Tagged definitions (1575)
Showing 811-820 from 1575

Τουρκιστί, το ελατήριο, αλλά και ο παλαιός σιδερένιος μηχανισμός ανοίγματος/κλεισίματος ξύλινης πόρτας σε αγροτόσπιτα, στον οποίο πατάς ένα πλήκτρο και αυτό ανασηκώνει ένα μικρό μάνταλο.

Μικρασιάτικος ιδιωματισμός, που ακουγόταν ενίοτε και στη 'δώθε Ελλάδα.

Ομαδικό παίγνιο το οποίο παίζεται κυρίως από έφηβα αγόρια της επαρχίας.

Συνήθως ύστερα από κλήρωση (αριθμάκια) αποφασίζεται ποιος θα είναι ο πρώτος που θα ξαπλώσει μπρούμυτα σε επίπεδη επιφάνεια (κρεβάτι, γρασίδι). Ο εν λόγω άτυχος παίκτης υποχρεούται να υπομείνει το βάρος και τους σχολιασμούς των συμπαικτών του, οι οποίοι ένας μετά τον άλλον θα πέσουν με φόρα από πάνω του. Για παράδειγμα εάν συμμετέχουν δέκα άτομα, το νούμερο ένα θα ξαπλώσει κάτω κάτω, ακριβώς από πάνω του, το νούμερο δύο θα ακολουθήσει το νούμερο τρία και ούτω καθεξής μέχρι που τελευταίο θα τους πλακώνει όλους χωρίς να το πλακώνει κανείς το νούμερο δέκα.

Χαρακτηριστικό του παιχνιδιού είναι ότι συνήθως δεν προαποφασίζεται ούτε ποιοι θα συμμετέχουν ούτε ποιος θα είναι από κάτω! Εάν είσαι 12-19 χρονών και ζεις στην επαρχία... δεν μπορείς ποτέ να είσαι τελείως αμέριμνος, είτε ρεμβάζεις ανάσκελα είτε μπρούμυτα. Τα μεγαλύτερα αδέρφια σου και οι φίλοι τους μπορεί από στιγμή σε στιγμή να σε αιφνιδιάσουν φωνάζοντας «μπόλα» και ορμώντας κατά πάνω σου, προτού προλάβεις να αντιδράσεις! Η μαγεία του παιχνιδιού έγκειται στο ότι όλοι κάποια στιγμή θα έχουν «κάνει» αλλά και θα έχουν «φάει» έστω από μια μπόλα.

Μεταφορικά η λέξη χρησιμοποιείται για να δηλώσει τσακωμό και γενικότερα ένταση σε σχέσεις και καταστάσεις.

Ιδιωματικός όρος του παλαιού αθηναϊκού ιδιώματος, σήμερα εν χρήσει μόνο για αστεϊσμό. Σημαίναι «με όλα του τα υπάρχοντα, συν γυναιξί και τέκνοις», εικάζω δε ότι προέρχεται από το «συν-» και «κρόταλον» (> *κούρταλο), άρα με όλα του τα υπάρχοντα να κροταλίζουν καθώς προχωρεί. Αποτελεί πιθανώς την πηγή του ηλίθιου σεφερλιακού επιφωνήματος «σακούρτελε».

Η μεγάλη ανυπομονησία, το ξαφνικό άγχος να φύγει κανείς από κάπου.

Από το «κώλος», το «κάψα» (< καίω) και το -ίς/-ίδος. Χρησιμοποιείται κυρίως με την μορφή «με πιάνει κωλοκαψίδα» ή «έχω κωλοκαψίδα». Πρόκειται ίσως για τοπικό ιδιωματισμό, το έχω ακούσει στα Επτάνησα, αλλά και στην Πελοπόννησο.

Είναι μια λέξη που σημαίνει το άτομο που κάνει γύφτικη ζωή, αλλά και τον γυφτιάρη τσιγκούνη τού κερατά. Πολύ περιφρονητική λέξη, ιταλικής προέλευσης, από τα χρόνια τής Φραγκοκρατίας, όπου τότε σήμαινε τον σκλάβο, τον δυστυχή.

Λέξη χαμένη μέσα στον χρόνο. Το caci στα σημερινά Ιταλικά δεν υπάρχει ως πρόθεμα τυπικό κι ούτε το cacivel μπόρεσα να βρω.

Στα Ελληνικά λέμε και το «κατσιάζω», που σημαίνει το να μην πολυχαϊδεύεις ένα γατί επειδή θα «κατσιάσει», θα πέσουν οι τρίχες του, θα μαδάει δηλαδή. Gatto είναι η λέξη στα Ιταλικά για την / τον γάτα / γάτο, αλλά σε πολλές περιοχές τής Αχαγιάς (Αχαϊας) κατσούλι λένε γενικά το γατί. Η προφορά μιας λέξης αλλάζει κατά πολύ από μέρος σε μέρος και είναι δύσκολο να βρεις το από που ξεκίνησε μια έκφραση, ιδιαίτερα όταν τα γλωσσικά δάνεια από τη μια γλώσσα στην άλλη μπερδεύονται με τα χρόνια.

και λίγο πιο κάτω λέει ο καλός μας μια πιο συνηθισμένη λέξη :
«... Ατσίγγανε κι αφέντη μου με τι να σε στολίσω φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό...»

Επιφώνημα της Κρητικής διαλέκτου. Μπορεί να δηλώνει αγανάκτηση και κούραση (αντίστοιχα με το «ουφ!», αλλά όχι με την έννοια της ανακούφισης) ή ευχάριστη έκπληξη, σαν να λέμε «όρε μάνα μου!»

(Πάτρα) Έκφραση ικανοποίησης με την παρούσα καταβολή αχρεώστητης προσπάθειας δίκην χάρης προς τρίτο -και οριοθετεί ότι, οποιαδήποτε υπέρβαση, αποτελεί υπερβολή.

Σχετικές φράσεις: «Και πολύ σου και καλό σου / μεγάλη η χάρη σου / και πολύ σου πάει» (βλ. ατάκα … σοκολατάκια και πολύ τους πάει… από «Πάρτυ του ’50» σε δίσκο «Μικροαστικά» Λ. Κηλαηδόνη).

Ιταλιστί: E via!

1. - Ακόμα παλεύεις ρε έρμε με τα τιμολόγια;
   - Τι να κάνω, αφού έχει αρρωστήσει ο Μίλτος και πρέπει να παραδώσω εγώ τη Δευτέρα στο μπος…
   - Καλά και θα φας όλο το Σαββατοκύριακο μέσα;
   - Μπααα! Λέω να κάνω κανα-δυό ακόμα κι έξω απ’ την πόρτα! Άμα είναι, συνεχίζει ο ίδιος όταν γυρίσει…

Μικρασιάτικος ιδιωματισμός στη φράση: «ξηγιέμαι φιλάμ φιστίκ», που ισοδυναμεί με το «ξηγιέμαι αλμυρό φιστίκι».

Ο όρος προέρχεται από το τουρκικό filan (= τάδε, δείνα), που παρεφθάρη σε «φιλάμ» λόγω του αρχικού χειλικού συμφώνου της επόμενης λέξης («φιστίκι»), και του επίσης τουρκικού fιstιk (= φιστίκι) < ελλ. πιστάκιον < αγν. ετύμου.

Σήμερα μάλλον σπάνια έκφραση, που χρησιμοποιείται μόνο από γηραιότερους προσφυγικής καταγωγής.

Τζεντζερές ή τζέντζερης: στα Πολίτικα και στα Ποντιακά είναι οικιακό μαγειρικό σκεύος. Κάποιοι το παραβάλλουν με το γνωστό μας τέντζερη, δηλαδή, την κατσαρόλα.

Χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη από κατοίκους της Βορείου Ελλάδος, σε περιοχές όπως η Ημαθία, οι Σέρρες, η Κομοτηνή κ.α., όπου οι Ποντιακές καταβολές του καθημερινού λόγου δεν έχουν ακόμη εξασθενίσει.

Ως χαρακτηρισμός προσώπου χρησιμοποιείται σαν υβριστικό της διανόησης, συνώνυμο της βλακείας, ομόηχα με τον «τενεκέ» (θυμηθείτε τον «τενεκέ ξεγάνωτο» του αειμνήστου Βαγγέλη Γιαννόπουλου)...

Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος (π.χ. Ήπειρο, Αρκαδία κ.α.), οι καταλήξεις (είτε ρημάτων, είτε ουσιαστικών) -άσεις, -ήσεις, -ίσεις, -ώσεις προφέρονται με σίγηση του -σ- και μετατροπή του τελικού -ς σε -ζ, λίγο παχύ, από άτομα μεγάλης ηλικίας. Σπάνιο σε νέους, αλλά άμα ακούσετε καναν τέτοιονα, πάρ' τε το μπούλο γιατί θα 'ναι πολύ γύφτουλας.