Tagged definitions (5850)
Showing 5751-5760 from 5850

Το χρήμα, το παραδάκι!

Μίλα, μαρτύρα, λέγε, (επιτιμητικά).

Προστακτική του αρχαίου ρήματος λαλώ που χρησιμοποιείται χωρίς διακοπή μέχρι και τις μέρες μας. Έχει παραμείνει σχεδόν αναλλοίωτο εννοιολογικά.

1. λέγω («αὐτοῡ ἀκούσεσθε κατὰ πάντα ὅσα ἄν λαλήσῃ πρὸς ὑμᾱς», Καινή Διαθήκη)

2. έχω έναρθρο λόγο, ομιλώ, εκφράζομαι προφορικά («λαλεῑ οὐθὲν τῶν ἄλλων ζῴων πλὴν ἀνθρώπου», Αριστοτέλης.)

3. (για πτηνά) κελαδώ, τερετίζω ή κράζω (α. «άκου πώς λαλεί το αηδόνι» β. «ακόμη δεν λάλησε ο πετεινός»)

4. (για μουσικό όργανο) παράγω ήχο, ηχώ, παίζω («ὡς σάλπιγγος λαλούσης», Καινή Διαθήκη)

5. παίζω μουσικό όργανο, βαρώ, κρούω, σημαίνω («κἤν αὐλῷ λαλέω», Θεόκριτος)

6. αντηχώ, αντιλαλώ

Μεταφορικές έννοιες.

1. πορεύομαι, βαδίζω, πηγαίνω («στη στράτα που ελάλει», δημοτικό τραγούδι)

2. μαρτυρώ, προδίδω («ο Μιστόκλης τσάκισε και λάλησε στην ανάκριση»)

3. λέγω ανοησίες, παραδοξολογίες, τρελαίνομαι (Εσύ λάλησες τελείως, ντιπ για ντιπ).

4. συμβουλεύω

5. επικαλούμαι τη βοήθεια κάποιου

6. εξαγγέλλω, γνωστοποιώ, ανακοινώνω

7. ερωτώ

8. ονομάζω, αποκαλώ

9. ψάλλω

Και κλώσσα.

Ο Καπετανάκης δίνει δύο παράλληλες περιγραφές: α) Η εκ συστήματος αθροίζουσα γύρω της πολλούς θαυμαστάς, β) Η επιδεικτικώς ακκιζομένη.

Καθαρευουσιάνικες περιγραφές μεν, λίαν περιεκτικές δε.

Ο ατυχής άρρεν φορέας του κλωσσομαγνήτη καταλήγει πάντοτε να ατενίζει ενεός τα ομόφυλά του πλήθη να συρρέουν αδιαλείπτως. Αρκεί να γίνει για κάποιες ώρες συνοδοιπόρος της κλώσσας σε πλατείες, σούπερ μάρκετ, ρουχάδικα, καφετέριες, κλαμπ. Αρκεί να δει μια ημερήσια λίστα κλήσεων στο κινητό της, για να καταλάβει.

Η κλώσσα ηγείται πάντα ενός αντρικού χαρεμιού στο οποίο καλλιεργεί έντεχνα προσδοκίες μελλοντικών ερωτικών περιπτύξεων. Η κλώσσα εκπέμπει διαρκώς σήματα διαθεσιμότητας προς τα πεινασμένα αρσενικά. Ενίοτε ενδίδει, αφήνοντας ωστόσο να διαφαίνεται ότι διαρκώς πολιορκείται από στίφη επίδοξων μνηστήρων.

(από Ricky, 01/08/14)

Όταν φοράς τα ίδια ρούχα συνέχεια και δεν αλλάζεις, όπως ο γάιδαρος έχει πάντα το σαμάρι πάνω από το δέρμα του.

Ο μάγκας, αλλά όχι με την καλή έννοια: ο κουραδόμαγκας, ο τζόρας-μισοριξιά, το ζόρικο πλην τσουρούτικο χαμαντράκι που βρυχάται και την Άρτα φοβερίζει.

Εκ του μάγκας και του τουρκικού çürüt (αόριστος του ρήματος çürür, φθείρω).

Ασίστ από το δουπού: Κυρ Κάδμους.

Πολυσχιδής και άκρως γαμοσλανγκοπρεπής εκδοχή του επιδέχομαι.

Μερικές πρακτικές εφαρμογές:

Βήτα συστατικό της καθομιλουμένης και της αργκό, που σχηματίζει ουσιαστικά θηλυκού γένους.

Η κυριότερη σημασία που προκύπτει είναι η «μπόχα», η «(δυσάρεστη) μυρωδιά» που αναδίνει το πρώτο συστατικό, είτε στην κυριολεξία της (αρχιδίλα, μουνίλα) είτε και μεταφορικά (πιχί κορεκτίλα). Συνηθισμένη χρήση στην καθομιλουμένη είναι και η «απόχρωση» με βάση το πρώτο συστατικό (κοκκινίλα, κιτρινίλα), που και πάλι μπορεί να χρησιμοποιηθεί μεταφορικά (μαυρίλα για την «κακή διάθεση»). Οι μεταφορικές χρήσεις είναι τόσο συχνές, που ο Τριαντά πολύ σωστά απομονώνει ως κύρια σημασία και τη «δυσάρεστη κατάσταση» (στην αργκό πιχί τσατίλα, ψοφιμίλα), που εμένα τουλάχιστον μου φαίνεται να προέρχεται από τη σημασία της μπόχας.

Μ' αυτήν την έννοια η σημασία είναι κατά κανόνα μειωτική, καθώς οι συνδηλώσεις είναι συχνότατα μπόχας και βρομιάς, παρά απόχρωσης. Στο βαθμό δε που η βρομιά στην αργκό απενοχοποιείται*, μπορούμε φυσικά να μιλάμε και για θετικές χρήσεις (καφρίλα, σαπίλα), αυθεντικά αργκοτικές.

Άλλες χρήσεις, σε συνδυασμό ή και όχι με τα προηγούμενα, είναι η επίταση (αφαγία -> αφαγανίλα, τζάμπα -> τσαμπίλα, χέσιμο -> χεσίλα, δες και παράδειγμα 3), η περιληπτική (δες πιχί τη ρατσιστίλα εδώ), και είτε ο εξελληνισμός ξένων δανείων (εϊτίλα, τουματσίλα, χαρντκορίλα, δες και παράδειγμα 2) είτε γενικότερα η ουσιαστικοποίηση κατά τ' άλλα δυσουσιαστικοποίητων(!) άλφα συστατικών (θεΐλα, δες και παράδειγμα 5) –παράβαλε και την αντίστοιχη χρήση του -ιά (καμενίλα και καμενιά).

Παράγωγο: -ίλας, για πρόσωπο που χαρακτηρίζεται απο την αντίστοιχη -ίλα (κορεκτίλα -> κορεκτίλας, δες και παράδειγμα 6, όπου το βρομίλας, με έλξη βέβαια απο το βρομύλος, εδώ ωστόσο προέρχεται απο τη βρομίλα).

Λίγες πίπες για τα συστατικά στην αργκό

Με το -ίλα συμβαίνει αυτό που συμβαίνει κατακόρον με επιθήματα και άλλα συστατικά της αργκοτικής: τα ονόματα που σχηματίζονται είναι πολύ συχνά προσωρινά, χωρίς αξιώσεις παγίωσης στη γλώσσα, προορισμένα να υποστηρίξουν μόνο και μόνο τη διατύπωση της στιγμής.

Το φαινόμενο παρατηρείται ήδη στην καθομιλουμένη –βλέπε τη χρήση του ξε- στη σημασία IV του ορισμού εδώ– και στην αργκό ίσως περισσότερο· χαρακτηριστική η περίπτωση του ψιλο-, το οποίο είναι τόσο ισχυρό συστατικό ώστε να έχει αυτονομηθεί ως επιρρηματικό.

Θα το έθετα λοιπόν ως εξής: στην αργκό υπάρχει αυξημένη τάση, μορφολογικά συστατικά να αυτονομούνται συντακτικά. Την αυτονομία αυτή την καταλαβαίνει κανείς αν αναλογιστεί το μάταιο στο να λημματογραφηθεί σε ένα λεξικό κάθε (καταγραμμένη) χρήση τέτοιου συστατικού –το λεξικό του Τριανταφυλλίδη θα έπρεπε τότε να έχει περίπου άλλο μισό λημματολόγιο μόνο και μόνο λόγω του ξε-...

(Το θέμα σηκώνει παραπάνω και συστηματική κουβέντα, ντάξει. Σταϋπόψη...)

* Για την αλλαγή προσήμου της βρομιάς στην αργκό, λέω κάτι χαζά εδώ στα σχόλια.

Εκνευρίζω κάποιον, του χαλάω το κέφι.

Αυτός που κακό χρόνο νά 'χει. Αυτός για τον οποίο ισχύει η παροιμία «κακό σκυλί, ψόφο δεν έχει».

Έκφραση όπου ο σύνδεσμος και δεν είναι παρατακτικός, αλλά επιτατικός, και με την οποία δηλώνουμε ότι εμείς (είμαι και ο πρώτος) ή ο συνομιλητής μας (είσαι και ο πρώτος) ή κάποιος άλλος τέσπα είναι γκραν γαμάω από κάθε άποψη και άξιος να τον δοξάσουμε. Η έκφραση χρησιμοποιείται συχνά για να κατακλείσει ανδραγάθημα φίλου που αξίζει να επαινέσουμε και το κάνουμε με ένα κλικ παραπάνω κολακεία, ή για να εκφράσουμε ειλικρινή δοξολογία προς κάποιον που θεωρούμε ούμπερ και νιώθουμε την ανάγκη να του το εκδηλώσουμε επειδή το αξίζει.

Ήταν πολύ της μοδός στα ογδόνταζ, όπου τοποθετούνται και οι ταινίες Και ο πρώτος ματάκιας και Και ο πρώτος μπουνάκιας με τον Στάθη Ψάλτη, μια δεκαετία άλλωστε εξόχως ναρκισσιστική, όπου φορέθηκε πολύ και το δοξάστε με!. Η υπερβολική χρήση του είμαι και ο πρώτος οδήγησε και στις χαριτωμενίστικες παπαρωδίες τους είσαι και ο κρότος και συναλητήρια, είσαι και ο κρότος, οι οποίες κυριολεκτούν αν τα σπέκια αποδίδονται σε αλητοκάγκουρα που κάνει φιγούρες με τη μηχανή του, παράγοντας υπερβολικό θόρυβο.

Πάσα (Δ.Π.): Galadriel.