακόμη: μπούγιο, σύννεφο, φατούρο.

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Τουρκιστί, το ελατήριο, αλλά και ο παλαιός σιδερένιος μηχανισμός ανοίγματος/κλεισίματος ξύλινης πόρτας σε αγροτόσπιτα, στον οποίο πατάς ένα πλήκτρο και αυτό ανασηκώνει ένα μικρό μάνταλο.

Μικρασιάτικος ιδιωματισμός, που ακουγόταν ενίοτε και στη 'δώθε Ελλάδα.

-Θείο, πατάω πατάω αλλά το ζεμπερέκι δε δουλεύει.
-Γαμώ τα ζεμπερέκια σου, τσόγλανε. Σ' το 'πα ότι θα το ξεκωλώσεις, όλη μέρα μπες-βγες!

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Ξεχαρβαλώνω, διαλύω, αχρηστεύω, σαραβαλιάζω, καταστρέφω εντελώς κάτι λόγω υπέρμετρης ή λανθασμένης χρήσης.

Πρόκειται για ιδιωματισμό της Πελοποννήσου. Από το «ξε-» και το «κώλος».

Πρόσεχε πώς κάθεσαι ρε, την ξεκώλωσες την πολυθρόνα! Παλιοχοντρέ!

6,06 (από Galadriel, 24/05/10)

Σχετικό: ξεκωλιάρης, -άρα, -άρικο

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Μόριο της αργκό και διαλέκτων της ελληνικής, που προτάσσεται σε ρήμα: α το κάνουμε, α σου δείξω εγώ, α δε ξέρεις μή μιλάς. Προέρχεται είτε από το θα ή το να, είτε από τον σύνδεσμο αν.

Ειδικά για την περίπτωση των θα/να

Στην εδραίωση του α στον προφορικό λόγο (σπάνια να το αναγνωρίσει ή να το σεβαστεί κανείς σε κείμενο) συνέβαλε φαίνεται δραστικά η πολύ συχνή σημασιολογική ταύτιση των θα και να, ωστε ενδεχόμενη αμφισημία του (τί δηλώνεται, μέλλοντας χρόνος ή υποτακτική έγκλιση;) να αποκλείεται:

— Τί θα κάνουμε τελικά αγάπη μου; Θα πάμε το βράδυ επίσκεψη στους Πρηξοβιολάκηδες;
— Α πάμε, ξέρωγω;...

Αυτός είναι και ο λόγος που σηκώνει, απ' ότι καταλαβαίνω, να το θεωρούμε αυτούσιο μόριο, διαφορετικό από τα άλλα δύο, αλλά και ισότιμο μ' αυτά.

Παραπέρα, χρησιμοποιείται και σε περιπτώσεις όπου η διάκριση μπορεί να κουβαλάει πληροφορία, οπότε το μπαλάκι πάει στα συμφραζόμενα. Για το θα:

— Άσ' τα, καήκαμε! Μπαγλάρωσαν τον Μήτσουλα χθές το βράδυ και τον είχαν στην ανάκριση μέχρι το πρωί.
— Μας έχει καρφώσει λές;
Στάνταρ...
— Πό πό... Και τώρα τί α κάνουμε;

Και για το να:

— Σοβαρά ρε ταλαίπωρε; Η Φώφη πηδήχτηκε με τον Φίφη;...
— Ναί φίλε μου, ναί. Κι' άς την κυνηγούσα επι μήνες. Τί α κάνουμε; Άμα ο άλλος έχει λεφτά πώς να του παραβγείς;...

Στην περίπτωση αυτή πρόκειται περισσότερο για απλό αλλόμορφο του θα ή του να, και για σαφήνεια θα μπορούσε κανείς να το γράφει με απόστροφο: .

Ετυμολογικό σχόλιο

Είναι ενδιαφέρον οτι ο τύπος α ενώνει τους τύπους θα και να, τη στιγμή που έχουν ήδη πολύ στενή ετυμολογική σχέση: σε τυπικά λεξικά βρίσκουμε οτι το μεν προέρχεται από το θέλω ίνα και το δε βέβαια από το ίνα (άσχετο, αλλά συγκρίνετε και με την ετυμολογία του δεικτικού μόριου νά). Είναι λοιπόν πιθανό η τάση αντικατάστασης των θα και να από τον τύπο α να επικρατήσει κάποτε γενικά, και να κλείσει έτσι ένας μακρύς ετυμολογικός κύκλος.

Από την άλλη, ένα τέτοιο σενάριο σκοντάφτει ίσως στην περίπτωση σύνταξης με ρήμα που αρχίζει από φωνήεν: λέμε πιο εύκολα α πάω αντί για θα πάω, παρά α ανέβω αντί για θα ανέβω (όπου προτιμάμε την έκθλιψη, θ' ανέβω).

Ευτυχώς που δεν θα πεθάνουμε ποτέ βασικά, και έτσι θα δούμε τι μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον γι' αυτές τις λεξούλες, που όπου και α κοιτάξεις α τις δεις (τις γλυκές μου!...).

Σημείωση

Το ζήτημα αυτού του λήμματος –που είχα για μήνες στο πρόχειρο και το έφτιαχνα σιγά-σιγά (απομέσα προς τα έξω, που έλεγε κι' ο Γιάννης Νάστας για το στούντιό του μιά ζωή κι' ας έμενε όλο το ίδιο)– το έχει πιάσει πολύ όμορφα και ο εαυτομίσητος: παράλειψη των να και θα.

Παρόλα 'φτά (προσοχή στις απομιμήσεις!), είπα τελικά να τ' ανεβάσω κι' εγώ, μιά και το πιάνω κάπως διαφορετικά, κι' ελπίζω οτι αξίζει τον κόπο. Τα λήμματα άς διαβαστούν συμπληρωματικά.

Από το να/θα:

  • Άκου να δεις, πατέρα, εγώ για μπακάλης εν κάμνω. Ε ρέσει μου εμένα να μαλάζω τα τυριά και τις φρίσες και να σκυλοβρομώ το βράδυ, που πάγω να πιω ένα καφέ. Εγώ [...] 'α βγάλω το Γυμνάσιο κι α φύω... Κι ήβρα και πού 'α πάγω... 'Α πάγω στην Αραπιά και παράδες 'α κάμω και χωρίς τη γρίνα σου θα ζιω. (από χιώτικη αφήγηση, εδώ)

  • Ναι ρε, δεν θά 'χω άλλη δουλειά α κάμω στην Ικαριά, α ψάχνω α βρω ιντερνετ.. ή θαρρείς πως έχω laptop k α το πάρω μαζί μου... (από φόρουμ)

Από το αν:

  • Χαρές δεν είδα στη ζωή / Μοίρα πολύ μεγάλες / κι α φύγω ήντα άλλαξε / σα δε μπατήξω κι άλλες ; (κρητική μαντινάδα, από εδώ)

  • Λίγο ακόμα και να πιαστούνε απ' τα μαλλιά, να μαδήσει η μιά την άλλη. Μα δέν πιαστήκανε. Τα φανάρια είχανε πιά σβήσει, και οι δρόμοι ήτανε σκοτεινοί και έρημοι· και δέν κτυπιέται κανείς ένεκα το φιλότιμο ά δεν είναι κι' άλλοι νοματαίοι μπροστά. (Π. Πικρός, «Σά θα γίνουμε άνθρωποι»)

  • Δέν μπορείς να κυριαρχείς άλλων α δέν κυριαρχήσεις πρώτα τον εαυτό σου. (Σ. Δούκας, «Εις εαυτόν», Φιλιππότης-Ερίννη 2008)

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Το μπουκέτο, η αναπάντεχη γροθιά που πάει κατευθείαν στην μουτσούνα σου.

Πάσα: Χότζας.

  1. Ο νεοδημοκρατικός λαός έχει εκνευριστεί πάρα πολύ που οι Μητσοτακέοι πήγανε να του τη φέρουνε, μη θεωρώντας τον ικανό να διαλέξει μόνος τους τον αρχηγό του.
    Φερθήκανε μπαμπέσικα και αντιδημοκρατικά, γι’ αυτό θα τη φάνε την καταμουτσουνιά στις 29.
    (Προφητικό ποστ εδώ).

  2. Βέβαια σας μιλάω για 3 παιδαρέλια το πολύ 25 χρονών με κάτι γυαλάκια που μοναδική απάντηση σε όσα τους έλεγα ήταν ότι θα πάω αυτόφωρο και όσο μου το έλεγε τόσο ήθελα να του σκάσω μία καταμουτσουνιά και να πάει αυτός στα εξωτερικά ιατρεία και εγώ στο αυτόφωρο!!!!
    (εκεί)

Got a better definition? Add it!

Published

Προέρχεται από το ξύδι «δε κάτι σάρκ» και προφέρεται έτσι σε κάποιες περιοχές της Ακαρνανίας τουλάστιχον.

Κατάχρηση του Δεκατεσαρ(γιού) γίνεται πάντα αλλά κυρίως κατά την ζωοπανήγυρη της Αγίας Παρασκευής (μεγάαααλη η χάρη της) στο Μοναστηράκι Βονίτσης ως συνοδευτικό των κοψιδίων και των λοιπών σφαχτών.

- Καλώς τα παιδιά τα δικά μας. Να ψήσω καφεδάκια;
- Τι καφέδες και παπαριές; Πήγε δέκα η ώρα (το πρωί). Τσάκω το μπουκάλι το Δεκατεσσάρ να μας δει ο Θεός.

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified

Παροιμιώδης και –για τα δεδομένα της εποχής κατά την οποία πλάστηκε και λαμβανομένης υπόψη της λέξη «χέσιμο»– σλανγκ έκφραση του αρκαδικού ιδιώματος που λέγεται όταν κάποιος απολαύσει κάτι πολύ στην αρχή, αλλά στο τέλος του βγει ξινό.

Όπως όταν κραιπαλιάζεσαι στη μάσα, το 'φχαριστιέσαι, και μετά σε πιάνει μια μπουργάνα άνευ προηγουμένου.

— Τα 'μαθες; Ο Ροβέρτος έφαγε τρελή χυλόπιτα από τη γκόμενά του. Τον έπιασε στα πράσα με άλλη. Και ήταν 5 χρόνια μαζί...
— Εμ; Την κεράτωνε συνέχεια, ο σαρδανάπαλος και το 'παιζε άνετος. Κάποια στιγμή θα το πλήρωνε. Γλυκοφάγωμα, πικροχέσιμο!

Got a better definition? Add it!

Published
Last modified